1.Postawa i zaburzenia statyki.
Postawa człowieka jest zbiorem indywidualnych ukształtowań, cech wrodzonych i nabytych charakterystycznych dla odcinka ciała i kręgosłupa w pozycji pionowej i stojącej. Postawa zmienia się i zależy od odżywienia, masy i napięcia spoczynkowego mięśni, różnych bodźców, jak stan psychiczny i samopoczucie. Jest to cecha indywidualna i zmienna od dzieciństwa do późnej starości. Postawę człowieka wyraża jego sylwetka. Dla dziecka 3-4 l. normalną postawa jest wypukły do przodu brzuch, zazwyczaj lordoza lędźwiowa, głowa lekko do przodu, lekkie zgięcie w biodrach i kolanach. W wieku szkolnym są widoczne uwypuklenia i zarysowania kostne barków, łopatek, brzuch może być/ jest wypukły. Dziecko szybko rośnie, kręgosłup jest dość wiotki podatny na obciążenia. Na stan dobrego, prawidłowego trzymania się wpływa wyrobienie nawyku dobrej postawy. Nawyk ten uwarunkowany jest współdziałaniem poszczególnych segmentów ciała i ma charakter odruchowy. Utrwalenie go wiąże się z uzyskaniem przez dziecko rzetelnej informacji o swojej sylwetce. Postawa ciała ma zarówno charakter statyczny jak i dynamiczny. Kręgosłup jest w tym procesie dynamicznym układem równowagi, podobnie choć w znacznie mniejszym stopniu brzuch (wielkość, wiotkość mięśni) i ma wpływ na utrzymanie nawyku prawidłowej postawy. Nawyk ten zależy tez od statycznych odcinków ciała, jak płaskostopie , koślawość, szpotawość kolan, boczne skrzywienie kręgosłupa. Wzorcami typów postawy są sylwetki opracowane przez ośrodek chorwacki, opracowane na dużej grupie Uniwersytetu Harward.
Oznaczono 4 sylwetki:A,B,C,D i dotyczą młodych ludzi w wieku 20-25 lat. A- postawa bardzo dobra, wręcz idealna, zwykle dotyczy młodych ludzi, uprawiających sport. B- dobra postawa, najczęściej spotykane drobne odchylenia w ustawieniu głowy, klatki piersiowej, brzucha, wygięcia kręgosłupa nie przekraczają norm fizjologicznych. C- zła postawa, klp płaska, głowa zgięta do przodu, wygięcie przednio-tylne kręgosłupa wzmożone, brzuch wysuwa się przed klp. D- bardzo zła postawa, głowa wysunięta do przodu, brzuch znacznie wypięty do przodu, pogłębiona lordoza, nieotrzymanie postawy, wiotkość mięśni, wygięcie przednio-tylne kręgosłupa wyraźnie wzmożone.
2. Wady rozwojowe Na ogólną liczbę urodzeń przypada 1-3% wad rozwojowych, odliczając co 2 wad dysplastycznych liczba jest ok. 5%. Główną przyczyną występowania wad wrodzonych narządu ruchu są uszkodzenia w genach. Na skutek uszkodzenia czynników genetycznych wady rozwojowe rozwijają się do końca 2 mc życia dziecka w okresie embrionalnym. Działanie czynnika szkodliwego prowadzi do zaburzeń chondrogenezy, zmian w tkance kostnej, mięśniowej najczęściej w tkance nerwowej. Geny mogą przenosić nieprawidłowości rozwoju na potomstwo o charakterze dziedzicznym. Do czynników wtórnych, zewnątrzpochodnych, mechanicznych zalicza się nieprawidłowe warunki rozwoju płodu, jak pozycję płodu wewnątrz macicy , skąpa ilość wód płodowych, miejscowe i ogólne uszkodzenie części płodu, jak niedotlenienie, wpływy toksyczne promieniowania jonizującego, leki, niedobór mikroelementów, zwłaszcza kwasu foliowego, czynniki hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy) mogą być przyczyną niedonoszenia płodu lub powstałych zaburzeń. Wszystkie choroby matki, zwłaszcza zapalne wirusowe, w pierwszych 3 mc ciąży są poważnym zagrożeniem dla płodu (różyczka, grypa, opryszczka). Tak jak cechą wad wtórnych jest zdolność ich pełnego wyrównania, np. wrodzone zwichnięcie biodra, kręcz szyi, tak u wad pierwotnych wyrównanie wady może być tylko częściowe lub niemożliwe. Osoba grupa to wady na tle dystrofii chrzęstno- kostnej i mięśniowej, które pojawiają się w okresie wzrostu (kręgoszczelina, rozszczep ukryty kręgosłupa) i na skutek przeciążeń (sport wyczynowy). Wady te mogą być ukryte, niewidoczne i nierozpoznawalne przez całe życie. Wykrywa się je przypadkowo na RTG wykonanym z innych powodów. Mogą się też manifestować nagle lub narastać z objawami porażeń i niedowładów w okresie wzmożonego wzrostu i przestrojenia hormonalnego.
