konwersatoria

Środki wyrazu plastycznego

BARWA - rodzaj promieniowania elektromagnetycznego działającego na nasze oko i przezeń oceniane w zależności od tegoż promieniowania

barwy:

- ciepłe - określenie właściwości fizycznych kolorów kojarzących się z barwą słońca; należą do nich: żółcienie, ugry, oranże, czerwienie, karminy, brązy

- zimne - odczuwane przez człowieka jako chłodne, kojarzące się z wodą i lodem (zielona, niebieska)

relatywizm barw - zjawisko pozornej zmiany określonej barwy (przedmiotu, osoby) w zależności od otoczenia; zmiana barwy w kierunku przeciwstawnym do tła np. róż na tle ciemniejszym wydaje się jaśniejszy, a na tle jaśniejszym kolor będzie wartością ciemniejszą;

pigmenty barwne - nierozpuszczalne cząstki barwne; wyróżniamy pigmenty nieorganiczne i organiczne; pigmenty organiczne to kolory glinek: czerwona, brunatna, zielona, żółta:

- cynober - siarczan rtęci, żywa czerwień

- kadmowe - siarczan kadmu, od jasnej żółci po głęboką czerwień;

- karmin - czerwień;

- indygo - ciemnobłękitny;

- ultramaryna - ciemnoniebieski;

- błękit paryski - niebieski;

- brązy - ugier, umbra, siena, czyli tzw. ziemie

- żółć chromowa - żółty ciemny;

- żółć cytrynowa - jaśniejsza od chromowej

- szafir - niebieski ciemny;

- biel ołowiowa - nieco brudniejsza od cynkowej

- szmaragdowy - głęboka chłodna zieleń

- ugier - barwa piasku;

- ochra - brunatno-czerwona glinka;

kolor - raczej pojedyncza, autonomicznie występująca barwa; mówimy także o kolorystyce określając zestaw barw użytych w wytworze np. nie odpowiada mi ta kolorystyka;

walor - rozjaśnianie lub zaciemnianie danej barwy (rozjaśnianie bielą lub zaciemnianie czernią)

lokalny kolor - kolor powierzchni przedmiotu w naturalnym oświetleniu;

irradiacja - wartości barwne jasne czy białe wydają się większe niż są w rzeczywistości, a ciemne - odwrotnie;

zjawisko van Bezolda - polega na pozornym pociemnianiu barw, jeśli obwiedzione są one czarną linią lub jeśli na nich znajduje się czarny rysunek oraz barw które położone są na czarnym tle; obserwujemy także pozorne rozjaśnienia barw, jeśli barwa obwiedziona jest białą linią lub jeśli na niej znajduje się biały rysunek oraz jeśli barwa znajduje się na białym tle;

kontrast jednoczesny - oznacza to, ze jeśli jakaś wartość szarości będzie obserwowana jednocześnie na dwu różnych tłach: raz ciemniejszym, raz jaśniejszym od danej wartości szarości, to każdorazowo inaczej oceniamy wielkość i jasność szarości; prawidłowość ogólna jest następująca: wartości zmieniają się w kierunku przeciwnym do tła; na czarnym tle wydają się jaśniejsze, na białym - ciemniejsze;

symultanizm - ukazanie różnych aspektów przestrzennych oglądanego przedmiotu jak ma to miejsce w kubizmie;

LINIA - w geometrii jest to zbiór punktów na płaszczyźnie; w plastyce linie powstają przez naniesienie (ślad pędzla, ołówka, farby), wycięcie w powierzchni małego żłobka (ślad narzędzi graficznych, rzeźbiarskich); zróżnicowanie poziomów powierzchni także tworzy linię; przy ocenie wizualnej rzeka, po której płyniemy łódką jest płaszczyzną a z wysokości lotu samolotem postrzegamy ją jako linię; rozróżniamy linie faliste, łamane, proste, kombinowane, krzywe, półkoliste, punktowe, strzępiaste, łańcuchowe, spiralne, przerywane itp.

wartości linii:

• formalne: prosta, skośna, krótka, cienka, ciągła, przerywana, owalna, krzywa, falista, łamana, kropkowana, spiralna;

• wyrazowe: lekka, delikatna, wiotka, rozsnuta, miękka, mocna, elastyczna, sztywna, dynamiczna, spontaniczna

