Struktura organizacyjna to pewien wzór relacji między pozycjami i człowiekiem w danej organizacji, to także ogół różnych zależności (np. funkcjonalnych, hierarchicznych) między poszczególnymi elementami (takimi jak stanowiska organizacyjne, komórki, jednostki) organizacji umożliwiających kierowanie organizacją. Istotą SO jest odpowiednie spojenie celów i zadań z ludźmi i sposobami oddziaływania na nich w procesach pracy, czyli utworzenie w organizacji pewnych części, a następnie powiązanie ich ze sobą, aby efektywniej nią kierować.
Analizę struktury organizacyjnej można rozpatrywać z punktu
-specjalizacji czynności - dotyczy ona podziału pracy na poszczególne zadania i łączenia tych zadań w jednostki robocze;
-normalizacji czynności - odnosi się ona do procedur stosowanych przez organizację w celu zwiększenia możliwości przewidywania jej funkcjonowania oraz doprowadzenia do jednorodności i zwartości pracy -koordynacji czynności - dotyczy procedur, które integrują funkcje działów w danej organizacji - centralizacji i decentralizacji podejmowania decyzji - czynnik, który dotyczy lokalizacji uprawnień decyzyjnych
-wielkości jednostki roboczej - chodzi tutaj o liczbę pracowników w danej grupie roboczej.
Nie ma jednej stałej, najlepszej struktury dla danej organizacji. Będzie się ona zmieniać w czasie w miarę rozwoju organizacji.
Podział struktur organizacyjnych
-Struktury organizacyjne (SO) można podzielić ze względu na:
1). więzi organizacyjne - stanowią one rodzaj stosunków między częściami organizacji (czyli ludźmi i składnikami zasobów rzeczowych), które wpływają na powodzenie i funkcjonowanie organizacji;
2). rozpiętość kierowania - określa ona maksymalną liczbę pracowników, którymi efektywnie może kierować jeden przełożony.
Podział ze względu na więzi organizacyjne:
Więzi organizacyjne wyrażają się przepływem informacji lub innych zasobów (np. zasileń pieniężnych) pomiędzy częściami organizacji. Wyróżniamy kilka podstawowych więzi organizacyjnych:
-więź służbowa (inaczej hierarchiczna) - określa zależność przełożonego od podwładnego;
-więź funkcjonalna - występuje między przełożonymi funkcjonalnymi (wydają oni decyzje w ramach określonych funkcji) albo między członem funkcjonalnie uzależniającym a członem funkcjonalnie uzależnionym;
-więź techniczna -charakteryzuje się wzajemnym uzależnieniem członków zespołu przy wymianie zasileń
i informacji;
-więź informacyjna - to jednostronne lub wzajemne informowanie się
o istniejącym stanie rzeczy lub jego zmianie.
Podział ze względu na rozpiętość kierowania:
1). smukłe - charakteryzują się dużą ilością szczebli kierowania i względnie małą rozpiętością kierowania;
2). płaskie - duża rozpiętość kierowania, niewiele szczebli pośrednich, szybkie procesy podejmowania decyzji;
Podział ze względu na przewagę określonego rodzaju więzi organizacyjnych:
1). liniowa - charakteryzuje się przewagą więzi służbowych;
2). liniowa wzbogacona doradcami funkcjonalnymi. Struktury liniowe charakteryzują się prostotą i pozwalają na lepsze zrozumienie zależności organizacyjnych. Ich główną zaletą jest jasno określona władza i odpowiedzialność. Największą zaś wadą jest brak możliwości pogłębienia specjalizacji wszystkimi aspektami zarządzania daną komórką;
3). funkcjonalna (hierarchiczna lub wspomagana) - jej istotą jest zapewnienie specjalizacji w realizacji określonych funkcji; jej zaletą jest dokonanie podziału pracy między kierowników, który w pełni odpowiada ich kwalifikacjom. Do wad można zaliczyć brak jedności rozkazodawstwa oraz spore trudności w koordynacji czynności kierowniczych;
4). sztabowa (sztabowo - liniowa) - dążenie do jedności rozkazodawstwa oraz specjalistycznego wsparcia dla zarządzania. Łączy ona zalety wyżej wymienionych typów struktur, a jej podstawową wadą jest częste występowanie w praktyce konfliktów miedzy poszczególnymi kierownikami.
Do najważniejszych funkcji struktur organizacyjnych można zaliczyć przede wszystkim to, że: 1). Struktury organizacyjne stanowią ramy działań organizacyjnych;
2). regulują działania poszczególnych pracowników i zespołów;
3). umożliwiają osiągniecie określonego poziomu realizacji potrzeb pracowników;
4). zapewniają efektywną realizację celów organizacji;
5)kształtują zależności hierarchiczne i funkcjonalne;
6). dzielą uprawnienia decyzyjne i odpowiedzialność.
5. Projektowanie struktur organizacyjnych.
Treścią procesu projektowania SO jest przede wszystkim określenie elementów struktury i utworzenie hierarchii poprzez zgrupowanie stanowisk w komórki, tych ostatnich zaś w większe jednostki. Ustala się również łączące je więzi. Wszystkim częściom organizacji przydziela się odpowiednie cele i zadania. Rozmieszcza się uprawnienia decyzyjne i odpowiedzialność, a następnie formalizuje się procesy wykonawcze. Proces projektowania obejmuje wszelkie zmiany tych parametrów.
1