WADY KRĘGOSŁUPA-wady wrodzone dotyczące zwykle samego kręgosłupa np. kręg przejściowy, blok kostny, rzadziej zab. rdzeniowo-nerwowe. Wady te mogą dotyczyć 1 lub więcej kręgów. Do zab. ze strony nerwów czuciowych i ruchowych dochodzi przy nieprawidłowościach rozwojowych kręgów szyjnych C6-C7, również stopień zmian w rozszczepie kręgosłupa może być różny , niebezpieczna postać prowadzi do niedowładów, porażeń wiotkich kończyn, porażenia zwieraczy pęcherza, które nie rokują nadziei na cofnięcie się.
Rozszczep kręgosłupa występuje w różnej postaci, stopniu zaawansowania, wykazuje różne umiejscowienie w łuku kręgu. Najczęściej dotknięte są łuki 5 kręgu lędźwiowego, rzadziej dolny łuk szyjny i piersiowy. Przyczyna to nie zamknięcie się tylnych listewek łuku. Jeśli części miękkie zawarte w rdzeniu uwypuklają się na zewnątrz w postaci guza to jest to przepuklina rdzeniowa samego rdzenia i opony. Jeszcze jedną formą rozszczepu jest tzw. ukryty rozszczep kręgosłupa. Na zakończenie zabiegu na usunięcia przepukliny stosujemy postępowanie: I- w 1 etapie po plastyce przepukliny opon rdzeniowych czy wczesnych operacji należy: 1. profilaktyka odleżyn i przykurczy 2. ochrona przed zwichnięciem 3. bierna regulacja oddawania moczu i kału 4. kinezyterapia stopniowa (ćw. Bierne, pionizacja czynna i bierna). Za najtrudniejszy okres w leczeniu dotyczącym kinezy jest czas od 2 mc życia do 1 roku. Inną wadą są kręgi przejściowe- upodobnienie się kręgów granicznych w odc. szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym do leżących wyżej lub niżej kręgów określamy kręgami przejściowymi. Skrzywienie kręgosłupa- ukształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa ma wpływ na wytworzenie się niestabilności kręgów, a nawet...Pogłębiona kifoza piersiowa jest kompensowana przez mięśnie i zmniejszenie lordozy szyjnej. W okresie dziecięcym występują plecy okrągłe, w odmianie pleców okrągłych porażeniowych i pozapalnych…
W wieku starczym na tle osłabienia mięśni brzucha po urazach dochodzi do kifozy. Plecy płaskie powstają na skutek nie wykształcenia się prawidłowego pochylenia miednicy. Klp jest spłaszczona przednio-tylnie, zmniejszenie krzywizn kręgosłupa, upośledzona amortyzacja przy chodzeniu. Hiperlordoza lędźwiowa powstaje na skutek przykurczu lub zwichnięcia bioder, osłabienia m. czworogłowego uda. Przodopochylenie powoduje rozciągnięcie mm. Pośladkowych, które po pewnym czasie wiotczeją.. Nawykowe skrzywienie kręgosłupa jest następstwem skrócenia kończyn pourazowo po amputacji. Postać porażeniowa- po porażeniach mięśni jest przyczyna zaburzeń czynnościowych pod postacią równowagi statycznej. Skrzywienie zapalne spowodowane przewlekłym stanem zapalnym np. reumatoidalne.
