Wpływ różnych czynników na ergonomiczne organizowanie pracy

Każdy rodzaj wykonywanej pracy powoduje zmęczenie. Aby je ograniczyć i ułatwić pracownikom jej wykonywanie, konieczne jest właściwe zorganizowanie stanowiska pracy.

Ważnym elementem bezpiecznej i dogodnej pracy jest jej właściwa organizacja. Odpowiedni wybór optymalnych metod pracy, zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków do jej wykonywania oraz odpowiednich warunków środowiska materialnego stanowią o efektywności wykonywanej przez pracownika pracy.

Ergonomia - co to jest?

Początki ergonomii - tak jak rozumiał ją prof. Jastrzębowski i jego następcy - to badanie progów możliwości człowieka: na jaki wysiłek go stać, jakie ciężary może udźwignąć, jaka jest szybkość jego reakcji, jakie związki zachodzą między spostrzeżeniem a oddziaływaniem. Jednym słowem, na ile można człowieka w procesie pracy wykorzystać. Okazało się potem, że człowiek może być dokładnie przebadany, obmierzony, ale niewiele z tego wynika, jeśli nie przełoży się psychologii i fizjologii na technikę. Powstała następna definicja, określająca ergonomię jako wykorzystanie wiedzy o człowieku do działań praktycznych, czyli do weryfikacji stanowisk pracy, maszyn. Naukowcy tak się tym zagadnieniem przejęli, że badania i metody badawcze koncentrowali na warunkach i stanowiskach pracy - o człowieku zapominając. Jednak w obecnych czasach mamy już "dwa w jednym" - ergonomia poznaje człowieka, jego możliwości psychofizyczne i właśnie do nich dostosowuje otoczenie. Daje wskazówki, jak badać, jak oceniać stanowiska i warunki pracy oraz - ogólniej - bytowania. Dziś ergonomia to dziedzina wiedzy (bo jako nauka nie została jeszcze zakwalifikowana) zajmująca się dostosowaniem otoczenia do psychofizycznych możliwości człowieka, a nie odwrotnie. Ergonomia jest teraz w fazie burzliwego rozwoju. Obecnie konkurencyjność przedsiębiorstw wyraża się głównie w ergonomicznych cechach produktów. Na przykład w rankingu sprzętu komputerowego najwięcej punktów mają w tej chwili czynniki ergonomiczne. Programy są przecież podobne, ale kształt ekranu, sposób zaprojektowania menu, kontrasty luminancji między tłem a literami - wszystkie te czynniki, które podświadomie ułatwiają pracę, zwiększają konkurencyjność produktu.

Ergonomię określa się również jako dyscyplinę techniczną humanistycznie zorientowaną. Zainteresowana jest poszukiwaniem najlepszych środków, sposobów, warunków i środowiska, przy traktowaniu pracy jako narzędzia doskonalenia i wyzwolenia człowieka przy tworzeniu nowych wartości. Przedmiotem ergonomii jest relacja układu człowiek - elementy pracy (rys 2.1), w celu zapewnienia higieny, bezpieczeństwa i komfortu pracy, przy założeniu wysokiej sprawności procesu produkcyjnego. Wiedza o relacjach między elementami tego układu powinna obejmować zagadnienia: co robić, jak, jakie mogą się z tym wiązać zagrożenia oraz jak ich unikać.

...

Rys.2.1. Ujęcie blokowe przedmiotu ergonomii.

 

Celem ergonomii jest humanistyczna i użytkowa optymalizacja elementów pracy przez dostosowanie ich do właściwości organizmu ludzkiego, funkcjonującego w sztywnych granicach swego środowiska wewnętrznego z uwzględnieniem środowiska zewnętrznego. Ergonomia przede wszystkim oparta jest na znajomości samego człowieka. Z kolei wiedza ta znajduje zastosowanie do projektowania właściwego stanowiska pracy. Może zatem być zaliczana do nauk stosowanych, rozwijając się w kierunku w jakim występuje zapotrzebowanie. Narodziła się co prawda w oparciu o korekty stanu już istniejącego, ale celem jej jest projektowanie lepszego świata. Nazwę swą wzięła z języka greckiego, gdzie ergon znaczy praca, a nomos - prawo, prawidłowość.