• walorowe: jasna, słaba, rozmyta, mglista, świetlista, ciemna;

PRZESTRZEŃ- całokształt obiektywnych relacji wyróżniających koordynację współistniejących obiektów pod względem ich wzajemnego rozmieszczenia (odległości, rozmiary, kształty)

sposoby sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie:

• krycie figurami

• krycie linią

• linia horyzontu

• układy linii odśrodkowych i dośrodkowych

• zgrubienie linii

• zależności walorów

• faktura intencjonalna

• perspektywa zbieżna

• zagęszczenie i rozproszenie punktów

• rozrzedzenie konturu

perspektywa - sposób przedstawianie przedmiotów i form przestrzennych, aby patrzący na obraz miał wrażenie trójwymiarowości (szerokość, długość, głębokość)

BRYŁA - dowolny ograniczony obszar przestrzenny wraz z powierzchnią ograniczającą; bryła jest obiektem trójwymiarowym;

rodzaje brył:

• reliefy - kompozycja rzeźbiarska wydobyta z płaszczyzny kamiennej, drewnianej lub metalowej przeznaczona do oglądania wyłącznie od frontu;

• całości monolityczne - wśród całości monolitycznych rozróżnia się bryły wieloczłonowe, przenikające się, wolnostojące, niekiedy przystosowane do określonego otoczenia; są to całości zwarte a więc bryły zamknięte, samodzielnie pełne;

• formy przestrzenne - są to obiekty, które nie są w pełni rzeźbami, tworzą przestrzenne formy; twórcą ich może być człowiek; w świecie organicznym do form przestrzennych należą konary drzew, kielichy kwiatów; wyróżniamy formy przestrzenne: płaszczyznowe, linearne, płaszczyznowo-linearne;

• struktury - są to formy przestrzenne, w których występują wartości powtarzalne; najmniejszą podstawową wartością struktury jest komórka elementarna;

FAKTURA - to specjalnie ukształtowana cecha powierzchni powstała głównie przez naniesienie lub nałożenie; w plastyce faktura to cecha powierzchni ukształtowana w zależności od tworzywa i techniki, indywidualnej woli artysty np. przez ślad narzędzia;

impast - wypukłe nałożenie farby;

frottage - położone pod kartką elementy struktur takich jak sploty tkanin, fornit, drewno itp. przykryte kartką i pocierane kredką w celu odbicia kształtu i faktury wybranych do kompozycji elementów; technika odbijania faktury różnych przedmiotów (drewna, tkanin itd.) na papierze przez mocne pocieranie ołówkiem;

KOMPOZYCJA - układ lub związek elementów; tak określa się budowę działa plastycznego, w którym poszczególne części (np. plamy barwne) ułożone są w sposób celowy oraz tworzą jedność treści i formy;

kompozycja statyczna - kompozycja dzieła wykazująca się równowagą i brakiem ekspresji; sprawia wrażenie bezruchu, jest przeciwieństwem kompozycji dynamicznej;

kompozycja dynamiczna - układ form lub brył na płaszczyźnie lub przestrzeni stwarzający wrażenie ruchu, iluzja wirowania, biegu, spadania;

kompozycja otwarta - układ zbudowany z elementów dających się przedłużyć w dowolnym kierunku;

kompozycja rytmiczna - regularne powtarzanie się elementów formy w określonym porządku np. ornament pasowy;

kompozycja zamknięta - układ ograniczony określonymi elementami np. linią, ornamentem (nie ma dalszego ciągu poza jego ramami)

układ linii w kompozycji:

• linie diagonalne - kierunki pochyłe, skośne

• linie horyzontalne - kierunki poziome

• linie wertykalne - kierunki pionowe

tekstura - jest to cecha powierzchni, która ukazuje czystą budowę materii np. różnorodność splotów w tkaninie; tekstura to także zróżnicowana jakość powierzchni trójwymiarowych występująca w obserwowanej materii np. elementy barwne, linearne, wypukłości;

kontrast - przeciwstawianie różnych wartości, które skalają się na budowę dzieła plastycznego; różnice występują w temperaturze barw np. zieleń-czerwień, natężeniu waloru: jasny-ciemny, wielkościach, proporcjach: mały-duży, szeroki-wąski;

percepcja - wybiórcze spostrzeganie, emocjonalne przeżywanie, myślowa refleksja, samodzielne wartościowanie dzieł sztuki;

symbol plastyczny - umowny np. graficzny znak przyjęty w określonym znaczeniu przez grupę ludzi; jest on wypowiedzią plastyczną o znaczeniu pośrednim, niebędącym odbiciem fizycznej rzeczywistości (np. czerwony krzyż), lecz przedstawiający odczucie psychiczne lub stosunek do rzeczywistości (np. idea - gołąbek pokoju)

dziedziny sztuk plastycznych:

MALARSTWO:

• malarstwo - powierzchnia pokryta farbami w określonym porządku; w konwencji nieprzedstawiającej - abstrakcja;

• w malarstwie kolor jest podstawowym środkiem wyrazu:

- kolor kształtuje płaszczyznę;

- kolor kształtuje modelunek brył

- kolor kształtuje światłocień

- kolor kształtuje walor

- kolor kształtuje przestrzeń

• kompozycję malarską cechuje charakter użytej gamy barwnej: ciepła, zimna lub mieszana; ważną rolę pełni układ plam barwnych, które decydują o statyce, dynamice i ruchu w obrazie; dla wzmocnienia siły wyrazu i ekspresji stosuje się często collage i montaże;

• gatunki malarstwa wynikające z tematu:

- scena religijna

- scena mitologiczna

- scena rodzajowa

- scena historyczna

- scena symboliczna albo alegoryczna

- martwa natura

- portret

- autoportret

- pejzaż marynistyczny

- pejzaż miejski - weduta

- pejzaż czysty - bez człowieka

- pejzaż ze sztafażem - z człowiekiem

- pejzaż sentymentalny

- pejzaż romantyczny

• podział malarstwa wywodzący się z techniki wykonania:

- fresk - malowidło ścienne, zwł. wykonane farbami na świeżym, wilgotnym jeszcze tynku;

- malarstwo olejne

- malarstwo tablicowe - malowanie na drewnie

- tempera - technika malarska polegająca na użyciu farb, których spoiwo (białko, żółtko, guma, kazeina itp.) miesza się z olejami albo żywicami;

- gwasz - nieprzezroczysta, kryjąca farba wodna; obraz wykonany taką farbą;

- akwarela - farba wodna; technika malowania farbami wodnymi

- enkaustyka - technika malarska, w której spoiwem jest wosk, a farby nakłada się na gorąco metalowymi łopatkami albo pędzlami.

- kolaż - kompozycja art. z fragmentów różnych przedmiotów (druki, fotografie itp.) i kawałków tworzyw (papier, piasek, żwir, słoma, tekstylia itp.) naklejanych na płótnie albo innym podłożu, łączonych często z rysunkiem albo malarstwem

- monotypia - technika wymagająca rozprowadzenia farby po metalowej, lub szklanej powierzchni; następnie praca zostaje odbita na papierze przy pomocy wałka, tamponu lub kostki

- dekalkomania - technika polegająca na rozciskaniu farby nałożonej na jedną kartkę papieru przyłożoną drugą kartką

- dripping - rozlewanie farby sznureczkami;

- pastel

• konwencja obrazowania świata:

- obraz jako okno w ścianie

- obraz jako wandala, umowny znak

- obraz jako magia

- obraz jako swobodna ekspresja

- obraz jako czysty znak plastyczny - np. logo firmy

- obraz jako zabawa, przypadek

• analiza formalna dzieła: linia, plama, rytm, faktura, barwa, walor, światłocień

RZEŹBA:

• rzeźba - jedna z podstawowych dziedzin sztuk plastycznych; jej cechą charakterystyczną jest trójwymiarowość; dzieła rzeźbiarskie oparte są na elementach rzeczywistości lub mają charakter abstrakcyjny;

• materiały rzeźbiarskie:

- kamień

- gips

- glina

- alabaster - minerał, drobnoziarnista odmiana gipsu

- wosk

- plastelina

- kość słoniowa

- drewno

- szkło

- cement

- różne stopy metali używane w odlewnictwie

• techniki rzeźbiarskie:

- rzeźbienie właściwe, czyli ujmowanie

- modelowanie w materiałach miękkich

- konstruowanie z elementów gotowych

- kształtowanie w zaprawach - narzut

- odlewy

- ksoanon - obijanie blachą

- chryzelefantyna - okładziny ze złota i kości słoniowej; technika wykonywania rzeźb, głównie posągów, z drewna krytego płytami z kości słoniowej dla nagich partii ciała, blachami złotymi na włosy i ubiór oraz szlachetnymi gatunkami drewna, jak heban i cedr

