Brannon

Kształtowanie się rodzaju - podejście psychoanalityczne

1. Freudowska teoria osobowości

• męska osobowość rozwija się i funkcjonuje inaczej niż kobieca

• w latach 30, 40 i 50 XX w wielu psychologów pozostawało pod silnym wpływem psychoanalizy

• później jej popularność zaczęła maleć

• klasyczna teoria osobowości- freudowska teoria psychoanalizy wyjaśnia rozwój i funkcjonowanie osobowości posługując się pojęciami sił nieświadomości oraz biologicznie zdeterminowanych popędów.

- nieświadomość to obszar umysłu funkcjonujący bez wiedzy człowieka

- popędy to instynkty czy impulsy stanowiące podłoże działań, myśli i innych aspektów funkcjonowania osobowości; należą do nich popędy seksualne, czyli życia, oraz agresji, czyli śmierci.

• masochizm- nieunikniony, biologicznie zdeterminowany element rozwoju kobiecej osobowosci, jest to normalna cecha kobiety

2. FAZY PSYCHOSEKSUALNE- kolejne etapy rozwoju osobowości, od momentu narodzin do osiągnięcia dojrzałości. Wg Freuda o osobowości decyduje okres wczesnodziecięcy

I.Faza oralna- dziecko doświadcza seksualnego zaspokojenia wkładając przedmioty do ust

II. Faza analna- dziecko doświadcza przyjemności wypróżniając się; główne źródło frustracji tego okresu to trening czystości; problemy powstałe w tej fazie przejawiają się u osoby dorosłej troską o schludność, uporem i niechęcią do oddawania posiadanych przedmiotów

III. Faza falliczna- 3/ 4 r.ż, na tym etapie rozwój chłopców i dziewczynek przebiega inaczej; sfersa zaspokojenia to narządy płciowe. Wg Freuda zainteresowanie narządami płciowymi skutkuje pociągniem seksualnym do rodzica odmiennej płci i pragnienia współżycia z nim.

Chłopcy:

Kompleks Edypa- sytuacja w której chłopiec zaczyna odczuwać nieświadomą wrogość wobec ojca i nieświadome pragnienia seksualne skierowane do matki

Kompleks Kastracji- nieświadomy lęk chłopca, że ojciec pozbawi go penisa, karząc go za pociąg seksualny do matki

Identyfikacja z ojcem- stanowi mechanizm pozwalający chłopcu rozwiązać kompleks Edypa i ukształtować męską tożsamość. Funkcje procesu identyfikacji: brak lęku przed kastracją, zaprzestanie wrogości wobec ojca, brak pożądania matki.

Dziewczynki (dla nich faza falliczna jest mniej dramatyczna, ich identyfikacja z matką jest słabsza, poczucie moralności gorzej wykształcone)

Zazdrość o penis

Kompleks Elektry- dziewczynka odczuwa wrogość do matki i pociąg do ojca

IV. Faza latencji- czynności seksualne zostają utajone

V. Faza genitalna- najważniejsza staje się przyjemność genitalna czerpana ze stosunku płciowego

Kobiety: muszą przenieść ośrodek seksualności z łechtaczki na pochwę i dlatego trudniej im osiągnąć dojrzałość seksualną

Mężczyźni: ośrodkiem seksualności pozostaje penis i dlatego łatwiej im osiągnąć dojrzałą seksualność

3. ROZWÓJ MORALNOŚCI

• dopóki dziecko nie rozwiąże kompleksu Edypa/Elektry znajduje się pod wpływem Id

• dziecko w miarę rozwoju Ego- dziecko uczy się czerpać przyjemność w sposób, który nie jest irracjonalny i nie przynosi mu szkody; jednak dzieci są nadal pozbawione moralności i sumienia

• dziecko wykształca sumienie, gdy formuje się Superego- reprezentujące prawa rządzące społeczeństwem i służące do kontrolowania popędów seksualnych i agresywnych

Chłopcy:

