Polityka- to uzgadnianie zachowań współzależnych społeczeństw o sprzecznych interesach. Polityka jest niezbędna do tego by społeczności składające się z dużych i wielorako zróżnicowanych grup skazanych na współistnienie nie wyniszczyły się i były zdolne do współdziałania. Polityka dąży do przezwyciężania sprzeczności między dużymi grupami społecznymi. Rodzaje sprzeczności generujących aktywność Poli: 1.Nietożsamości interesów: nie kolidujących wprawdzie ze sobą, lecz nie ukierunkowujących samoistnie współdziałania grup tworzących łącznie komplementarny organizm społeczny. Pojawia się on zazwyczaj tam, gdzie jest zgodność współzależnej społeczności w kwestii celu a niezgodność dotyczy sposobu osiągnięcia tego celu. 2.Rozbieżności interesów: partykularnych i doraźnych z interesami szerszej społeczności. Ten typ można zilustrować w formie oddalających się od siebie linii. Jego ilustracją w wymiarze elementarnym jest np. sprzeczność interesów producentów skłonnych do maksymalizacji zysku przez sprzedaż produktów szkodliwych dla zdrowia nabywców a ochroną przed tego typu praktykami przez służby sanitarne.3. Przeciwieństwa interesów: co można zilustrować zderzającymi się ze sobą strzałkami, a także konfliktowością interesów klasowych, etnicznych, religijnych, międzypaństwowych itp. Ten typ sprzeczności owocuje walkami klasowymi, buntami i rewolucjami, wojnami międzynarodowymi, globowym terroryzmem itp. Przykłady: międzypaństwowe spory terytorialne, konflikty na tle religijnym, etnicznym.
Rodzaje niepoprawnych definicji polityki: -nadmiernie szerokie i ogólnikowe: taka definicja polityki, która pasuje do wszelkich form zorganizowanej ludzkiej aktywności (przykład: „polityka to działalność wytyczana przez ośrodek decyzji sformalizowanej grupy społecznej [organizacji], zmierzającej do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków), - nadmiernie szczupłe- interpretujące niektóre aspekty aktywności politycznej jako jej całość, przykład takiej definicji: polityka to „ kierowanie sprawami państwowymi” Definicje tego typu są zgodne z realiami ale niepełne.- Stronniczo gloryfikujące politykę: służące bardziej celom propagandowym, niż ujawnianiu sedna działalności politycznej. Najstarszym i najbardziej wyrazistym przejawem gloryfikacji są definicje zakładające, że polityka to służenie dobru publicznemu.-Totalnie deprecjonujące politykę: tego typu interpretacje częściej pojawiają się w publicystycznych wypowiedziach i potocznych opiniach, sporadycznie tylko w enuncjacjach naukowców. Do tej grupy należą definicje „traktujące nadużywanie niczym nieskrępowanej przemocy jako nieodłącznej cechy wszelkiej działalności politycznej”. Tego rodzaju generalizacje służą częstokroć nie tyle i nie tylko krytyce wynaturzeń polityki ale i usprawiedliwieniu represyjności reżimów dyktatorskich. Podmiotowość polityczna- uznanie faktu, iż zyskujący podmiotową pozycje ludzie są pod względem politycznym równi. Upodmiotowienie polityczne następuje w następstwie zyskiwania przez grupę samoświadomości swych interesów, zdolności ich artykułowania oraz realizacji przez wpływanie na współzależne zachowania całego organizmu społecznego.Jednostki upodmiotowiają się politycznie gdy stają się aktywnymi uczestnikami procesów politycznych przez integrowanie z dużymi upodmiotowionymi grupami społecznymi. Przedmiotowość Poli- niektórzy nie potrafią bronić się przed uprzedmiotowiającymi oddziaływaniami gdyż są ich nieświadomi i stają się bezwolnymi przedmiotami procesów politycznych. Władza- stosunki międzyludzkie polagajace na ukierunkowaniu zachowań innych ludzi nie tylko zgodnie z ich wola ale i wbrew niej. Tego typu relacje zakłądają istnienie dwu stron: dysponujących władza i podporządkowanych im. To możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia
Rodzaje władzy: - indywidualny- obejmujący najczęstszy ich rodzaj podejmowania przez każde indywiduum decyzji władczych związanych z panowaniem nas sobą i swoim zachowaniem względem innych przez wybór alternatywnych zachowań.- wspólnotowy- wynikający z międzyosobniczej wspólnoty w formach zarówno pozytywnych- rodzinnych, sasiedzkich, jak i negatywnych- klik, band, mafii oraz właściwych dla nich stosunków władzy i podporządkowania- publiczny- obejmujący duże, niepowiązane więzami osobistymi grupy, współzależne przez fakt przynależności do społeczności lokalnej, regionalnej, narodowej itp. po globową i wynikającą stąd konieczność podporządkowywania się określonym normom i nakazom oraz egzekwującej władzy. Charakter stosunków władzy: 1. władzy ekonomicznej- związanej z wytwarzaniem dóbr i usług. 2. władzy ideologicznej- obejmującej wszelkie formy artykułowania i kształtowania świadomości społecznej 3. władzy politycznej- wkraczającej w te dziedziny życia ludzkiego, w których pojawiają się nieprzezwyciężalne innymi środkami sprzeczności interesów współzaleznych grup społecznych Podmioty i poziomy stosunków władczych:Podmiotami władzy politycznej w państwie czy w strukturach wewnątrzpaństwowych i międzypaństwowym są duże grupy społeczne. Jednostki tylko pozornie są zdolne indywidualnie do zdobycie, sprawowania i utrzymania władzy. W istocie mogą to uczynić tylko gdy mają oparcie w koteriach czy partiach politycznych, które dysponują przyzwoleniem i poparciem dużych grup społecznych poziomy władzy:a. Panowanie:- ukierunkowywanie polityki państwa czy międzypaństwowej organizacji politycznej w sposób korzystny dla dużych grup społecznych, uznawanych za panujące.b. Rządzenie:- ukierunkowywanie aktywności instytucji państwowych i międzynarodowych przez reprezentujace większośc parlamentarną organa władzy.c. Zarządzanie:- administrowanie przez mianowanych funkcjonariuszy- urzędników zobligowanych do ukierunkowywania działalności konkretnych zespołów ludzkich i osobników, służące realizacji decyzji władczych określonych na szczeblach panowania i rządzenia.
Motywy pełnienia władzy Poli: -skłonność do pełnienia ról przywódczych cechująca niektórych, podobnie jak inklinacje do życiowej samorealizacji przez aktywność w innych formach życia społecznego -poczucie obowiązku przewodzenia społeczności, podejmowanego niekiedy spontanicznie, w sytuacji gdy nikt inny decyzji nie podejmuje, -zachłannośc na korzyści związane z pełnieniem funkcji władczych- prestiż, korzyści materialne, przywileje. Typy prawomocnego panowania: -Racjonalny- opiera się na wierze w legalność ustanowionych porządków i prawa wydawania poleceń przez osoby powołane przez nie do sprawowania panowania.- Tradycjonalny- opiera się na powszechnej wierze w świętośc obowiązujących od zawsze tradycji i prawomocność obdarzonych przez nie autorytetem. -Charyzmatyczny- opiera się na niepowszednim oddaniu osobie uznawanej na świętą, za bohatera czy wzorzec i objawionym lub stworzonym przez nią porządkom. Motywy podporządkowania się władzy: - zapotrzebowanie na przywództwo organizujące w sposób zapewniający ład wewnętrzny i obronę przed zagrożeniami zewnętrznymi. - wyrachowanie- osiąganie dzięki panującym uprzywilejowanej pozycji względem i kosztem innych grup społecznych. - strach przed represjami jednostek i grup uprzedmiotowionych, niezdolnych do kontestacji, obrony swych interesów. Cele aktywności Poli i ich dewiacji: zakladane rezultaty aktywności politycznej uczestniczących w niej podmiotowo dużych grup społecznych, organizacji politycznych, elit, jednostek . hierarchia:> cele generalne- określające naturalne funkcje określonej aktywności w reprodukcji warunków ludzkiej egzystencji.> cele instrumentalne- określające rodzaje działań, za pomoca których cele generalne są realizowane.> cele szczegółowe- opisujące metody i techniki, przy pomocy których realizowane są cele instrumentalne. Dewiacje:- traktowanie celów instrumentalnych- zdobywania i sprawowania władzy- jako wartości samoistnych -zdobywanie i utrzymywanie władzy poprzez zaostrzanie miast łagodzenie wewnętrznych sprzeczności i wrogości wobec sąsiedzkich nacji.