Ergonomia Obejmuje :

• ergonomię koncepcyjną, czyli właściwe zaprojektowanie stanowiska pracy tak, aby zapewniało bezpieczeństwo, jednocześnie przy minimalnym obciążeniu fizycznym i psychicznym

• ergonomię korekcyjną, czyli działania zmierzające do usprawnienia (przeprojektowania) już istniejących warunków pracy

• ergonomię warunków pracy - człowiek - środowisko pracy.

Istotne dla każdego pracownika, a w szczególności dla efektów jego pracy, jest właściwe wyposażenie miejsca pracy. Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami. W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.), powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

•3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

•3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia. Wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji - pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

W wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne jest zmniejszenie pomieszczeń do:

•2,5 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia lub w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,

•2,2 m w świetle - w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia

Mikroklimat

Kolejnym czynnikiem wpływającym na pracownika jest panujący na stanowisku pracy mikroklimat. Na pojecie mikroklimatu składają się: względna wilgotność powietrza, temperatura oraz prędkość przepływu powietrza. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednia do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższa niż 14 °C, chyba ze względy technologiczne na to nie pozwalają.

W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C.

Oprócz zapewnienia właściwej temperatury konieczne jest utrzymywanie w pomieszczeniach odpowiedniej wilgotności. W przypadku pomieszczeń biurowych przyjmuje się, iż optymalne warunki wilgotności względnej powietrza wynoszą ok. 50-60%, a w przypadku pomieszczeń wyposażonych w monitory ekranowe wilgotność nie powinna być mniejsza niż 40%. Istotnym czynnikiem mającym wpływ również na mikroklimat środowiska pracy jest zapewnienie odpowiedniej krotności wymiany powietrza. Do lokali biurowych zaleca się krotność wymiany powietrza w granicach 0,5 na godzinę.

Urządzając pomieszczenia pracy pracodawcy powinni zwrócić uwagę również na ich odpowiednie oświetlenie. Przyjmuje się, ze pomieszczenia przeznaczone do pracy powinny być oświetlone przede wszystkim światłem naturalnym (dziennym) przy zachowaniu stosunku powierzchni okna do powierzchni podłogi 1:5.

Wyposażenie pomieszczeń biurowych

Odpowiednie wyposażenie i urządzenie pomieszczeń biurowych stanowi istotny element zapewnienia właściwego sytemu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prace biurowe należą do prac charakteryzujących się dość statycznym charakterem, dlatego istotne jest dobranie odpowiedniego do potrzeb pracowników sprzętu biurowego. Urządzając biuro pracodawca powinien mieć na uwadze jakość kupowanego wyposażenia. W szczególności meble, które stanowią wyposażenie biura, powinny odpowiadać wymaganiom określonym w PN - 92/F-06000/01 - Meble biurowe. Wymagania i badania.

Dobór odpowiednich mebli wpływa nie tylko na właściwe wykorzystanie powierzchni pomieszczeń biurowych, ale i na wydajność pracy.

Biurka

Podstawowym elementem będącym jednocześnie stanowiskiem pracy biurowej jest odpowiednie biurko i krzesło. Dobierając odpowiednie umeblowanie powinno zwracać się uwagę na to, by szerokość i głębokość stołu zapewniały pracownikom wystarczająca powierzchnie do posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska pracy (np. komputer, drukarka), a także aby te elementy były dla pracownika łatwo dostępne (bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji).

