Koordynacja ruchowa

Koordynacja ruchowa jest to zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, jak również rozwiązywanie nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych.

Koordynacja ruchowa mieści w sobie szereg właściwości takich jak: zwinność(zdolność precyzyjnego i szybkiego władania ciałem), zręczność(ruchy manualne rąk), czucie czasu i przestrzeni, czucie ruchu(pamięć ruchowa).

W treningu koordynacji należy zwrócić uwagę na kształtowanie następujących zdolności:

• zd. równowagi - utrzymywanie i względne przywracanie równowagi ciała,

• zd. szybkiego reagowania - szybkie wykonywanie celowego ruchu na sygnał lub nagłą zmianę sytuacji,

• zd. sprzęgania ruchów - przestrzenno-ruchowe i dynamiczne powiązanie ruchów częściowych ciała,

• zd. różnicowania ruchów - wysoka dokładność i ekonomia ruchów częściowych oraz poszczególnych faz w całości aktu ruchowego,

• zd. dostosowania i przestawiania ruchowego - precyzowanie, korygowanie jak i świadome zmienianie i przestawianie ruchów zalżnie od sytuacji ruchowej,

• zd. rytmizacji - dostosowanie ruchów do podanego rytmu zewnętrznego, względnie przyjęcie własnego wewnętrznego rytmu,

• zd. orientacji przestrzennej - określanei oraz zmiana ruchu ciała w przestrzeni.

Uwarunkowania zdolności koordynacyjnych:

• genetyczne (zdolność centralnego układu nerwowego),

• uzdolnienia ruchowe (predyspozycje do szybkiego opanowania ruchu),

• doświadczenia ruchowe (związane z próbami wykonania danych ćwiczeń),

• umiejętności ruchowe (nabyte).

Ze wszystkich zdolności motorycznych (siły, szybkości, wytrzymałości i koordynacji) koordynacja jest kontrolowana przez centralny układ nerwowy. Dlatego też podstawy rozwoju koordynacji tj. osiągnięcie wysokiej precyzji wykonywanych ruchów powinny być kształtowane już we wczesnym wieku szkolnym. Wczesny wiek szkolny to najlepszy okres do rozwoju koordynacyjnych zdolności motorycznych. W okresie tym dziecko powinno poznać szeroki zakres umiejętności ruchowych od ruchów prostych  (pełzanie, czworakowanie, bieganie, skakanie , chwytanie, wspinanie, przenoszenie lekkich rzeczy ,zwisanie itd.) do                 zróżnicowanych i w ostateczności kompleksowych(związanych z techniką w grach, zabawach, grach zespołowych) . Zaniedbania z tego okresu  są trudne do nadrobienia w wieku późniejszym. 

Według W. Lecha najlepszym okresem do kształtowania koordynacji ruchowej jest wiek 7-11 lat u dziewcząt i 8-13 lat u chłopców, przeciętne rezultaty od 14 do 16-17 r.ż, najsłabiej u dzieci pomiędzy 12-14 rż. Nauczanie i doskonalenie techniki w późniejszym okresie bazuje na potencjale wypracowanym w tych fazach rozwoju. Ostateczny poziom koordynacji ruchowej następuje po ok. 20 roku życia tzn. w fazie pełnej dojrzałości układu nerwowego.

Wskaźniki zdolności koordynacyjnej wg Ljacha:

1. Prawidłowość: poprawność wykonania zadania ruchowego ( precyzja, dokładność ruchu.

2. Szybkość: Rozpatrywana w dwóch aspektach :

1. Jakościowym - ruch we właściwym momencie,

2. Ilościowym - prędkość złożonych zadań ruchowych w ograniczonym czasie, szybkość opanowania nowych zadań ruchowych,

3. Racjonalność: to celowość i ekonomiczność ruchu.

4. Kreatywność: to wykazywanie się pomysłowością, znajdowanie najlepszych rozwiązań w wykonaniu zadania ruchowego.

KLASYFIKACJA KOORDYNACJI

Według Raczka ze względu na różnorodność form ruchowych koordynację dzielimy na ogólną i specjalną. 