- ceroplastyka - modelowanie w wosku

- kowalstwo - kształtowanie w metalu na gorąco

- wyklepywanie - kształtowanie w metalu na zimno

• tematyka rzeźb:

- rzeźba przedstawiająca

- rzeźba abstrakcyjna

- rzeźba sakralna

- rzeźba pomnikowa

- rzeźba nagrobna

- rzeźba dekoracyjna

- rzeźba pełna

- rzeźba reliefowa

GRAFIKA:

• gr. gráphein - skrobać; rytować; rysować; pisać

• do grafiki artystycznej zaliczamy:

- linoryt - materiałem żłobionym jest linoleum, a narzędziem jest nóż lub dłutko; technika rytowania wypukłego w linoleum

- staloryt - żłobienie igłą w płytce miedzianej następnie trawienie jej w kwasie i odbijanie na papierze;

- drzeworyt - żłobienie dłutkiem w drewnie później zaś odbijanie na papierze

- litografię - rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym z twardego wapienia, kamień poddaje się działaniu kwasu azotowego przy zabezpieczeniu miejsc zarysowanych

- akwatintę - na płycie metalowej rozpyla się ziarnisty proszek asfaltu i odpowiednio podgrzewa; kwas działa między ziarenkami proszku przylegającego do powierzchni; miejsca te na odbitce dają ziarno; zaplanowane płaszczyzny zabezpiecza się werniksem przed dalszym działaniem kwasu; wgłębna, kwasorytniczna technika graficzna powielania rycin wykonanych na pokrytej mieszaniną alkoholu i pyłku żywicznego płycie metalowej, podgrzewanej i trawionej kwasem.

- akwafortę - wgłębna, kwasorytnicza technika graficzna powielania rycin wykonanych na pokrytej woskiem płycie miedzianej, trawionej następnie kwasem azotowym;

• grafika artystyczna charakteryzuje się drukiem wypukłym, wklęsłym, płaskim

• grafika użytkowa:

- reklamowa

- książkowa

- precyzyjna

- reprodukcyjna

RYSUNEK

• rysunek - praca plastyczna wykonana narzędziami rysunkowymi takimi jak: ołówek, kredka, węgiel rysunkowy, piórko; ciekawą kreskę rysunkową pozwala uzyskać sangwina i sepia (kolory szlachetnych kredek)

• sangwina - miękka czerwonobrunatna kredka używana do szkiców i rysunków od czasu renesansu;

• sepia - ciemnobrunatny barwnik stosowany w technice akwarelowej oraz w rysunkach piórkiem; sepia naturalna jest otrzymywana z wydzieliny mątw;

• kreska jako:

- sposób określania przestrzeni - intensywność kreski, jej wyrazistość, grubość, zaakcentowanie na pierwszym planie wskazuje przedstawione na rysunku przedmioty jako bliższe; elementy bardziej od nas oddalone są pokazane jako mniejsze a ich kształt określa cieńsza linia rysunkowa; żeby na obrazie pokazać przestrzenność, artyści posługują się zasadą perspektywy; ślady narzędzi i przyborów rysujących zdominowane ekspresją i temperamentem rysującego pozwalają wyróżnić rodzaje kreski rysunkowej np. kreski drobne typu „sieczka”, bardziej lub mniej gęste, cienkie i grube, zagęszczone i rozproszone; itp.

- środek wyrazu artystycznego - znakomici artyści starają się, aby kreska ich rysunków była widoczna i oryginalna tzw. „własna”, a więc taka po której można poznać rysownika;

- kontur - jedynym zadaniem konturu jest wyznaczanie jakiegoś kształtu na płaszczyźnie, taki sposób rysunkowej interpretacji nazywamy rysunkiem konturowym;

ARCHITEKTURA

• architektura - sztuka kształtowania przestrzeni; umiejętność wytyczania granic między przestrzenią zewnętrzną a wewnętrzną; architektura to skarbiec ciekawych problemów i zagadnień; to swoisty języki form i detali, który nieustannie towarzyszy człowiekowi; dzięki temu językowi można łatwo rozpoznać poszczególne style architektoniczne;

