SZKOŁA EPIKUREJSKA Założyciel Epikur w 306 roku p.n.e. w Atenach, mieściła się w ogrodach Epikura. Przed wejściem widniał napis: " Gościu tutaj będzie ci dobrze, tutaj dobrem największym jest rozkosz." Zaginęła większość dzieł Epikura, zachował się tekst " Główne myśli Epikura " oraz 3 listy. Centralnym problemem Epikura było szczęście jednostki. Szczęście było dobrem najwyższym a celem było wyjaśnienie na czym szczęście polega i jak je osiągnąć. Epikur twierdził, że szczęście polega na doznawaniu jak największej przyjemności przez jak najdłuższy czas. Nieszczęście polega na doznawaniu cierpień Pogląd podobny głosił wcześniej Arystyp, którego uznaje się za twórcę hedonizmu. / Arystyp - największe dobro przyjemność zmysłowa/. Epikur twierdził, że tylko to jest dobre co uszczęśliwia człowieka, to co jest zgodne z jego naturą. Złem natomiast byłoby to co z naturą człowieka jest sprzeczne. Zgodna z naturą człowieka jest przyjemność, niezgodna przykrość. Epikur dzielił przyjemności na 2 grupy: -- negatywne: przy braku potrzeb; -- pozytywne: związane z zaspakajaniem potrzeb. Dla Epikura ważniejsze są przyjemności negatywne, bo tylko przy braku potrzeb człowiek jest wolny od cierpienia. Pozytywne są zależne od okoliczności zewnętrznych dla tego są zdane na niepewność. Przyjemności pozytywne: -- przyjemności cielesne; -- przyjemności duchowe. Wyższe są przyjemności duchowe. Istotą koncepcji etycznej Epikura było przekonanie, że do szczęścia wystarczy brak cierpienia, a więc szczęście nie był to stan pozytywnej przyjemności ale uczucie wolne od cierpień. Epikur twierdził, że w osiągnięciu szczęścia przeszkadzają człowiekowi 4 lęki: I lęk: przed bogiem; II lęk: przed śmiercią; III lęk: obawa cierpienia; IV lęk: obawa niemożliwości osiągnięcia szczęścia. I lęk: atomizm Epikura miał chronić przed tymi lękami; II lęk: śmierć najstraszliwsze zło nie dotyczy nas w ogóle, albowiem dopóki my jesteśmy nie ma śmierci, gdy zaś śmierć się zjawi wówczas nas już nie ma. III lęk: cierpienie, które jedynym złem łatwe jest do zniesienia, bo jeśli jest silne to nie jest długotrwałe, jeśli ciągnie się w czasie to jest słabe. IV lęk: szczęście łatwe do zdobycia jeśli człowiek żyje rozumnie, rozumnie zaś żyje ten kto żyje zgodnie z naturą /przyrodą/. Przywiązywał dużą wagę do przyjemności. Szkoła ta była szkołą długowieczną przetrwała do IV wieku n.e. Przedstawicielem rzymskiego epikureizmu był Tytus Lukrecjusz "O naturze."

Sofiści, powstała w V w. p.n.e. w Atenach szkoła filozoficzna, której głównymi reprezentantami byli: Protagoras rozwijający teorię filozoficzną bytu i poznania oraz Gorgiasz proponujący nową koncepcję estetyczną.
Przedmiotem zainteresowania sofistów było nie tyle określenie natury świata, ile antropologia, w której przyjęto stanowisko relatywistyczne. Polegało ono na przekonaniu, że każdy człowiek żyje w odmiennym świecie (relatywizm kosmologiczny), co wynikać miało z tego, iż poszczególne jednostki odbierają inne wrażenia, a tylko one stanowiły dla sofistów rzetelne źródło poznania (sensualizm).
Stanowisko takie znalazło wyraz w stwierdzeniu Protagorasa: "człowiek jest miarą wszechrzeczy", i w przyjęciu relatywnej koncepcji prawdy. W konsekwencji sofiści dopuścili istnienie wielu różnych, sprzecznych ze sobą prawd, zmierzając ku agnostycyzmowi, czyli poglądowi negującemu w ogóle możliwości poznawcze człowieka.
Głównym przeciwnikiem filozoficznym sofistów był Sokrates. Przeciwstawiał się relatywnej koncepcji prawdy i krytykował sofistów za to, że nauczali filozofii za pieniądze i byli skłonni, gdy im zapłacono, udowodnić - także przed sądem - każdą rację.

