Teoria konstruktów osobistych, konstruktów personalnych -George Kelly
Każdy człowiek konstruuje z rzeczywistości, przyrównuje każdego człowieka do naukowca, poszukuje wzajemnych zależności pomiędzy tym, co widzi, konstruuje hipotezy, sprawdza je, wyciąga wnioski, na ich podstawie antycypuje rzeczywistość, jest sygnałem o rozwoju, im lepiej antycypuję tym jestem osobą bardziej dojrzałą.
Naukowiec prawdziwy prowadzi swoje badania w sposób systematyczny, opiera się o zasady metodologii.
Człowiek jest aktywny w swoim poznawaniu, nie odbiera rzeczywistości taka, jaka ona jest, ale konstruuje ją w sobie.
Świat materialny jest czymś, co istnieje realnie, nie jest wytworem wyobraźni człowieka ani jego umysłu, to, co jest realne to jest jego (człowieka) myśl. Proces poznawania jest związany z coraz trafniejszym przewidywaniem tego, co ma się zdarzyć.
Jeden postulat podstawowy i 11 postulatów uzupełniających
Podstawowy - procesy osobnicze są psychologicznie kanalizowane pod wpływem tego, jak osobnik antycypuje zdarzenia
Antycypacja ukierunkowuje działanie człowieka, pomaga w osiągnięciu celu.
Uzupełniające- opisują, jak funkcjonują konstrukty funkcjonalne. Jak funkcjonują u danej osoby, są odp. Za indywidualny sposób postrzegania rzeczywistości.
Postulaty uzupełniające to:
1 - postulat konstruktywności
2 - indywidualności
3 - organizacji
4 - dychotomii
5 - wyboru
6 - uporządkowania
7 - doświadczenia
8 - modulacji
9 - fragmentaryczności
10 - wspólnoty
11 - społeczności
Ludzie różnią się postulatami uzupełniającymi, one świadczą o indywidualności.
Cała teoria jest skonstruowana na bazie przemyśleń empirycznych.
Dzieło 1955 - psychologia konstruktów osobistych
Konstrukty są tworzone, kiedy w jakiś sposób konstruujemy doświadczenia.
Najprostszy konstrukt składa się z trzech elementów - dwa są do siebie podobne, jeden, który jest od nich różny
Każdy k. ma dwa bieguny - jeden opisuje podobieństwo, drugi różnice, na podstawie k. jestem w stanie przewidzieć zachowanie danej osoby.
Są najlepszym kluczem do poznania i zrozumienia drugiej osoby. Konstrukty przyjaciół są do siebie podobne - przyjaźnimy się z osobami podobnymi.
Cechy konstruktów:
Ewaluatywne - k. życzliwy - zgryźliwy
Deskryptywny - dom - chata
Centralne - mają podstawowe znaczenie dla funkcjonowania człowieka
Peryferyczne
Abstrakcyjne - miłość - zdrada
Konkretne - spacer - ucieczka
Powszechnie zrozumiałe
Unikalne (tylko dla jednej)
Werbalne
Niewerbalne
Słowne
Przepuszczalne - ulegają modyfikacjom, zmianom
Nieprzepuszczalne - sztywne, niezmienne
Założony - miał kiedyś postać werbalną, ale obecnie trudno jest słownie nazwać jego bieguny
Konstrukt może tworzyć system prosty lub złożony
Prosty - nieprzepuszczalny, jedno poziomowy itd.
Złożona - wielopoziomowy układ, zorganizowany, pozwala na wysuwanie bardzo trafionych antycypacji, funkcjonuje bardziej adaptacyjnie
Konstelacyjny charakter k.
Terrorysta - ratownik
Granice ściśle określone, elementy obejmowane tym konstruktem mogą należeć do innych klas zjawisk - prawicowiec - lewicowiec
Konstrukty założeniowe - pozwalają na ujecie rzeczywistości w sposób bardziej otwarty - światopogląd - ideologia.
Elementy tych k. mogą być używane, porównywane pod każdym innym względem, niż ten, który pojawia się w danym konstruckie.
K. tworzą korelacje, mogą być do siebie podobne, mogą być przeciwne, każdy dąży do tego, żeby była spójność między biegunami k.
Elastyczność konstruktu
Stany psychiczne
Jak pojawia się lęk, jest wynikiem tego, ze osoba zauważa, ze to, co się dzieje jest sprzeczne z k. jakie posiada
Jeśli chcemy zlikwidować lęk należy zmienić k., zmodyfikować lub zbudować nowy.