• rys historyczny:

- Egipt - XXIX w. p. n. e. - XXI w. p. n. e. - piramidy i świątynie;

- Grecja - VII w. p. n. e. - V w. p. n. e. - świątynie portykowi;

- Rzym - II w. p. n. e. - III w. n. e. - akwedukty, cyrki, świątynie przykryte kopułą;

- Architektura Bizantyjska -VI w. - VII w. - kościoły bazylikowe;

- styl romański - IX w. - XII w. - kościoły bazylikowe;

- styl gotycki - XII w. - XV w. - strzeliste katedry, zamki, ratusze, kościoły;

- styl renesansowy - XV w. - XVI w. - zamki, ratusze, kościoły, kaplice na planie centralnym;

- styl barokowy - XVII w. - kościoły, kaplice na planie elipsy, falujące rzeźbiarskie fasady, rezydencje magnackie w ogrodach francuskich;

- klasycyzm - XVIII w. - budowle publiczne: teatry, gmachy, sądy, ratusze, pałace wiejskie i miejskie, typ dworu polskiego;

- romantyzm - początek XIX w. - 1830 r. - malownicze neogotyckie dwory wśród parków angielskich, sztuczne ruiny;

- dziewiętnasty wiek - dworce, kamienice czynszowe, muzea, banki, teatry, parki miejskie, ogrody zoologiczne, mosty, fabryki, pierwsze wysokościowce w Chicago, czas żelaza, żelbetu, szkła, czas inżynierów i ogrodników;

- dwudziesty wiek - wieżowce, wysokościowce, biurowce, poszukiwanie oryginalnych rozwiązań architektonicznych (np. gmach opery w Sydney), architekci wyrabiają sobie własny indywidualny styl;

• elementy architektoniczne:

- kolumna - pionowa podpora podtrzymująca ciężar sklepienia; pionowa podpora architektoniczna o przekroju kolistym; składa się z bazy, trzonu i głowicy;

- filar - masywna pionowa podpora dźwigająca sklepienie; pionowa podpora o przekroju wielobocznym (głównie 4- i 8-bocznym) lub okrągłym przenosząca obciążenie konstrukcji;

- arkada - łuk na dwóch podporach; sklepienie łukowe ze zwornikiem, wsparte na dwóch słupach (kolumnach, filarach);

- pilaster - kolumna wtopiona w mur; graniasty, płaski filar przyścienny z bazą i głowicą, wystający z lica ściany na 1/6 część swojej szerokości, służący do dekoracji, a niekiedy do wzmocnienia konstrukcyjnego;

- głowica - najwyższa ozdobna część kolumny;

- witraż - barwna płaszczyzna ujęta w spoiny ołowiane; barwne kompozycje figuralne albo dekoracyjne, ułożone z kolorowych szkieł oprawnych w ramki ołowiane, umieszczane w otworach okiennych;

- maswerk - ozdoba w górnych częściach ostrołukowych trójdzielnych okien; motyw dekoracyjny architektury gotyckiej: kamienne albo ceglane elementy geometryczne, wypełniające ażurowe otwory okien, prześwitów, balustrad itd.

- attyka - nadbudowa dachu; ozdobna ścianka albo balustrada wieńcząca elewację budynku i przesłaniająca dach, poddasze;

- portal - opracowane rzeźbiarsko i architektonicznie obramowanie drzwi; kompozycja architektoniczno-rzeźbiarska, otaczająca (albo stanowiąca) wejście, drzwi;

- balustrada - przegroda zabezpieczająca krawędź balkonu, tarasu; ozdobny, lekki parapet, ażurowy albo ślepy, służący jako osłona tarasów, balkonów, schodów, płaskich dachów; balustrada tralkowa składająca się z szeregu tralek (słupków) przykrytych poręczą;

- gzyms - stanowi zakończenie górnej krawędzi murów budynku; poziomy, zwykle profilowany pas wysunięty przed lico muru;

- tympanom - trójkątne pole między gzymsami frontu wypełnione rzeźbą; w architekturze romańskiej: płyta półkolista albo ostrołukowa nad nadprożem portalu (zazwyczaj bogato rzeźbiona);

- kariatyda - statua kobieca spełniająca rolę kolumny; podpora, rzeźba przedstawiająca udrapowaną kobietę, spełniającą funkcję kolumny, filaru albo pilastra;

- sklepienie - konstrukcja budowlana o powierzchni wygiętej, kryjąca określoną przestrzeń (pomieszczenie) budynku, wsparta na murach albo na kolumnach, filarach, arkadach;

- sklepienie kolebkowe - sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej.