Akademia Platońska, szkoła filozoficzna założona ok. 387 p.n.e. w przez. Jej siedzibą był platanowy gaj nad rzeką Kefisos, poświęcony herosowi Akademosowi (stąd nazwa). Instytucja kierował scholarcha. Rozwijano w niej kult Muz i prowadzono działalność naukowo-dydaktyczną w zakresie filozofii, polityki, matematyki, astronomii, nauk przyrodniczych itd.
W dziejach Akademii Platońskiej wyróżnia sie 3 okresy:
1) Akademia stara albo pierwsza, tj. 40-letni scholarchat Platona i jego bezpośrednich następców: Speuzypa z Aten, Ksenokratesa z Chalcedonu, Polemona z Aten i Kratesa z Mallos - stopniowe odchodzenie od nauk założyciela ku pitagorejskiej metafizyce liczba, a następnie ku zagadnieniom etycznym ujmowanym w duchu cynizmu.
2) Akademia średnia, od 268 p.n.e., kiedy scholarchat objął Arkezylaos - dominacja sceptycyzmu, którego wyznawcą był jeszcze scholarcha z II w. p.n.e., Karneades z Cyreny.
3) Akademia młodsza albo nowa, od scholarchatu Filona z Laryssy i Antiocha z Askalonu w I w. p.n.e. - okres eklektyczny, łączenie elementów stoickich z arystotelizmem, w I i II w. n.e. wpływy neopitagoreizmu, w III w. mistycyzmu, wreszcie neoplatonizmu, którego wybitnym przedstawicielem był scholarcha.
Akademia Platońska istniała ponad 900 lat, do 529 n.e.; zamknięta z rozkazu. Stanowiła wzorzec dla podobnych instytucji w starożytności, m.in. Arystotelesowskiego oraz szkół stoickich i epikurejskich.

Stara Szkoła Stoicka jest najwcześniejszą forma stoicyzmu i została założona przez Zenona a Kleantes i Chryzyp jako jego następcy w kierowaniu Stoą rozwineli i usystematyzowali naukę mistrza.
Szkoła ta za najważniejsze uznawała rozwiązanie problemu życia i znalezienie spokoju ducha.
Uważali że człowiek może sam osiągnąć całkowitą pewność co do prawdy, a pogoda ducha może wynikać tylko z jej osiągnięcia i pełnego jej posiadania.
W celu dochodzenia do prawdy podzielono filozofie na 3 działy :

• logikę - służąca do obrony sądów / poglądów,

• fizykę - przedstawiająca obraz rzeczywistości,

• etykę - będąca owocem rozmyślań.

Ze względu na wartość - najważniejsza jest etyka, dalej fizyka a na końcu logika.

*       *       *

Logika
Dzielono ja na :

• dialektykę - uznając możliwość dyskursu za pomocą argumentów,

• retorykę - przedstawianie poglądów w sposób krasomówczy

Jako kryteria prawdy przyjęto :

• wrażenia zmysłowe,

• przedstawienie kataleptyczne (obejmujące całość) - doświadczenie ogólności,

• poznanie rozumowe.