1. Koordynacja ogólna umożliwia racjonalne wykonanie różnych działań motorycznych, niezależnie od specjalizacji sportowej, wszechstronny rozwój

2. Koordynacja specjalna jest zdolnością która umożliwia wykonanie różnych złożonych ruchów w wybranej dyscyplinie szybko, płynnie, precyzyjnie.

Metody kształcenia zdolności koordynacyjnych.

1. Metoda powtórzeniowa : stosowana w trakcie nauczania nowych wzorców ruchowych,

2. Metoda zmienna: Zmiany w wykonywaniu ćwiczeń. Zmiany mogą dotyczyć sposobu lub warunków wykonania ćwiczenia. Dzięki tej metodzie zwiększa się zakres doświadczeń ruchowych,

3. Inne metody, formy kształtowania koordynacji: metoda zabawowa i współzawodnictwa, które spełniają rolę pomocniczą, a nie wiodącą.

Podczas prowadzenia treningów należy kierować się następującymi regułami:

• wprowadzaj nowe, nieznane ćwiczenia,

• ćwiczenia przeprowadzaj w różnych warunkach,

• wykorzystuj ćwiczenia "lustrzane" (odwrócenie ruchu),

• łącz zadania w różnorodne łańcuchy ruchowe,

• zmieniaj techniki wykonywania zadań,

• wprowadzaj okresowo dodatkowe utrudnienia do ćwiczeń już znanych,

• zmieniaj przestrzenne warunki wykonywania ćwiczeń,

• zmieniaj środowisko ćwiczeń (sala, boisko, las itp.),

Ćwiczenia kształtujące szybkość reagowania:

• szybkie starty z różnych pozycji wyjściowych na sygnał (leżenie, klęk, siad itp.) bieg ok. 5m,

• start niski 10-15m,

• bieg z wysokim unoszeniem kolan(skip A) w miejscu, na sygnał sprint 10-15m,

• w parach naprzeciw siebie, podstawowy uchwyt kumi-kata - na sygnał wykonujemy szybki rzut na wskazaną technikę (zaawansowani).

Ćwiczenia kształtujące zwinność:

1. marsz, chwyt rękami za kostkę jednej nogi i przewrót w przód - wstajemy bez pomocy rąk

2. szybki bieg - na sygnał zmiana kierunku biegu

3. szybkie zmiany pozycji np. z leżenia tyłem do leżenia przodem

4. zwinnościowe tory przeszkód np. bieg, przejście pod ławeczką gimnastyczną, przeskok przez krzesło, przewrót w przód i powrót na czworakach

5. "lustrzane" wykonywanie ruchów

Metodyka kształtowania koordynacji.

W doskonaleniu koordynacji stosuje się następujące grupy ćwiczeń:

• -ćwiczenia stereotypowe

• -ćwiczenia doskonalące zachowanie równowagi w miejscu i w ruchu

• -ćwiczenia kształtujące umiejętności wykonania szybkich obrotów, zwrotów ,padów, przewrotów itp.

• -ćwiczenia asymetryczne

• -ćwiczenia z zastosowaniem nietypowych pozycji wyjściowych

• -ćwiczenia z wprowadzeniem nietypowych ruchów do zasadniczej ich formy

• -ćwiczenia z zastosowaniem nietypowych warunków, np. inny teren ,cięższy-lżejszy przeciwnik, mniejsze boisko itp.)

• -ćwiczenia z innych dyscyplin sportu oraz gry zespołowe.

Trening koordynacji powinien być realizowany metodą powtórzeniową z dostatecznie długimi przerwami wypoczynkowymi. W jednostkach treningowych ćwiczenia koordynacyjne powinny występować w pierwszej części kiedy zawodnik jest wypoczęty. Treningi te lepiej przeprowadzić rano niż wieczorem, jak również przed treningami siły i wytrzymałości.

Do opanowania dużej ilości ćwiczeń trzeba dochodzić stopniowo zgodnie z zasadą „lepiej mniej a dobrze”.

Jednym z warunków stałego wzrostu poziomu koordynacji i skutecznego doskonalenia technicznego jest kształtowanie symetrii ruchów i ich symetryzacja, tj. opanowanie w lewo i prawo.  

3

---