WRODZONA KRÓTKA SZYJA (zespół KLIPPEN-FEILA)- dotyczy kręgów szyjnych , nie wykształcają się wszystkie kręgi. To wada wrodzona charakteryzująca się skróceniem szyi i kręczem m. szyjnych, ich powodem jest zmniejszona liczba kręgów, a pozostałe kręgi są niedorozwinięte i niesymetryczne. W oglądaniu stwierdza się szyję krótką, szeroką głowę wciśniętą w tułów, owłosienie wchodzi na kark, naddatek skóry. Ruchomość jest ograniczona, może być niestabilność danego odc. i zab. neurologiczne. Leczenie: zwykle nie wymaga, przy cechach niestabilności stosuje się wyciągi , kołnierz ortopedyczny typu Schanza, wyjątkowo leczenie operacyjne. Wrodzone boczne skrzywienia kręgosłupa to wada rozwojowa , której przyczyną są uszkodzenia w zakresie niedorozwoju i zniekształceń kostnych kręgów. Uszkodzenia mogą mieć pochodzenie kostno- nerwowo-mięśniowe. Boczne skrzywienie kostnopochodne jest wywołane kręgami klinowymi połowicznymi i jednostronnym blokiem kostnym. Wada charakteryzuje się krótkim łukiem krzywizny. Nie wykazuje wyrównawczego przeciwskrzywienia poniżej i powyżej zniekształcenia. Do zniekształceń kostnych powodujących skrzywienia zalicza się zrosty trzonów i bloków między wyrostkami stawowymi. Leczenie operacyjne, doleczenie za pomocą środków zaopatrzenia ortopedycznego.
WADY WRODZONE KLP , klatka piersiowa lejkowata (klatka szewska) to zniekształcenie wrodzone, które charakteryzuje się spłaszczony przednio-tylnie mostek, wgłębiony ku tyłowi, całe rusztowanie kostne jest ku dołowi poszerzone. Skrajna postać, kiedy mostek styka się z kręgosłupem. Zniekształcenie jest zwykle niesymetryczne po jednej stronie bardziej eksponowane niż po drugiej. Takiej klatce towarzyszą często wady rozwojowe przepony. Taka klatka nie daje żadnych zaburzeń oddechowych, istnieje pewna skłonność do niedorozwoju fizycznego dziecka. W niektórych skrajnych przypadkach może dojść do zab. oddechu na skutek przemieszczenia i ucisku klp i mogą wystąpić objawy niewydolności krążeniowo- oddechowej. Te objawy częste i nasilające się wymagają szybkiej operacji. leczenie zachowawcze- ćw. Oddechowe. Operacja likwiduje zaburzenia krążeniowo-oddechowe i poprawia wygląd. Klatka kurza- przeciwieństwo lejkowatej, jest wrodzonym zniekształceniem, polega na uwypukleniu górnej części mostka, może być nabyta i najczęściej wynika z gruźlicy mostka, kręgów piersiowych lub nieprawidłowościami pokrzywiczymi.
Wrodzone wysokie ustawienie łopatki- występuje częściej jednostronnie i polega na wysokim ustawieniu łopatki częściej lewej, która w okresie rozwoju nie zeszłą niżej i jest na wysokości górnych żeber. Obrysy barku i karku pozostają poszerzone, zniekształcenie to zwykle towarzyszy zespołowi Klipper Feila Leczenie polega na operacyjnym uwolnieniu i ściągnięciu łopatki na swoje miejsce i umocnieniu jej do kręgosłupa i obojczyka. Wrodzony kręcz szyi pochodzenie mięśniowego- przyczna to skrócenie mięśnia mostkowo- obojczykowo- sutkowatego (M-O-S) na skutek jego zbliznowacenia i skrócenia z powodu niedokrwienia. Może wynikać z powodu urazu okołoporodowego i jest rozpoznawane w kilka dni po urodzeniu, jako krwiak mięśnia. Przykurcz następuje dość szybko i dziecko ustawia źle głowę. Jeżeli trwa to latami to dochodzi do bocznego skrzywienia kręgosłupa w odc. szyjnym. Leczenie: Układanie głowy dziecka z podkładką po stronie chorej, rozciągając chory mięsień, podobnie masaże, okłady ocieplające i ćw. bierne kilka razy w ciągu dnia. Stosuje się też kołnierze szyjne jako przygotowanie do operacji polegającej na przecięciu przyczepu dalszego mięśnia w okolicy nadrostkowej (nacięcie jednej z nitek m. M-O-S). Doleczenie trwa do 8 mc.