*       *       *

Fizyka

Fizyka stoików opisuje całą rzeczywistość, a zbudowano ją ze względu na etykę.
Dla stoików świat jest cielesny i materialny ( odrzucali dorobek "drugiego żeglowania") i jest jednością.
Bóg stoików utożsamiany jest z kosmosem. Bóg jest wszystkim i jest we wszystkim (monizm panteistyczny) Bóg jest zasadą, podstawą świata (physis) i zasada rozumności i duchowości (logos), jest naturą i jest nieosobowy.
Nauczali iż całe stworzenie istnieje i działa celowo, że nad światem czuwa opatrzność, która jednak nie zajmuje się poszczególnymi ludzmi lecz bardziej całym gatunkiem.
Owa opatrzność w rozumieniu indywidualnym pojmowana była jako przeznaczenie ( fatum - heimarmene ) - czyli traktowano swój los jako z góry zaplanowany i przewidzany.
W powiązaniu z tym nauczali że prawdziwa wolność polega na dostosowaniu swego chcenia do woli przeznaczenia, czyli aby chcieć to co chce los.

"Ducunt volentem fata, nolentem trahunt"
("Chętnych ludzi los za sobą wiedzie, niechętnych - wlecze")
                                                      Seneka "Epist.107,11.

"...[stoicy] uważali za pewne, że wszystko dzieje się z przeznaczenia, i posługiwali się następującym przykładem. Kiedy psa, jeśli chciałby iść za wozem, przywiązano by do wozu,wtedy jest wleczony i idzie za nim, czyniąc z konieczności to, co robi także z własnej woli; gdyby natomiast nie chciał za nim iść, będzie do tego zmuszony. To samo przytrafia się naprawdę także ludziom. Nawet gdyby nie chcieli iść, zawsze zostaną zmuszeni, by dojść do tego miejsca, które zostało im wyznaczone przez fatum."
(Hipolit. Philosoph.,21 )
Uważali, że świat jest skończony i że powstał - zatem zostanie także zniszczony.

Człowiek zajmuje główne miejsce w świecie i zbudowany jest z ciała i duszy, która także jest materialna. W duszy wyodrębnili :

• rozum,

• pięć zmysłów,

• część kierująca fonacją ( dźwiękotwórczą )

• część kierującą rodzeniem.

Śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała.

Dusza jeszcze przez pewien czas istnieje po śmierci, przy czym dusza mędrca trwa do czasu zaognienia (zniszczenia świata) a zwykłych ludzi o wiele krócej.

*       *       *

Etyka

Najważniejsza część nauki stoików, dzięki której ponad 2,5 tysiąca lat potrafili kierować do ludzi naprawdę sugestywne słowa.
Celem życia dla stoików jest osiągnięcie szczęścia, a etyka ma określić co jest naprawdę szczęściem i jak je osiągnąć.
Ideałem dla stoików jest życie zgodne z naturą ( zarówno z naturą świata jak i naturą człowieka ). Według tej nauki każdy byt w tym człowiek kocha siebie i dąży do zachowania i rozwijania siebie. Ze względu iż naturalną rzeczą jest to, że człowiek posiada rozum, więc za jego pomoca powinien starac się wybierać to co dla niego jest dobre, a unikać to co mu szkodzi.
Podstawą więc etyki stoików jest rozum, który umożliwia rozróżnienie co jest dobre, a co złe.

Stoicy dzielili rzeczy, ze względu na ich wartość moralną, na :

• dobre moralnie,

• złe moralnie,

• obojętne moralnie.

Dobre moralnie jest to co zachowuje i powoduje wzrost naszego bytu, natomiast złem jest to co mu zagraża i go pomniejsza. Za prawdziwie dobre uznawali wyłącznie dobra wzmacniające rozum, czyli dobrem jest jedynie cnota ( np.:przezorność, sprawiedliwość, dzielność, powściągliwość ...itd...)
Za obojętne moralnie uważali te rzeczy które dotyczą naszej natury fizycznej i biologicznej ( związane z ciałem) np.:życie i śmierć, bogactwo i ubóstwo, zdrowie i choroba, sława i niesława, uroda i szpetota ... itd... .
U podłoża takiego podziału leży założenie iż szczęście jest niezależne od wydarzeń zewnętrznych i że należy szukać je w sobie ( w rozumie).