• identyfikacja z ojcem sprzyja rozwojowi superego, a tym samym moralności

• przezwyciężenie kompleksu Edypa jest szybsze i bardziej ostateczne

• superego chłopców jest silniejsze

Dziewczynki:

• mają trudnośći z rozwiązaniem kompleksu Elektry

• superego jeet wątłe więc zmysł moralny jest słabszy

Freud: upośledzenie kobiety nie dotyczy sfery intelektualnej

4. TEORIA OSOBOWOŚCI HORNEY

• krytyka różnic rodzajowych w rozwoju osobowości

• zakwestionowała koncepcje zazdrości o penis, kobiecego poczucia niższości i kompleksu męskości

• dokonała rewizji teorii psychoanalizy nie kwestionując jednak podstaw myślenia psychoanalitycznego (nieświadomość jako źródło energii, rola seksualności i doświadczeń wczesnodziecięcych w kształtowaniu osobowości)

• w rozowju osobowości największy udział mają czynniki społeczne, a nie uwarunkowania biologiczne

• zazdrość o penisa wyraża symboliczną tęsknotę za prestiżem i pozycją społeczną, a nie wynika z pragnienia fizycznego posiadania penisa

• zazdrość o macicę- mężczyźni zazdroszczą kobietom zdolności do rodzenia dzieci, zazdrosć ta jest przytłaczająca więc mężczyźni ją wypierają

• mężczyźni boją się kobiet i przypisują im negatywne cechy, ponieważ czują się w porównaniu z nimi niedoskonali, mężczyźni są ciągle narażeni na poczucie niższości przez nieudane erekcje

• przyczyną poczucia niższości kobiet jest więc męska niepewność

• kompleks męskości- Horney zgadza się z tym, że jest to przejaw pragnienia, by być mężczyzną; kobiety z tym kompleksem dążą do sukcesu, aktywności i niezależności; jest to ucieczka od kobiecości poprzez identyfikację z ojcem. Ten kompleks formuje się u dziewczynek na skutek tłumienia pragnień seksualnych skierowanych do ojca. Kobieta może wybierać męskie zachowanie również dlatego, że pozycja społeczna i zawodowa mężczyzn jest uprzywilejowana.

• nie kwestionowała istnienia masochizmu, ale jego biologiczne podłoże i nieuchronność, wskazywała na społeczne podłoże masochizmu

Pojęcie	Horney	Freud
Istnienie nieświadomości	tak	tak
Znaczenie doświadczeń z wczesnego dzieciństwa	tak	tak
Istnienie różnic między kobiecą a męską osobowością	tak	tak
Źródło różnic	społeczne	biologiczne
Uczucia zazdrości wobec odmiennego rodzaju	M zazdrości K zdolności do rodzenia dzieci	K zazdrości M penisa
Poczucie niższości	Potrzeba udawadniania sprawności seksualnej wywołuje u mężczyzn poczucie niższości	U kobiety poczucie niższości wywołuje brak penisa
Komples męskości	Formuje się, gdy dziewczynka nie akceptuje swojej kobiecości i identyfikuje się z ojcem	Przyczyną kompleksu męskości jest poczucie niższości dziewczynki
masochizm	Determinowany społecznie aspekt rozwoju, nieprawidłowy zarówno u M i K	Zdeterminowany biologicznie, nieunikniony element rozwoju kobiety; u mężczyzny dowodzi nieprawidłowości

5. Kobiety, mężczyźni i teoria psychoanalizy

• Freud stworzył swoją teorię na podstawie obserwacji dokonanych na podstawie obserwacji kobiet z wyższych sfer, nieszczęśliwych, z zaburzeniami psychicznymi, które żyły w seksistowskim społeczeństwie.