WADY WRODZONE KKG- w okresie życia płodowego może dojść do różnego stopnia zaburzenia zawiązka kkg. Najpoważniejsza wada to całkowity brak kończyny (amelia), brak kończyny z wyjątkiem jej części obwodowej to fokomelia. Wada może być jedno lub obustronna, może dotyczyć 1 górnej i 1 dolnej kończyny. W niedorozwoju częściowym kkg- występuje niedorozwój k. promieniowej, k. łokciowej, palców rąk, które powodują charakterystyczne wygięcie przedramienia i ustawienie patologiczne ręki. Leczenie: zależne od stopnia niedorozwoju i możliwości kompensacyjnej wady amelii i wykorzystaniu wszystkich funkcji po kolei. Należy wykorzystać każdy szczątkowy ruch do wprawiania i wykonania aparatu ortopedycznego i protezy. W niektórych przypadkach można uzyskać poprawę przez operację kończyny i wykorzystać osiągnięte ustawienie i możliwości ruchowe przy posługiwaniu się aparatem ortopedycznym. Najczęściej występują:1.Syndaktylia- zrost 2 lub więcej palców połączonych płetwą skórną ściśle lub luźno, palce są normalnie ukształtowane.2.Polidaktylia- 1 lub więcej palców dodatkowych o cechach normalnych lub szczątkową część palca zawieszoną na szypule palca.3.Klinodaktylia- polega na zagięciu bocznym najczęściej 5 palca.4. Rozszczep ręki- ręka podzielona jest na 2 części przypomina kleszcze homara.5. Megadaktylia- polega na nadmiernej wielkości palców i dłoni.6.Brachydaktylia-nieprawidłowe skrócenie palców. W leczeniu bierze się pod uwagę wygląd kosmetyczny i funkcjonalność. Kwalifikację do zabiegu operacyjnego poprzedza ocena ruchomości stawów, ścięgien, stanu ukrwienia palców i całej ręki. WRODZONY ZROST PROMIENIOWO-ŁOKCIOWY jest to zrost kostny obu kości przedramienia, części górnej nasady, zrost występuje w nasadach kości 1) kość promieniowa jest skrócona, głowa i szyjka kości promieniowej są nieukształtowane, a zrost obu kości nastapił poniżej głowy, 2) k. promieniowa zlewa się w części nasadowej z k. łokciową połączenie sprawia wrażenie jednej kości. Leczenie: tylko operacyjnie, byle jak najszybciej, ponieważ dziecko rośnie!