Poczucie winy - związane to będzie z rolą (w świadomości), jeśli pojawi się przeświadczenie, że nie spełnia roli, którą przeżywa, życie w sprzeczności z rolą, sprzeczne z wartościami, to poczucie winy wiąże się tak, że k. tworzą system wartości, który jak będzie sprzeczny z rolą, to pojawia się poczucie winy.
Stan zagrożenia wynika ze świadomości, że należy przeformuować cały system wartości.
Metoda - test zbiorów konstruktów ról. Cel - odkrycie tego, jak wygląda system k. osobistych u danej osoby.
Osoba badana otrzymuje listę określeń, które są zaopatrzone w inicjały ludzi, które zna ta osoba, z listy znajomych wybrane są 3 postacie, badana wskazuje taka cechę, która łączy dwie osoby a zarazem musi być to cecha, która będzie je odróżniała od 3 osoby.
Np. jedna żywiołowa - nieśmiała
Przykłady badań - Leitnera z 81 - badania za pomocą testu badał jak wyglądają relacje pomiędzy wartościami, emocjami i zachowaniem osób z zaburzeniem zachowań psychicznych
Osoby z zaburzeniami to były osoby z nerwicą, zaburzeniem osobowości, cechowała ich ścisła korespondencja między tymi wartościami, jeśli natomiast schizofrenicy widać luźną korespondencję między tymi 3 wartościami.
Osoby zdrowe - są po środku.
Badania Hammonda, Robney - badali k. osobiste osób młodych, w okresie adolescencji, stwierdzili, ze osoby w okresie wczesnej adol. I maja rozpoznaną depresję, są osobami posiadającymi takie same cechy tej depresji jak osoby w wieku dojrzałym - obniżona samoocena, pesymizm, silna polaryzacja reprezentacji poznawczych
Badania rozwojowe - badano nastolatków z bardzo dobrymi osiągnięciami w nauce, stwierdzono, ze o tych osób występuje konstrukt przyjemności, jest to bardzo silnie reprezentowane.
Badania dot. Dzieci - wskazują, że dzieci konstruując k. osobiste (relacje interpersonalne) są dziećmi w większym stopniu ewaluatywnymi, w mniejszym dewaluatywnymi.
Terapia - terapia ustalonej roli - pacjent miał eksperymentować z nowymi rolami - musiał przekonstruować własne konstrukty.
Zmienić myślenie pacjenta, zmienić sposób zachowania, żeby pacjent ćwiczył, na zasadzie prób i błędów spełniał zadania.
Jest to teoria, która stara się objąć podejścia nomotetyczne i ……?
Konkretny człowiek - wszyscy ludzie razem.
Kładzie nacisk na indywidualny sposób widzenia świata.
Kolejna koncepcja - Pribram, miller, galanter
Jednostka TOTE - analizowanie zachowania jednostki w postaci tego TOTE - test operation test exit
Jest to bardziej złożone zachowanie, nie ma zapisu molekularnego, złożony opis zachowania celowego, ono jest nie tylko rozłożone w czasie, ale i w przestrzeni.
Charakterystyka tego zachowania w czasie i przestrzeni
W zachowaniu pojawiają się dwie fazy:
1 - faza testowa - dokonuje człowiek diagnozy, między jakimś własnym stanem, obrazem, jaki jest posiadany, diagnoza zgodności między moim obrazem a stanem otoczenia lub zachowania
Tak długo jak będzie zgodność pomiędzy tymi stanami, tak długo info te są przekazywane na wyjście
Ale jeśli nie będzie zgodności, następuje faza, 2 czyli
2 - faza operacyjna - dokonywane są kolejne próby zgodności pomiędzy tym, co się dzieje a moim wyobrażeniem, moim stanem wewnętrznym
Jeżeli zostanie osiągnięta zgodność to info są przekazywane do wyjścia, a jeżeli nie, to zachodzi dalsze testowanie
Teoria Rottera, Chomsky, Bruner, Piaget, Wygockiego (wygobskiego???????)
Rotter - test do badań (zdań niedokończonych - RISB)
Współpracował z Kellym, teoria społecznego uczenia się, oczekiwania i radości
Z jednej strony w jego ujęciu podejście behawiorystyczne, ale także podejście poznawcze i metody eksperymentalne.
Test zdań niedokończonych:
Zadaniem osób badanych jest dokończenie zdań na swój temat, na temat bliskich, analizuje się jakość tych zdań, ale też oblicza się wskaźnik liczbowy, przystosowanie lub nieprzystosowanie określa ten czynnik
Brak przystosowania, to stany z brakiem umiejętności radzenia sobie, ze stresem, stany długotrwałego przygnębienia
Inny kwestionariusz IE - umiejscowienia kontroli dotyczył ten kwestionariusz
Badani mają do czynienia z dwoma zdaniami na dany temat. Jedno opisuje zewnętrzne poczucie kontroli a drugie wewnętrzne.