Metody aktywności politycznej: a. perswazja, b. manipulacja c. przymus i przemoc d. kontestacja e. negocjacje i kompromis System polityczny- to jedna z podstawowych kategorii, definiujących strukturę, w ramach której toczy się życie polityczne Obok systemu gospodarczego i kulturowego to jeden z 3 głównych elementów systemu społecznego, którego funkcjonalność jest warunkiem koniecznym istnienia i rozwoju społeczeństw. Elementy systemu politycznego:- system społeczny stanowiący podstawową bazę- jego ukonstytuowany przez tysiącleia kulturowy charakter przesądza w decydującej mierze o formie i treści systemu politycznego, - system państwowy- będący niezbędną instytucjonalną strukturą każdego systemu politycznego, - system samoorganizacji społeczeństwa w partie i stowarzyszenia artykułujące i reprezentujace interesy różnych grup społecznych poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowoej bądź wywieranie na nią wpływu, - system wiążących norm zwyczajowych i sformalizowanych, regulujących wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu politycznego, - ideologie i strategie polityczne, stanowiące „oprogramowanie” ukierunkowujące aktywność systemów państwowych i organizacyjnych, -systemy instytucji i organizacji międzynarodowych- których rola wzrasta znacząco w warunkach globalizacji i tworzenia regionalnych międzypaństwowych struktur ekonomicznych i politycznych Państwo- jest pod wieloma względami najbardziej uniwersalną formą organizacji politycznej społeczeństw. Definicje państwa: a. idealizująca- G. Jellinek- państwo jest jednością związkową osiadłęgo ludu, wyposażoną w bezpośrednią, samorodną władzę zwierzchnią b. demonizująca- W. Lenin- państwo jest to specjalna organizacja siły, organizacja przemocy, dla ujarzmiania jakiejś klasy. Jest machiną do utrzymania jednej klasy nad drugą. c. obiektywizująca- państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów.
Cechy państwa: 1. Państwo jest organizacją- to znaczy, „ze jest wielką społeczną grupą celową, opartą na sformalizowanym członkostwie” czyli „zespołem ludzi wytyczających cele do osiągnięcia, wyposażonych w instrumenty działania i środki koordynacji poczynań”. 2. Państwo jest organizacją polityczną- powstało wraz z ukształtowaniem współzależnych społeczeństw składających się z dużych grup o interesach nie tylko tożsamych i zbieżnych ale i sprzecznych. 3. Państwo jest organizacją konieczną do ochrony ładu zapewniającego warunki niezbędne dla bytu materialnego i kulturowego społeczności poddanej jego jurysdykcji. 4. Państwo spełnia swą rolę przez realizację dwojakiego rodzaju funkcji: wewnętrznych i zewnętrznych. 5. Państwo jest organizacją generalną- „obejmującą całe społeczeństwo danego kraju i tym różni się od przedpaństwowych form organizacji społeczeństwa. Państwo skupia wszystkie klasy, warstwy i grupy społeczne.” 6. Państwo jest organizacją obligatoryjną- to znaczy,że „przynależnosć do państwa ma charakter niedobrowolny. Obywatelem danego państwa człowiek z reguł staje się już w momencie urodzenia i staje się to bez jego woli.” 7. Państwo jest organizacją uprawnioną do stosowania środków przymusu. (stanowienie ogółu praw,) Przymus państwowy jest: skupiony, sformalizowany, legalny. 8. Państwo jest organizacją władczą na określonym granicami terytorium. 9. Państwo jest organizacją władczą suwerennie.10. Państwo jest organizacją wysoce sformalizowaną i zinstytucjonalizowaną- zespołem współzależnych instytucji, które są względnie trwałe, mało podatne na zmiany, funkcjonują wedle norm i procedur określonych prawem. 11. Państwo jest organizacją hierarchiczną - wyposażoną w swoisty aparat, czyli zespół ludzi, którzy poświęcają swój czas na zaspokajanie potrzeb tej organizacji. 12. Państwo jest organizacją utrzymywaną na koszt społeczeństwa- utrzymuje się głównie z podatków i ceł. 13. Państwo jest organizacją podatną na dewiacje- wynaturzenia i patologie powodujące jego dysfunkcjonalność. 14. Państwo w dotychczas ukształtowanych formach okazuje się organizacją niewystarczającą w epoce globalizacji