Choroby reumatyczne: ZWYRODNIENIE STAWÓW choroba atakuje głównie ludzi starszych, dotyka najczęściej bioder (40%) i kolan (25%). Cierpi na nią ok. 5-7 mln Polaków. Głównym powodem bólu jest zużywanie się chrząstki, która z wiekiem staje się coraz cieńsza. W późniejszych stadiach zwyrodnienie obejmuje cały staw. Nadwaga i otyłość sprzyjają powstaniu choroby, a przyspiesza ją podnoszenie zbyt dużych ciężarów i urazy sportowe. Początkowo ból pojawia się tylko podczas wykonywania ruchów, w późniejszej fazie także podczas odpoczynku. W efekcie staw ma ograniczoną ruchomość, nie można np. wyprostować nogi w kolanie. REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW-RZS (dawniej gościec postępujący przewlekły)- choruje na nie ok. 0,5 mln osób, głównie kobiet. Pojawia się już u 30-latków, rozwija się powoli. Pierwszym objawem jest poranna sztywność palców u rąk, tuz po przebudzeniu. Proces zapalny, który niszczy chrząstkę stawową, a potem kości, powoduje ból i częste obrzęki. Dochodzi do deformacji stawu, co jest głównym powodem niesprawności. Zwykle zajęte są stawy rąk i nóg, często puchną st. skokowe i barkowe-prawie połowa chorych z tego powodu przechodzi na rentę. RZS największe spustoszenie czyni w ciągu pierwszych 2 lat, dlatego wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie może uratować przed inwalidztwem. DNA MOCZANOWA- choroba częsta u osób otyłych, z nadciśnieniem, często pijących alkohol. Liczą się też czynniki dziedziczne i częste stosowanie niektórych leków np. salicylanów, środków moczopędnych. Na dnę cierpi 5% mężczyzn w wieku 30-50 lat iu 3% kobiet po 50 rż. Choroba dotyka stawów, a jej przyczyną jest nadmierne stężenie we krwi kwasu moczowego. Zdrowy organizm bez trudu usuwa go przez nerki, ale gdy na skutek wadliwej przemiany materii gromadzi się go zbyt dużo- wytrącają się kryształki moczanowe i odkładają się w stawach. Tam wywołują stan zapalny, a więc ból, obrzęk, gorączkę. Podaga nie leczona wywołuje przewlekłe zapalenie stawów, ale też uszkadza nerki. Ważnym czynnikiem jest dieta- trzeba zrezygnować ze szpinaku, szczawiu, rabarbaru, sardynek, unkać podrobów roślin strączkowych i zmniejszyć spożycie mięsa. Najlepiej jeść warzywa, pić mleko, kefir i się ruszać. Norma stężenia kwasu moczowego wynosi 0,15-0,45mmol/(2,5-8,0mg/dl). ZESZTYWNIAJĄCE ZAPALENIE STAWÓW KRĘGOSŁUPA Pierwszymi objawami są bóle pleców i krzyża, szczególnie silne noca. Nie mają nic wspólnego z tradycyjnym zapaleniem korzonków lub rwą kulszową. Stopniowo sztywnieją kręgi kręgosłupa, może dojść do zaokrąglenia pleców przy okazji do poważnego uszkodzenia bioder. Twierdzi się, że choroba ta często pojawia się u osób, które wcześniej przebyły zapalenie tęczówki. GORĄCZKA REUMATYCZNA zapadają na nią kilkuletnie dzieci, zwykle po wcześniejszym przechorowaniu ropnej anginy wywołanej przez bakterie paciorkowce. Niebezpieczeństwo pojawia się, gdy angina nie jest leczona antybiotykiem w organizmie dochodzi do rozwoju zakażenia, które lokalizuje się w dużych stawach. Uszkodzeniu ulega też serce. Główny objaw gorączki reumatycznej to wysoka temperatura, ale jeżeli w kilka tygodni po anginie dziecko nadal czuje się słabo i miewa stany podgorączkowe, należy zgłosić się do lekarza. Być może trzeba będzie wykonać badanie serca i krwi. Jakie zabiegi pomagają? 1)kąpiele solankowe- wody chlorkowo-sodowe o stężeniu 1,5-5% o temp. ok. 40 st.C, max czas zabiegu-20 min., wykonuje się go co 2 dzień. Po zabiegu nie wolno się wycierać ani spłukiwać-solanka ma się wchłonąć przez skórę. Po zabiegu trzeba odpocząć. Kąpiele siarczowo-wodorowe- woda o temp. 34-35 st.C zawiera siarkowodór, nie pachnie zbyt ładnie, zabieg trwa kilka do kilkunastu minut. Wykonuje się go co 2-4 dni w specjalnych drewnianych wannach.2)Jonoforeza- zabieg polega na wprowadzeniu do organizmu jonów i subst. leczniczych za pomocą prądu stałego, np. chlorku wapnia-przeciwbólowo.3)Zabiegi borowinowe- torf zmieszany z wodą tworzy błoto, z którego robi się okłady lub pacjent się w nim zanurza. Zabieg trwa 10-20 min. Zabieg niewskazany u osób z chorobami krążenia.4)Krioterapia- przeciwbólowo i przeciwzapalnie, okłady z lodu miejscowe luz całego ciała, kriokomora- 3 nim., temp. -110st. C.