Badany ma zaznaczyć zdanie, które jest zgodne z prawdą na jego temat.
Założenia te wiążą się z kognitywizmem
- Człowiek nie tylko biernie odbiera rzeczywistość, ale aktywnie dokonuje konstruowania rzeczywistości
- jeżeli człowiek się uczy, procesy uczenia dokonują się w kontekście społecznym
- w każdej sytuacji jednostka dysponuje szerokimi możliwościami zachowań
- dot. Antycypacji zdarzeń - człowiek uczy się antycypacji, tego, co ma się pojawić w jego zachowaniach, działa stosownie do przewidywań własnych
Założenia starają się pogodzić podejście behawiorystyczne i poznawcze
Prawdopodobieństwo zachowania w danej sytuacji:
PZ = O + WW
PZ - prawdopodobieństwo zachowania
O - oczekiwanie
WW - subiektywna wartość, atrakcyjność zachowania
Subiektywna atrakcyjność zachowania
Człowiek wolicjonalnie steruje tym, co robi
Wysokie oczekiwania, wysoka atrakcyjność zachowania, najbardziej prawdopodobne, ze zachowanie wystąpi
Najmniejsza - odwrotnie
Analizujemy środowisko poprzez pryzmat celów osobistych
Terapia - zmiana celów osobistych, wyeliminowanie oczekiwania porażki, oczekiwania niepowodzeń
Pomoc pacjentowi w aktywnym obserwowaniu świata, pomóc w tym, żeby człowiek był kreatywny w tym, co robi.
Większość kontroli umieszczona wewnątrz
Teoria Michela ( Miszela) - swoją koncepcję opisuje jako społeczną uczenia się, pełna teoria osobowości
Założenia -
1) ludzie tworzą konstrukty osobiste i strategie kodowania informacji
2) ludzie posiadają wartości, preferencje, cele, które świadczą, elementy wskazują na różnice w określaniu skutków naszych działań
3) ludzie mają oczekiwania dot. Prawdopodobnych konsekwencji swoich działań
4) ludzi cechuje różny poziom kompetencji behawioralnych i poznawczych
5) ludzie są wyposażeni w systemy samoregulacji - Dzięki za wszystko i temu, ze je posiadają mogą realizować cele długoterminowe, nawet, jeśli nie uzyskują wsparcia z zewnątrz
W jaki sposób dzieci konstruują strategie, które maja pomagać odraczaniu gratyfikacji- dzieciom łatwiej jest oczekiwać na bardziej upragniony przedmiot, jeśli są w stanie odwrócić swoją uwagę od jakiegoś przedmiotu, który znajduje się w zasięgu ręki, a jest mniej upragniony
Krytykatory teorii cech - teoria cech - Eysenck, wielka 5 itd.
Korelacje pomiędzy daną cecha a zachowaniem są bardzo niskie, na podstawie danej cechy nie jesteśmy w stanie przewidywać zachowania, osoby badane wykazywały różne zachowania w miarę upływu czasu, w większym stopniu niż cechy o zachowaniu decyduje sytuacja, w jakiej znajduje się człowiek
Osoba - sytuacja (kontrowersja!:P)
Teoria Aarona Becka -
Beck pracował z osobami chorymi na depresję, psychiatra itd.
Irracjonalne sposoby myślenia osób z depresją - to go zainteresowało! :D
Osoba z zaburzeniami psychicznymi to osoba, która ma myśli automatyczne i posiada też dysfunkcjonalne założenia na temat siebie i innych
Schematy „ja” wyznaczone przez te osoby są negatywne
Model depresji Becka :
Poznawcza triada depresyjna:
1 - spostrzeganie „ja”
2 - spostrzeganie świata
3 - spostrzeganie przyszłości
W triadzie widoczne jest to, ze człowiek zniekształca info, które do niego docierają i które spostrzega.
Codzienne czynności jako katastrofa, uogólnianie sądów itp.
Z jednej strony są schematy automatyczne i błędne, z drugiej niewłaściwe przetwarzanie informacji
A zaburzenia psychiczne odp są myśli człowieka.
Zmiana myślenia jest zmianą problemu.
Terapeuta ma za zadanie rozpoznać myślenie pacjenta, skorygować myśli zniekształcone, negatywnych przekonań dotyczących „ja”, rozpoznanie i wyeliminowanie złych sposobów przetwarzania informacji.