• Gdy Freud formułował swoją teorię w Europie i Stanach aktywnie działały feministki- protestowały one przeciw tezom Freuda

• teoria uwiedzenia- pogląd, że problemy psychiczne u osoby dorosłej mogą być skutkiem kontaktów seksualnych mających miejsce w dzieciństwie pomiędzy tą osobą a jej rodzicem

• Freud nie podtrzymywał długo tego stanowiska i zastąpił je tezą, że uwiedzenie zachodzi tylko w wyobraźni dziecka -> skutkiem było to, że psychoterapeuci przez długi czas lekceważyli historie kobiet o molestowaniu seksualnym w dzieciństwie

6. Skutki wycofania się Freuda z teorii uwiedzenia

• Freud nie przeczył, że niektóre dzieci są faktycznie wykorzystywane

• Rush poddała analizie zmiany dokonane w teorii Freuda i ich konsekwencje => molestowanie seksualne dzieci jest zjawiskiem powszechnym i stanowi przyczynę poważnych zaburzeń. Wg niej Freud wycofał się z pierwotnego stanowiska z powodów politycznych i osobistych.

• Mary Balmarry=> Freud błędnie zinterpretował mit o Edypie, stanowiący podstawę hipotezy o dziecięcej seksualności i rozwoju osobowości. Freud pominął to, że tragedię zapoczątkowały postępki ojca Edypa

• Jeffrey Masson=> Freud niechętnie wyrzekł się pojęcia uwiedzenia przez rodzica i zrobił to z powodu reakcji kolegów, dla których ta teoria była nie do przyjęcia

• Odrzucając pojęcie uwiedzenia przez rodzica Freud przedstawiał swoje pacjentki w niekorzystnym świetle:

- sugerował, że nie są one zdolne do odróżnienia fantazji od rzeczywistości

- twierdzenie, że dzieci fantazjują o uwiedzeniu, implikuje dziecięce pragnienie aktu seksualnego

7. Współczesne teorie psychoanalityczne rozwoju osobowości

ROLA MATCZYNEJ OPIEKI U CHODOROW:

• proces rozwoju osobowości jest u kobiet łatwiejszy

• między K i M nie ma równości, ta nierówność wynika z wczesnych doświadczeń dziecka w relacji z matką

• koncentracja na okresie preesdypalnym i na procesie doświadczania matczynej opieki

• wczesna więź matka- córka jest silniejsza niż związek matka- syn, gdyż matkę i córkę łączy ta sama płeć

• proces rozwoju poczucia Ja i oddzielenia się od matki przebiega inaczej u obu płci

- dziewczynki: wcześniejsza identyfikacja z matką ułatwia wykrystalizowanie poczucia Ja; dziewczynka nigdy nie oddziela się od matki w takim stopniu jak chłopiec

- chłopcy: wcześniejsza identyfikacja z matką utrudnia uformowanie odrębnej tożsamości; konsekwencją wysiłku jaki chłopiec wkłada w zdobycie własnej tożsamości jet całkowite odrzucenie kobiecości oraz lęk i brak zaufania wobec kobiet

FAZA ANTYGONY U KASCHAK:

• opis rozwoju kobiecej osobowości na przykładzie losów Antygony (opieka nad ślepym ojcem, poświęca się mu)

• mężczyźni rodzą się i dorastają w kulturze, która daje im władzę w społeczeństwie i rodzinie, a przyjmując ją uważają kobiety za swoją własność

• relacje między płciami polegają na realizowaniu męskich potrzeb

• u wielu ludzi omawiane kompleksy pozostają nierozwiązane, gdyż struktura spoleczna utrwala nierówności między rodzajami, skłaniając M i K do trzymania się odmiennych ról

Badania Johson=> niektórzy mężczyźni stosują przemoc domową systematycznie, gdyż są przeświadczeni, że mają do tego prawo. Jest to patriarchalny terroryzm.