Jeżeli na stanowiskach pracy znajdują się monitory ekranowe, należy pamiętać, aby odległość miedzy sąsiednimi monitorami wynosiła co najmniej 0,6 m, a miedzy pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m. Dla pracowników korzystających w codziennej pracy z komputera istotne jest również właściwe (czyli pozwalające na zajęcie wygodnej, nie męczącej układu szkieletowo-mieśniowego pozycji) ustawienie klawiatury. Klawiatura powinna przede wszystkim posiadać możliwość regulacji kata nachylenia w zakresie 0-15 stopni, a także znajdować się na odpowiedniej wysokości - wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

Wysokość biurka i krzesła powinny zapewnić pracownikowi odpowiednia przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu, a także odpowiedni kat obserwacji ekranu monitora w zakresie 20-50 stopni w dół, przy czym górna krawędź ekranu nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika.

Krzesła

Kolejnym ważnym elementem wyposażenia stanowiska pracy są krzesła. Aby krzesło było odpowiednio przystosowane do potrzeb użytkownika, powinno być stabilne (najlepsze sa krzesła wyposażone w pięciopodporową podstawę z kołkami jezdnymi), mieć regulacje wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm (licząc od podłogi), regulacje wysokości oparcia w zakresie 5 do przodu i 30 do tylu, podłokietniki. Dobrze jest, gdy krzesło ma możliwość obrotu wokół własnej osi, a także gdy jest odpowiednio wyprofilowane.

Przy doborze krzeseł należy uwzględnić charakter pracy oraz zwrócić uwagę na spełnienie wymagań ergonomii - czy posiadają odpowiedni certyfikat.

Oświetlenie

W każdym pomieszczeniu pracy ważną role odgrywa odpowiednie oświetlenie, które wpływa nie tylko na wydajność pracy, ale i na samopoczucie pracownika. Idealnie jest, gdy pomieszczenia pracy oświetlane są światłem dziennym. Oświetlenie naturalne przy zachowaniu powierzchni okna do powierzchni podłogi powinno wynosić 1:5 oraz udział procentowy części otwieranej okna powinien wynosić 50%. Jednak jako uzupełnienie w pomieszczeniach pracy konieczne jest zamontowanie oświetlenia elektrycznego. W przypadku pomieszczeń biurowych przyjmuje się, ze natężenie światła powinno wynosić ok. 300 lx, a w przypadku gdy wykonywana jest praca wymagająca większego wysiłku (np. czytanie, korekta tekstów) 500-1000 lx.

przykłady

Niedawno został zakupiony nowy sprzęt biurowy. Pracodawca kupił nowe biurka, szafy i krzesła. Jednak są one jeszcze gorsze niż były poprzednio. Biurka są małe, a krzesła nie maja nawet oparcia. Czy taki sprzęt może stanowić wyposażenie biura?

Przy doborze sprzętu pracodawca powinien zwrócić uwagę na to, czy sprzęt odpowiada wymogom określonym w Polskich Normach oraz czy ma on odpowiednie certyfikaty. Ponadto powinien uwzględnić ich wymiar użytkowy i ich wpływ na wydajność i jakość pracy pracowników. Kupując biurka trzeba zwracać uwagę przede wszystkim na: stabilność konstrukcji, możliwość regulacji wysokości blatów, długości, szerokość powierzchni roboczej, fakturę powierzchni (matowa lub półmatowa), wolna przestrzeń dla nóg pracownika.

Czy są jakieś wytyczne dotyczące pomalowania ścian w biurze?

Kolorystyka pomieszczeń odgrywa dużą role i wpływa na psychikę pracownika. Dlatego zaleca się wykończenie pomieszczeń biurowych w jasnych, pastelowych kolorach o małym nasyceniu barw. Kolory te wpływają aktywizująco na pracownika, a także sprawiają wrażenie czystości i przytulności miejsca pracy. W pomieszczeniach pracy nie należy stosować kolorów jaskrawych, barw zimnych działających na pracownika przygnębiająco lub powodujących zmęczenie. Dobrze jest, aby korytarze były malowane barwami ciemniejszymi niż pokoje, a w budynku znalazło się kilka kolorów, co znacznie urozmaici prace.

---