Współczesne typy państw: a) demokratyczne, b) paternalistyczne: stosunki między rządzącymi a rządzonymi stanowią naśladownictwo wzorców właściwych dla więzi rodzinnych. c) teokratyczne: w którym główną więzią są normy i struktury religijne. d) autokratyczne: polegające na arbitralnym podporządkowaniu społczności scentralizowanym ośrodkom władzy państwowej. Tego typu zróżnicowanie jest przede wszystkim rezultatem trwajacych przez wieki odmiennych warunków egzystencji. Społeczności różnych regionów świata cechują się odmiennymi nawykami, odmiennymi aspiracjami do manifestowania swej inności i odrębnej tożsamości narodowej. Główne instytucje państw demokratycznych: - podstawową instytucją władzy państw demokratycznych jest parlament, - drugiem kluczowe ogniwo to organy władzy wykonawczej, określane mianem rządu, egzekutywy, gabinetu, - trzeci element to władza sądownicza - instytucja głowy państwa - samorządy terytorialne Główne instytucjonalne zasady współczesnych demokracji: - zasada zwierzchniej władzy narodu, - wyłanianie piastunów władzy w rywalizacyjnych wyborach, - rozdział władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej oraz ich wzajemne równoważenie, - praworządność, - samoograniczenie władzy państwowej, - przezwyciężanie konfliktu między wolą większości a interesami mniejszości. Cechy demokracji fasadowych i ułomnych-Demokracja ułomna/wadliwa (np.Polska) - brak wykrystalizowanego systemu partyjnego, - obsadzanie funkcji administracyjnych nie wedle kwalifikacji ale wg klucza partyjnego, - niski poziom „kapitału społecznego”- mierzonego wskaźnikami zaufania, samoorganizacji i aktywności społecznej. Demokracja fasadowa( pozorna, Azja, Afryka) - do tej kategorii zalicza się państwa, w których za fasadą demokracji kryją się zakorzenione w tradycji systemy kastowe, plemienne, teokratyczne bądź dyktatorskie rządy
. Cechy org społ: 1. Dobrowolność przynależności- zrzeszania się z własnej, nieprzymuszonej woli, równoznacznego z poddaniem się właściwym dla każdej organizacji statutowym normom i przyjmowaniem obowiązku określonej aktywności. 2. Społecznikostwo- realizacja celów nie za pomocą zawodowych funkcjonariuszy, lecz głównie poprzez aktywność członków i wolontariuszy, angażujących się zazwyczaj nieodpłatnie, w czasie wolnym. 3. Elastyczność struktur organizacyjnych- mniejszy niż w przypadku państwa stopień formalnego zinstytucjonalizowania, umożliwiający dostosowywanie do przekształcającej się spontanicznie rzeczywistości. Rola partii Poli: 1. wymogów funkcjonalności państwa, Funkcje: > konsolidowanie interesów społeczeństwa przez inicjowanie debat politycznych i skłanianie elektoratu do wybierania między alternatywnymi pakietami programów polityki państwowej. > mobilizowanie i integrowanie aktywności politycznej obywateli przez ich jednoczenie i wciąganie w życie polityczne, > krystalizowanie opcji wyborczych, > struktualizowanie parlamentu, > kreowanie rządu, > kształtowanie polityki państwowej, > promowanie przywódców politycznych, 2. potrzeb obywateli, funkcje > partie polityczne są niezbędne dlatego, gdyż pełnią funkcję pośredniczenia między grupami społecznymi a władza państwową. Partie stanowią główne ogniwo, za którego pośrednictwem obywatele mogą uczestniczyć w procesie tworzenia polityki państwowej. 3. celów partii> ich charakter jest determinowany: - przez interesy członków, - przez konieczność zyskiwania poparcia elektoratu liczniejszego niż skład członkowski partii. Formy oprogramowania systemów politycznych- są regulacje definiowane przez prawo państwowe i międzynarodowe oraz- w odniesieniu do partii i organizacji społecznych- ich statuty. Zasady etyki i kultury politycznej mają charakter norm zwyczajowych skutecznych o tyle, o ile są uznawane przez daną społeczność za zasadne i obowiązujące. Kultura polityczna to zwyczajowy kodeks postępowania polityków. Ideologia- każdy zbiór uporządkowanych poglądów- religijnych, politycznych, prawnych, przyrodniczych, artystycznych- służących „ludziom danej epoki do objaśnienia otaczającego ich świata i do praktycznego rozwiązywania konfliktów i sprzeczności występujących na tym świecie” Strategie- stanowią przełożenie zartykułowanych w ideologiach celów na konkretne koncepcje i programy ich osiągania poprzez zdobywanie wpływu na władzę w państwie bądź skali międzynarodowej.