	kompleks nierozwiązany	kompleks rozwiązany
Mężczyzna (kompleks Edypa)	-patriarchalizm -dążenie do władzy jako główny cel -postrzeganie kobiety jako przedłużenia Ja-> przypisywanie sobie prawa do korzystania z usług kobiet - seksualny egoizm	- brak patriarchalizmu - rezygnacja z bezwzględnego dążenia do władzy - postrzeganie kobiety jako niezależnego człowieka - brak egoizmu w relacjach seksualnych
Kobieta (kompleks Antygony)	- przyjęcie podporządkowanej roli - pasywność i zależność - zgoda na seksualność definiowaną przez mężczyznę - zaprzeczanie własnym potrzebom, także fizycznym - niezdolność do przyjaźni z innymi kobietami	- odrzucenie podporządkowanej roli - asertywność i niezależność - samodzielne definiowanie własnej seksualności - akceptowanie i wyrażanie własnych potrzeb - nawiązywanie przyjaźni z innymi kobietami

8. TEORIA ROZWOJU MORALNOŚCI GILLIGAN

• rozwój osobowości dziewczynek zachodzi w kontekście ich podobieństwa do matek i dlatego u kobiet kształtuje się silne poczucie więzi interpersonalnej

• chłopcy muszą walczyć o odzielenie sie od matki-> rozwinięcie silnego poczucia odrębności

• na prace Gilligan miały wpływ:

- teoria psychoanalityczna Chodorow

- poznawczo- rozwojowa teoria rozwoju moralnego Kohlberga (dzieci przechodzą szereg kolejnych etapów, ucząc sie rozumienia i podejmowania moralnych decyzji) w której wyróżnia trzy poziomy: przedkonwencjonalny, konwencjonalny i postkonwencjonalny. Ta teoria wskazywała na moralną niższość kobiet

• teza Gilligan: u dziewcząt i kobiet wykształca się odmienny zmysł moralności niż u chłopców i mężczyz

M:

- ich zmysł moralny jest oparty na abstrakcyjnych regułach sprawiedliwości

- zorientowanie na odrębność

K:

- zmysł moralny oparty o wartości relacji międzyludzkich

- zorientowanie na więź i troskliwość

• w systemie Kolberga nastawienie na związki międzyludzkie powoduje uzyskanie niższej punktacji, co wg Gilligan dyskryminuje kobiecy typ rozumowania moralnego

• K są również zdolne do abstrakcyjnego rozumowania, a zatem obserwowane różnice nie wynikają z niedostatków poznawczych + przedkładanie związków międzyludzkich nad abstrakcyjne reguły może być przejawem wyższego poziomu moralnego

• Johmann: kobiety ze względu na swoją orientację moralną są lepszymi kandydatkami do zawodów wymagających osobistych relacji z ludźmi

• krytyka teorii Gilligan:

- zastosowana metodologia (sposób zbierania danych bardziej przypomina studium przypadku, bo posługiwała się techniką wywiadu, wybiórcze przedstawianie obrazowych przypadków)

- założenie, że w badanich nad rozwojem moralnym pomija się kobiety i że uzyskują one niższe wyniki (Badanie=> etap rozwoju moralnego i skłonność moralna zmieniają się w zależności od sytuacji, przy dokonywaniu ocen moralnych zarówno M i K kierują się okazywaniem troskliwość i chęcią bycia sprawiedliwym)

• późniejsze stanowisko Gilligan: istnieją dwie skłonności w rozumowaniu ale żadnej z nich nie można przypisać tylko jednej płci

Co charakteryzuje moralność człowieka: relatywizm czy uniwersalizm?

Badania=> kiedy uczestnicy dokonywali ocen działań przedstawicieli obcej kultury, potrafili uwzglednić informacje na temat kodeksu moralnego owego społeczeństwa i nie stwierdzono przy tym różnic rodzajowych. Uczestnicy nie wykazywali jednak podobnego relatywizmu, jeśli oceny dotyczyły wartości moralnych

9.PODEJŚCIE MAKSYMALISTYCZNE

• koncentrowanie się na rózbieżnościach (co czyni Gilligan) jest typowe dla maksymalizmu, poglądu, że różnice pomiędzy płciami są wyraźniejsze od podobieństw.