ĆIEŚŃ NADGARSTKA-najczęściej występująca neuropatia, spowodowana uciskiem nerwu pośrodkowego przez więzadło poprzeczne nadgarstka w kanale nadgarstka. Częściej chorują kobiety, zwłaszcza po 50 rż. Kanał nadgarstka to ograniczona przestrzeń po stronie dłoniowej nadgarstka. Od góry ograniczony przez troczek zginaczy oraz ścięgno m. dłoniowego długiego, przebiegającego ponad troczkiem. Dno kanału tworzą kości nadgarstka. W kanale znajduje się: nerw pośrodkowy, ścięgno zginacza długiego palca i 8 ścięgien zginaczy palców II-V. Etiopatogeneza: przyczyną mogą być ch. reumatyczne np. RZS, zmiany o chartka. endokrynnym np. niedoczynność tarczycy, ch. metaboliczne-cukrzyca, otyłość, zab. naczyniowe-ch. Raynauda, zmiany pochodzenia urazowego, przeciążenia, stany zapalne i towarzyszący im obrzęk Objawy: początkowo uczucie mrowienia i drętwienia palców (I-III), bół w nocy i w okresach bezruchu zmiana konsystencji opuszek placów (I-III), zaburzenia stereognozji. Diagnostyka: test Phallena, t. Tinnela, t. opaski uciskowej, odwrócony t. Phallena, test tzw. butelki Luthyego, test opuszkowy palca I i V. Oceniamy także zaburzenia czucia, stan i siłę m. kłębu kciuka i wygląd zewnętrzny nadgarstka tj. suchość, wygląd skóry, odczucia świądu. Badamy przewodnictwo na poziomie więzadła poprzecznego , EMG, RTG, USG, MR, pomiar ciśnienia wewnątrz kanału nadgarstka. Przebieg leczenia zależy od nasilenia objawów, stopnia uszkodzenia nerwu i innych współistniejących zmian i chorób. Leczenie: zachowawczo, a jeśli to nie skutkuje to operacyjnie. Leczenie zachowawcze ma zmniejszyć ból, poprawić funkcję kończyny i umożliwić normalne życie. Polega na unieruchomieniu nadgarstka w pozycji pośredniej za pomocą łuski gipsowej lub szyny i na terapii preparatami stereoidowymi i sonoterapią. Stosuje się leczenie farmakologiczne, fizykalne, kinezę, masaż. I.Farmakoterapia: leki przeciwbólowe, NLPZ, poprawiające przewodnictwo nerwowe i odwadniające, w zaawansowanym stadium zastrzyki z kortykosterydów. II.Fizyko: 1.ciepłolecznictwo: lampa sollux, zab. parafinowe, ciepłe kąpiele 2. laser: gęstość energii 1-4 J/cm2 3. JF z lidokainą, nowokainą, jodkiem potasu 4. elektroterapia: prądy DD, stymulacja elektryczna, prądy impulsowe TENS (prostokąt, trójkąt, sinus) 5. magnetoterapia 6. UD- 0,3 W/cm2, czas 6-8 min. pośrednio lub bezpośrednio, stosuje się też terapię skojarzoną UD+kortykosteroidy, JF z lekiem, UD i laser. III.Kineza: terapia manualna w celu uwolnienia kanału nadgarstka, mobilizacje n. pośrodkowego, ćw. obniżające tarcie ścięgien, terapia zajęciowa, reedukacja czucia, rebab. zawodowa. Jeśli nie ma efektów- operacja i po zab. operacyjnym postępowanie podobne, jak w leczeniu zachowawczym- ćw. czynne, czynno-bierne, termoterapia, elektroterapia, masaż.