Przedstawiano także inny podział z fizycznego punktu widzenia, dzielono rzeczy na :

• wartościowe,

• bezwartościowe.

Rzeczy godne wyboru, wartościowe to :

• w dziedzinie duchowej - wykształcenie, odwaga, mądrość, szlachetność ...itd.

• w dziedzinie cielesnej - życie, zdrowie, kondycja fizyczna ...itd. .

• w dziedzinie zewnętrznej - bogactwo, sława, szlachetne pochodzenie ...itd.

Oczywiście rzeczy bezwartościowe są przeciwieństwem wartościowych.
Dobra moralne są najważniejsze ponieważ to one powodują wzrost racjonalności i rozwój.
Dobra te są wartościami w sensie absolutnym.

Nauczali, że szczęście to zdobycie cnoty, która harmonizuje całe życie.
Cnota - to wiedza o tym co dobre a co złe, co należy wybierać, a czego unikać.
Wyróżniali 4 cnoty kardynalne którym podporządkowywali wszystkie inne cnoty :

• mądrość,

• umiarkowanie,

• męstwo,

• sprawiedliwość.

Mimo że rozróżniali wiele cnót łączyli je w jedno w wiedzy, mądrości praktycznej (phronesis). Nauczali że kto ma jedną cnote, ma je wszystkie, ponieważ wszystkie one przejawiają się w mądrości praktycznej. Kto posiada cnote może spełniac tylko i jedynie czyny doskonałe (katorthoma), bo jej posiadanie odbija się we wszystkich czynach, w postawie moralnej, w nastawieniu, a nawet w stanach nieświadomości.

"...mówią, że celem jest bycie szczęśliwym; ze względu na ten cel robi się wszystko, on zaś nie jest ze względu na coś innego. Jest nim życie według cnoty, życie zgodne z naturą, a także - co na jedno wychodzi - życie według natury.
Zenon zdefiniował szczęście w taki sposób: szczęście jest pomyślnym biegiem życia. Również Kleantes w swoich pismach posługuje się tą definicją, a także Chryzyp oraz wszyscy ich zwolennicy, także twierdzą, że szczęście nie różni się od życia szczęśliwego, aczkolwiek mówią, że szczęście jest celem, natomiast rezultatem jest posiadanie szczęścia, co równa się byciu szczęśliwym.
Jasno z tego wynika, że to samo znaczy "żyć według natury", "żyć szlachetnie", "żyć dobrze", a także "dobroć i szlachetność" oraz "cnota i to wszystko, co w cnocie ma uczestnictwo".
Równie oczywiste jest, że to wszystko, co jest cnotliwe, jest dobre, i że każda rzecz występna jest zła.
Dlatego właśnie celem jest, według stoików, życie według cnoty."
(Stobajos, Anthol.,II,77,16)

Stoicy czuli się obywatelami świata (kosmopolityzm).

Nauczali że źródłem wszelkiego zła są namiętności (afekty) więc należy je zwalczać. Uważali iż namiętności powstają pod wpływem błednych sądów (fałszywe mniemanie o rzeczach) i że namiętności są same błednym sądem, dzieki czemu podporządkowali je rozumowi.

Wyróżniali 4 główne namietności :

• pożądanie, które zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do dóbr przyszłych - z tą namiętnością wiążą się gniew, zachłanność, ambicje ...itd...

• obawa, która zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu dotyczącego przyszłego zła - z nia wiązą się wahania, lęki, obawy, niepokoje ...itd...

• cierpienie, które zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do domniemanego zła obecnego - z nim wiąza się zawiść, zazdrość, udręka ...itd...

• przyjemność, która zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do domniemanego dobra obecnego - z nią wiążą się niechęci, uniesienia, urzeczenia ...itd....

Nauczali że namiętności należy wyeliminować, a więc szczęście to beznamiętność (apatia).

---