Konsekwencje tego podejścia:

- umacnianie przekonania, że mężczyzna i kobieta są swymi przeciwieństwami

- skłonność do pomijania różnic indywidualnych

- skupienie uwagi tylko na kobiecie albo tylko na mężczyźnie

-utrwalanie stereotypów opartych na zbyt daleko idących uogólnieniach

Kształtowanie się rodzaju- teorie społeczne

• Corder Bolz: w pierwszych latach szkoły podstawowej dzieci prezentują brak elastyczności wobec ról rodzajowych. Do wieku 10 lat przejawiają niewielką tolerancję dla odchyleń od poznanych reguł dotyczących rodzaju

• rola rodzajowa- zbiór istotnych społecznie działań kojarzonych z mężczyznami bądź kobietami. W socjologii: oczekiwany i popierany przez społeczeństwo wzorzec zachowań przejawianych przez jednostkę w konkretnych sytuacjach.

1. TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ

• proces kształtowania rodzaju wyjaśniany jest w taki sam sposób jak inne typy wyuczonego zachowania, rodzaj jest więc zachowaniem nabytym a nie zdeterminowanym biologicznie

• operowanie pojęciami wzmocnienia i kary oraz obejmuje także procesy poznawcze-> w procesie uczenia zostaje uwypuklona rola obserwacji, uczenie ma charakter poznawczy a działanie- behawioralny

• uczenie się to efekt obserwacji, a nie bezpośredniego doświadczania wzmocnienia bądź kary

• wpływ modela zależy od od jego siły czy prestiżum, spostrzegawczości obserwatora oraz od spostrzeganego podobieństwa pomiędzy modelem a obserwatorem, ważne jest też to jakie są konsekwencje danego zachowania

• wszystkie dzieci uczą się zachowań kojarzonych z dwoma rodzajami oraz tego w które z tych zachowań powinny się angażować

• badanie=> podczas zabawy z 1,5 rocznymi dziećmi matki dawały więcej instrukcji i wskazówek, ojcownie natomiast spędzali więcej czasu na zabawe. Ojcowie przejawiali mniej pozytywnych reakcji wobec synów, którzy wybierali dziewczęce zabawki, a matki dawały więcej instrucji dziewczynkom, które próbowały się z nimi komunikować.

• różnice w traktowaniu chłopców i dziewczynek pogłębiają się, gdy dzieci osiągają wiek szkolny

2. TEORIA POZNAWCZO- ROZWOJOWA (twórca Kohlberg)

• przyswajanie zachowań związanych z rodzajem stanowi element ogólnego rozwoju poznawczego dziecka. Rozwój ten zachodzi w miarę, jak dziecko dojrzewa i wchodzi w interakcje z otoczeniem, kształtując coraz bardziej złożony i wierny wizerunek własnego ciała i całego świata

• etykietowanie rodzaju- zdolność do klasyfikowania siebie i innych jako przedstawicieli kategorii żeńskiej bądź męskiej (dwulatki nie potrafią tego robić)

• Kohlberg: we wczesnym dzieciństwie jednostka posiada pewne wstępne kategoryzujące informacje o rodzaju, ale świadomość niezmiennośći rodzaju pojawia się między 4- 7r. Ż

• połowa trzylatków potrafi już etykietować rodzajowych

• nie świadczy to jednak o rozwoju tożsamości rodzajowej-identyfikowanie siebie jako przedstawiciela kategorii żeńskiej bądź męskiej. Tożsamość ta kształtuje się między 5 a 6 r.ż

• zmiany następujące w tożsamości rodzajowej są elementem rozwoju poznawczego, a dziecięce błędy popełniane w tym zakresie są skutkiem ogólnych ograniczeń poznawczych, występujących na wczesnych etapach rozwoju.