- sklepienie krzyżowe - sklepienie zbudowane na planie kwadratu z dwóch, przenikających się sklepień kolebkowych, z których pozostawiono górne części sklepień;

- żebro - element nośny w architekturze; łuk podsklepienny z ciosów kamiennych lub profilowanej cegły, wzmacniający sklepienie i akcentujący dekoracyjnie linie przenikania się pól sklepiennych;

- przypora pionowa - filar zwężający się ku górze; pionowy element konstrukcyjny w formie filaru przyściennego o ściętym pochyło boku zewn. lub profilu uskokowym;

- pylony - dwie wieże na prostokątnych podstawach; w architekturze starożytnego Wschodu, głównie Egiptu, budowle w kształcie wysmukłej piramidy o ściętym wierzchołku, ujmujące główne wejście do świątyni;

- fasada - elewacja budynku z głównym wejściem; ozdobna, monumentalna, frontowa elewacja budynku;

- fryz - pas dekoracyjny obiegający świątynie; środkowa część belkowania, w kształcie pasa poziomego, gładka albo zdobiona ornamentem;

- kaseton - kwadratowe lub wieloboczne pole na suficie; wieloboczne (zazwyczaj kwadratowe) pole między krzyżującymi się belkami stropu, często zdobione płaskorzeźbą albo malowidłem; naśladownictwo tego elementu w stiuku, drewnie albo kamieniu, stosowane do dekoracji stropu;

- transept - nawa poprzeczna w świątyni; nawa poprzeczna, przecinająca pod kątem prostym nawę główną kościoła zbudowanego na planie krzyża;

- wimperga - dekoracyjny umieszczony pod ostrołukiem okna; dekoracyjny szczyt trójkątny, wieńczący portale albo okna w architekturze gotyckiej;

- sztukateria - elewacja architektoniczno-rzeźbiarska; ornamenty, ozdoby rzeźbiarskie ze stiuku (szlachetnego tynku z zaprawy wapienno-gipsowej) albo gipsu na sufitach, ścianach itd.

kierunki w sztuce:

• impresjonizm - 1884 - artyści stosowali efekty świetlne; malowali techniką drobnych pociągnięć pędzla, zacierając kontury przedmiotów; nie mieszali farb, lecz kładli obok siebie poszczególne pigmenty o barwach światła słonecznego (fr. impression - wrażenie); kierunek artystyczny będący jedną z konsekwencji realizmu, pozbawiony jednak treści społecznych i moralnych; impresjoniści najczęściej malowali w plenerze;

• postimpresjonizm - ogólnikowy termin, którym określa się zwykle zwrot przeciwko impresjonizmowi zauważalny w twórczości artystów takich jak: Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cezanne; posługiwali się oni jasną gamą impresjonistów;

• symbolizm - 1886 - artyści świadomie deformowali naturę; często plama barwna w obrazie była wyraźnie podkreślona linią; artyści twierdzili, że dzieło sztuki powinno być: ideistyczne, symboliczne, subiektywne, dekoracyjne;

• secesja - 1890-1905 - łac. secessio - odłączenie się; celem secesji było uzyskanie stylowej jedności otoczenia, w którym przebiega życia; secesja zaznaczyła się zwłaszcza w dziedzinie architektury wnętrz i wzornictwa przedmiotów użytkowych; dzieła secesyjne charakteryzują nieregularne krzywizny, stylizowane wici roślinne, wyrafinowane zestawienia kolorystyczne rzadkich barw;

• ekspresjonizm - 1905 - ekspresjonistów cechuje upodobanie do spontaniczności; natura jest dla nich pretekstem do indywidualnego przeżycia, a sztuka środkiem do wyrażenia emocji; prekursorem był Vincent van Gogh, a przedstawicielem wczesnej fazy - Edward Munch;