Pacjent uczony jest:
1 - rozpoznawania, które z myśli są myślami automatycznymi - myśli nieuświadomione, ale nie dlatego, ze były stłumione, ale dlatego, ze były automatyczne
2 - nauczenie pacjenta dostrzegania związku pomiędzy negatywnymi myślami negatywnymi, a uczuciami i zachowaniami, jakie się u niego pojawiają
3 - przeanalizowanie dowodów, które będą świadczyły za myślami automatycznymi i przeciw myślom automatycznym
4 - nauka zastępowania szkodliwych myśli takimi, które bardziej odpowiadają rzeczywistości
Musi testować założenia na swój temat w rzeczywistości
Terapii podlega myśl!
Jest to terapia skuteczna, ale nie skuteczniejsza od innych. ;]
Teoria Piageta - jest to teoria, której zadaniem było odpowiedz na pytanie, jak dzieci tworzą pojęcia używane w myśleniu
Dzieci będą rozwijały bardziej wyrafinowane sposoby myślenia wraz z wiekiem
Myślenie dziecka i dorosłego różni się pod względem jakościowym.
Pojęcie - idea posiadana przez jednostkę o klasie przedmiotów albo zdarzeń, które są zgrupowane na podstawie tego, co jest im wspólne.
Dzięki pojęciom jesteśmy w stanie rozumieć świat, właściwie go rozumieć, interpretować, egzystować w rzeczywistości prawidłowo.
Jeżeli dziecko spotyka nowy przedmiot,wtedy tworzy nowe pojęcie i stara się je dopasować do tych, które już posiada.
Intelekt - został podzielony na dwie kategorie
Opisuje za pomocą schematów i operacji
Schematy - wew. Reprezentacje określonych czynności
Pojawiają się u noworodka, które odp odruchom, schemat patrzenia, chwytania itd., w miarę rozwoju te schematy stają się bardziej rozwinięte i rozbudowane, w miarę rozwoju pojawiają się nowe schematy.
Inteligencja - ważne są te schematy, które składają się z wiedzy, z wiedzy jak coś robić, zdarzeń itd.
Jego zdaniem, w każdym działaniu i reakcji człowieka, są obecne schematy, w każdej sytuacji, człowiek uruchamia taki schemat, który umożliwia mu wykonanie zadania
Operacje - wyższego rzędu, nie są dane od urodzenia, zwykle nie pojawiają się przed wiekiem szkolnym
Pomagają zrozumieć bardziej skomplikowane reakcje
Cechuje ich odwracalność
Czynność umysłowa, którą można odwrócić np. dodawanie - odejmowanie
Może być doprowadzona od końca do początku
Dziecko 4 letnie nie jest w stanie odwracać zachowania, analizować ich „od tyłu”.
Schematy jak i operacje są strukturami poznawczymi, które są zmienne, zmieniają się wraz z wiekiem.
Adaptacja - nawiązanie do Darwina - zaadaptowanie się do wymogów środowiska, aby przeżyć organizm musi się zaadoptować.
Rozwój poznawczy polega na adaptowaniu się do środowiska
Dwa procesy:
1 - asymilacja
2 - akomodacja
Asymilacja - nowe pojęcie rozumianych w tych samych kategoriach jak to, co już znamy
Akomodacja - wprowadza nowe schematy, uzupełnia struktury, które już istnieją
(?)
Zostanie zachowana równowaga między asymilacją i akomodacją.
Akomodacja zostanie skonsolidowania przez asymilację
Piaget zakłada, że dane stadia rozwoju są ustawione w kolejności
Tempo przechodzenia przez kolejne stadia jest indywidualne dla każdego dziecka
Sensoryczno - motoryczne stadium (1)
Analiza rzeczywistości przez sensory - dziecko bierze wszystko do buzi
Motoryczne - ruchy jego ciała, bardzo aktywne
In, zmysłowo - ruchowa.
6 stadiów się wyróżnia.
Zakłada, ze dziecko do 8 miesiąca nie posiada pojęcia stałości przedmiotu,
dominacja „tu i teraz” - stałość przedmiotu (jak coś zniknie to świadomość, że to dalej istnieje), pojawiają się inne sposoby myślenia - pamięć i język
Stadium 2 - przedoperacyjne od 2 - 7 roku życia.
Zdolność myślenia symbolicznego, rozwój mowy, myślenie przez spostrzeżenia, „Tu i teraz” odniesione do spostrzegania.
Ograniczenia:
- egocentryzm dziecka - nie potrafi ujmować świata z innego punktu widzenia niż własne np dziecko posadzone przed sobą, „co widzisz? Ciebie. A co ja widzę? Ciebie”.