• W teorii poznawczo- rozwojowej:

- rozwój następuje etapami

-zachowania związane z rodzajem są efektem ubocznym poznawczego rozwoju tożsamości rodzajowej

- stereotypizacja rodzaju=> etap rozwoju tożsamości rodzajowej

• teoria społecznego uczenia sie:

- rozwój jest procesem ciągłym

- jednostka kształtuje tożsamość rodzajową w wyniku modelowania zachowań związanych z rodzajem

• Krytyka teorii poznawczo rozwojowej:

-badania nie potwierdzają tezy, że świadomość niezmienności rodzaju jest najważniejszym aspektem tożsamości rodzajowej

- rodzaj powinien być traktowany jak każda inna kategoria poznawcza

- teoria nie tłumaczy dlaczego dzieci obierają rodzaj za główną kategorię

3. TEORIA SCHEMATU RODZAJU- rozwinięcie podejścia poznawczo- rozwojowego

• schemat- wewnętrzna struktura poznawcza, która organizuje informacje i kieruje spostrzeganiem

• dziecko przyswaja sobie zachowania związane z rodzajem dzięki wykształceniu struktur, którymi się może kierować, zachowanie związane z rodzajem pojawia się nie tylko jako wynik ogólnego rozwoju poznawczego, ale także dlatego, że dziecko wykształca schematy odnoszące się do rodzaju

• dziecko musi być gotowe do kodowania i organizowania informacji na temat rodzaju, ale potrzebne jest mu też środowisko, które definiuje męskość i kobiecość

• schemat rodzaju jest włączany do schematu JA

• Bem zwraca większą uwagę na proces niż na treść schematów rodzaju =>

• Teoria schematów rodzaju: zmiany poznawcze towarzyszące kształtowniu sie schematów prowadzą do takiego sposobu przetwarzania informacji, w którym trafność oceniania i zapamiętywanie informacji zgodnych z rodzajem jest lepsza niż w wypadku informacji z nim niezgodnych

• badanie=> dzieci o silnie wykształconych schematach rodzaju lepiej pamiętały połączenia typowe (kobieta+ gotowanie) niż połączenia nietypowe (mężczyzna+ gotowanie). Dzieci zniekształcały też wspomnienia tak aby pasowały do schematu

• kategoria staje się schematem jeśli:

- z uwagi na kontekst społeczny stanowi węzeł w dużej sieci skojarzeń, tzn. jeśli ideologia i/lub praktyki danego społeczeństwa kreują skojarzenia pomiędzy tą kategorią a dużą liczbą innych cech, zachowań, pojęć i kategorii

- kontest społeczny nadaje jej szerokie znaczenie funkcjonalne- tzn, jeżeli wiele społecznych zwyczajów, norm i zakazów prowadzi do dokonywania rozróżnień na podstawie tej kategorii pomiędzy osobami, zachowaniami i cechami

• badanie=> dzieci u których ukształtowały się schematy rasy były skłonne lepiej zapamiętywać informacje z nimi zgodne

• powstawanie stereotypów można traktować jako naturalny przejaw wykorzystywania schematów rodzaju

• Czynniki wpływające na rozwój dziecięcych postaw związanych z rodzajem

Dzieci przejawiające sztywne postawy wobec rodzaju	Dzieci przejawiające elastyczne postawy wobec rodzaju
Mają rodziców, którzy demonstrują tradycyjne postawy wobec zachowań związanych z rodzajem	Mają rodziców, którzy kwestionują tradycyjne postawy wobec zachowań związanych z rodzajem
Mają rodziców koncentrujących się na społecznych korelatach rodzaju	Mają rodziców koncentrujących się na fizjologicznych determinantach rodzaju
Częściej wchodzą w interakcje z rodzicami	Rzadziej wchodzą w interakcje z rodzicami
Mają rodzeństwo tej samej płci, przejawiające brak elastyczności pod względem rodzaju	Mają rodzeństwo tej samej płci, przejawiające elastyczność pod względem rodzaju
Mają równieśników tej samej płci, przejawiających brak elastyczności pod względem rodzaju	Mają równieśników tej samej płci, przejawiających elastycznność pod względem rodzaju
Częściej mają matki zajmujące się prowadzeniem domu	Częściej mają matki pracujące poza domem

4. TEORIA SCENARIUSZA RODZAJU

• Nabywana przez dziecko społeczna wiedza na temat rodzaju jest zorganizowana w formie sekwencyjnej