• fowizm - 1905-1909 - fe. les fauwes - dzikie bestie; kierunek w malarstwie francuskim pocz. XX w.; fowiści przeciwstawiali się malarstwu realistycznemu; inspiracji szukali w sztuce ludowej i meksykańskiej; nawiązywali do twórczości Gaguina Cezanne'a; w celu wzmocnienia ekspresji szukali nie harmonii, lecz dysonansów przez zestawienie kontrastujących ze sobą kolorów; przedstawicielami byli: Henri Matisse, Maurice Vlaminck, Andre Derain;

• kubizm - 1906 - kierunek malarstwa nowoczesnego zainicjowany we Francji przez Picassa, Braque'a; okres pierwszy zwany prekubistycznym charakteryzuje się konstrukcją formy; przedstawione na obrazie przedmioty ulegają deformacji pod wpływem światła; okres drugi charakteryzuje symultaniczność, artysta ukazuje na obrazie wszystkie aspekty przedmiotu; w trzeciej fazie kubizmu zwanej syntetyczną istota przedmiotu sugerowana jest uproszczonym znakiem;

• futuryzm - 1909 - kierunek literacko-artystyczny promujący odwrócenie się od jakichkolwiek tradycji kulturowych; artyści pokazywali środkami plastycznego wyrazu dynamizm współczesnego życia; przedstawicielami byli: Umberto Boccioni, Ligi Russolo, Giacomo Balla;

• dadaizm - 1915-1922 - międzynarodowy ruch rozwijający się w dziedzinie literatury i sztuki; zapoczątkowany w Zurychu; przedstawicielami byli: Tristan Tzara, Hans Arp; działalność wymienionych artystów miała prowokować mieszczańską publiczność; posługiwali się oni absurdalnymi dowcipami, drwiąc z tradycyjnych konwencji sztuki i norm estetycznych;

• surrealizm - 1924 - ruch literacki i artystyczny, którego teoretyczne podstawy związane są z osiągnięciami w dziedzinie psychologii podświadomości; Andre Breton twierdzi, ze surrealizm burzy logiczny porządek rzeczywistości; przedstawicielami byli: Dali, Miro, Magritte;

• pop-art - 1950-1960 - ang. popular art - sztuka popularna; lekceważenie tradycyjnego rzemiosła w sztuce, ostentacyjna prostota; przedstawicielami byli: Warhol, Lichtenstein; przedmioty codziennego użytku podnosili do rangi sztuki (np. puszki konserw, kanapki śniadaniowe)

• op-art - kierunek abstrakcyjnej plastyki współczesnej czerpiący środki wyrazu głównie z doświadczeń psychologii widzenia; centralnym punktem zainteresowania artystów są złudzenia optyczne w zakresie wrażeń głębi i ruchu; przedstawicielami są: Alberts, Vasarely;

• happening - zdarzenie; widowisko zamykające w całość szereg przedmiotów, działań ludzkich, zdarzeń nie związanych z logiczną akcją; czas rozkwitu to lata 60-te XX w.; przedstawiciele: Kaprow, Cage;

treść artystyczna, czyli analiza formalna dzieła:

• kompozycja - artystyczny bądź realistyczny układ; układ linii;

• kształty przedmiotów - konkrety rzeczywiste lub zinterpretowane

• forma - realizm, synteza, uproszczenie, rozczłonkowanie, deformacja, czytelność, dynamizm, dekoracyjność, schematyzm, idealizacja (niepowtarzalna jakość artystyczna)

• barwa - czysta, złamana, relatywizm barwny, walor, nasycenie barwy, zagęszczenie barwy czernią, brązem, błękitem itp., intensywność, harmonia, dysharmonia

• nastrój - właściwość oddziaływania, uspokojenie, zachwyt, zniechęcenie, przygnębienie;

• plama barwna - kształt uzyskany przez naniesienie farby za pomocą pędzla płaskiego, okrągłego, szczeciniaka lub miękkiego

• kreska rysunkowa - linie drobne, gęste, proste, skłębione, faliste, przerywane, kropkowane itp.

• treść plastyczna - (sens, znaczenie, nastrój) kompozycja, kształty przedmiotów, kolorystyka, konstrukcje, technika, znaczenie realne, symboliczne, fantastyczne, abstrakcyjne (treść artystyczna bywa czasem przeciwieństwem treści literackich)

• technika plastyczna - sposób posługiwania się odpowiednimi materiałami, przyborami; wyróznia się techniki: malarskie, rzeźbiarskie, graficzne i mieszane;

1

http://members.lycos.co.uk/nonameuwb

---