- centracja - dziecko zwraca uwagę (ma tendencję) na jakąś jedną cechę zjawiska lub przedmiotu, nawet nie istotną, a pomijanie innych, nawet bardziej istotnych
- nieodwracalność - dziecko nie jest w stanie powrócić w myślach do tego, co było przed. Gdyby dziecko miało możliwość nie byłoby centracji
Stadium 3 - operacji konkretnych - od ok. 7 - 11 roku życia
- nabycie odwracalności myślenia
- nabycie zdolności do decentracji
- nabycie pojęcia stałości kształtu, objętości itp.
Zauważa, ze mogą zostać odwrócone w przestrzeni
- nie jest zdominowane przez jedną sytuację
- niezmienniki - objętość się nie zmienia itd., pojawiają się w określonej kolejności
Jako 1 - niezmiennik liczby
Jako ostatni - objętości
- mniej egocentryczny
- jest w stanie posługiwać się klasyfikacją
- dziecko dokonuje operacji umysłowych na konkretach
Stadium 4 - operacji formalnych - od ok. 11 roku życia
Związane jest z tym, że dziecko osiąga możliwość rozumowania abstrakcyjnego, bez odwoływania się do konkretów
W coraz większym stopniu przypomina myślenie człowieka dorosłego
Jest w stanie tworzyć hipotezy, analizy myślowe
Piaget nie docenia dzieci a przecenia ludzi dorosłych, zakłada, ze wszyscy dorośli myślą w sposób abstrakcyjny
Podejście związane z psychologią humanistyczną.
Psychologia „ja”.
Przełom lat 50 i 60. Założenie pism psych. Humanistycznej, przez Maslowa, Sutich itd.
Uważani są za założycieli - 1958. Sutich wymyślił nazwę „psychologia humanistyczna”.
Człowieka nie da się do końca przewidzieć, jego zachowań itd., tak jak to zakładały poprzednie szkoły.
Pełny opis tego, co znaczy żyć w sposób ludzki, opis ludzkich możliwość i odczuwania, działania, dojrzewania, dorosłości i umierania
Postulat Bugentala (napisał jakiś tam list i tam były postulaty psychologii humanistycznej):
1. Człowiek jako taki nie stanowi sumy elementów składowych, mamy do czynienia z osobą, a nie z organizmem, który można rozłożyć na czynniki pierwsze, odniesienie do psychologii Gestalt (prymat całości nad częścią)
2. istotą człowieka jest ludzki kontekst, unikalna natura człowieka jest wyrażana przez bycie w związku z innymi.
Inni ludzie są potrzebnie człowiekowi, natura ujawnia się w interakcjach
3. Człowiek jest samoświadomy - samoświadomość jako podstawowy akt doświadczenia. Samoświadomość odniesiona do nieświadomości, wielopoziomowa, aż do nieświadomości włącznie. Człowiek jest motywowany przez cały organizm, a nie pojedyncze elementy i popędy. To, co decyduje o działaniu człowieka to dążenie do samorealizacji, dążenie do aktualizowania swojego potencjału, szans człowieka. Przejawem samorealizacji byłaby miłość, twórczość, zachowania altruistyczne.
Np.
Twórczość:
nie chodzi wg. Maslowa tylko o stworzenie dzieła, ale o emocje i odczucia towarzyszące artyście
Tworzenie wiąże się z rozwojem jednostki.
Miłość:
Typu D - miłość egocentryczna, egoistyczna, mało autentyczna, rządzi się prawami konsumpcji, traktowana jako potrzeba, taka jak pragnienie czy głód. Człowiek dążący do samorealizacji odrzuca taką miłość.
Typu B - autentyczny stosunek dwóch osób, które chcą nie tylko brać, ale też dawać coś z siebie, akt rozwoju jednostki, nie ma tutaj presji na konsumpcję, im bardziej kocham tym bardziej pragnę kochać, nigdy nie jest mi mało, itd.
Życie poza realizacją nie jest spełnione, więc wiele osób żyje w sposób niespełniony.
4. Człowiek jest z natury dobry. Jak ktoś jest zły, to nie jest zły z natury, ale warunki życia sprawiły, że nie może realizować swojej dobrej natury. Jak jest zły to działa wbrew naturze.
5. Zachowanie człowieka jest uwarunkowane przez teraźniejszość. To teraźniejszość decyduje o samorealizacji.
Dwa poglądy - że człowiek jest skupiony na przyszłości, albo takie, że jest skupiony na teraz.
9