• scenariusz rodzaju zawiera, oprócz zorganizowanego pod względem czasowym łańcucha wydarzeń, element stereotypowej roli rodzajowej definiujący, która płeć stereotypowo angażuje się w daną sekwencję wydarzeń

• badanie=> dzieci pamiętały lepiej scenariusz typowy dla własnego rodzaju

5. ROZWÓJ TOŻSAMOŚCI RODZAJOWEJ

I. Niemowlęctwo

• niemowlęta są zdolne do rozróżniania pomiędzy kobietami a mężczyznami (badania z zastosowaniem habituacji)

II. Dzieciństwo

• badanie=> żadne z dzici poniżej 18- nastego miesięca życia nie przeszło testu na etykietowanie rodzaju

• zdolność etykietowania rodzaju zaczyna się kształtować około drugiego roku życia, a rozwój tej umiejętności zależy od tego w jakim stopniu rodzice zwracają uwagę na płeć

• badanie=> trzylatki umiały etykietować płcie i dzielić się na grupy na podstawie rodzaju, a także wykazywały się pewną znajomością zachowań kojarzonych typowo z kobietami bądź mężczyznami. Nie przejawiały jednak świadomości niezmienności rodzaju ani szerszej wiedzy na temat typowych dla rodzaju ubrań czy zabawek. W grupie czterolatków większość dzieci była w stanie pomyślnie ukończyć test rozróżniania oraz stanbilności rodzaju, a ich pojęcie o typowych dla rodzaju ubraniach i zabawkach było bliższe stereotypom

• świadomość niezmienności rodzaju- przekonanie, że rodzaj stanowi trwałą cechę człowieka i pozostaje taki sam nawet po zmianie wyglądu zewnętrznego.

- stabilność rodzaju: wiedza, że rodzaj stanowi trwałą cechę człowieka, pojawia się w 4 r.ż

- stałość rodzaju: przekonanie, że rodzaj danej osoby pozostaje niezmieniony, nawet jeśli demonstruje ona zachowania kojarzone z innym rodzajem lub posiada powierzchowne cechy fizyczne dla niego charakterystyczne

• zdarza się, że dziecko ma świadomość stabilności rodzaju, nie zdając sobie sprawy z jego stałości, ale nigdy odwrotnie

• motywacja może dodatkowo wspomóc rozwój roli rodzajowej= dzieci, które zdają sobie sprawę z niezmieności rodzaju, zyskują motywację do angażowania się w role rodzajowe, a w rezultacie unikają pewnych działań.

• Kolejność: etykietowanie-> znajomość stereotypów-> preferencje typowe dla rodzaju-> dwa elementy świadomości niezmienności rodzaju: stabilności i stałości

• Różnice między dziewczynkami a chłopcami

- proces kształtowania się rodzaju przebiega nieco inaczej u obu płci

- na chłopców wywiera sie większą presję, by przyjęli typowe i aprobowane społecznie role rodzajowe

- więcej chłopców niż dziewcząt przejawia zaburzenia tożsamości rodzajowej

- Green: u części chłopców mających zaburzenia tożsamości rodzajowej zachowanie typowe dla płci przeciwnej były wzmacniane bądź ignorowane przez rodziców i innych dorosłych

III. Okres adolescencji i dorosłości

• badanie=> maturzyści wyznawali najwięcej stereotypów związanych z rodzajem, a dorośli najmniej

• stereotypizacja jest niska u osób młodych, wzrasta w wieku, gdy młodzież chodzi na randki i dokonuje wyborów zawodowych i maleje u młodych dorosłych, którzy zazwyczaj wykazują większą elastyczność wobec zachowań związanych z rodzajem

• badanie=> im ktoś starszy tym przejawia większą elastyczność

• badanie=> dzieci, które częściej wchodziły w interakcje z rodzicami przejawiały mniejszą elastyczność wobec roli rodzajowej w porównaniu do tych, które spędzały z rodzicami mniej czasu, a dzieci mające mniej rodzeństwa były bardziej elastyczne od tych, które miały więcej braci i sióstr

---