Wykład III
Ubezpieczenia społeczne
23.10.08r.

Reforma ubezpieczeń społecznych polegała na:
- wyłączeniu świadczeń nieopartych na składce z systemu ubezpieczeń (już w 1999r. zostały organizacyjnie i finansowo wydzielone zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, a potem zasiłki wychowawcze i świadczenia z funduszu alimentacyjnego),
- wyłączeniu ubezpieczeń zdrowotnych oferujących świadczenia niepieniężne.
- finansowym i organizacyjnym rozdzieleniu ubezpieczeń emerytalnych, rentowych wypadkowych oraz chorobowych.

Cechy reformy systemu:
- uzyskanie konsensusu politycznego,
- przyjęcie konstytucji filarowej,
- zastosowanie finansowania kapitałowego,
- eksponowanie ujęcia funduszowego,
- wpłacenie składki płaconej przez pracowników,
- nową rolę państwa jako strażnika minimalnego standardu świadczeń i podmiotu nadzorujący oraz gwaranta wypłacalności instytucji,
- włączenie instytucji państwowych,
- określenie roli pracodawcy w systemie jako płatnika składek oraz pracowniczych programów emerytalnych,
- zróżnicowanie uczestnictwa w systemie według kryterium wieku,
- założenia inicjatywy ubezpieczeniowej w podejmowaniu decyzji,
- zabieganie o uczestników systemu.

Funkcje ubezpieczenia społecznego:
- ubezpieczenie społeczne to jedna z podstawowych dziedzin ubezpieczeń, która ma na celu prewencyjną i ubezpieczeniową ochronę zdrowia ludności do wykonywania pracy oraz życia ludności,
- system ten ma zabezpieczać pracowników oraz ich rodziny przed czasowym lub stałym brakiem możliwości wykonywania pracy.

Ubezpieczenie dzielimy na obowiązkowe (np. ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie OC posiadaczy samochodów) oraz nieobowiązkowe mogące obejmować w zasadzie każde ryzyko związane ze wszystkimi dziedzinami życia.

Cechy ubezpieczeń społecznych:
1. Praca zarobkowa jest podstawą ubezpieczeń (obecnie ubezpieczenie społeczne obejmuje 99% społeczeństwa polskiego),
2. Przymusowość w ubezpieczeniu społecznym (podmiot zatrudniający jest zobowiązany ubezpieczyć pracownika z chwilą nawiązania stosunku pracy - w terminie do 7 dni od nawiązania umowy o pracę),
3. Formalizm i sonematyzm,
4. Niekomercyjność - instytucja niedochodowa,
5. Wzajemność i redystrybucja:
Wzajemność - ścisła zależność między opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem płacenia a prawem do świadczeń.
Redystrybucja - składki są gromadzone w odpowiednich funduszach.

6. Stosunek ubezpieczeniowy - ma charakter zobowiązania powstałego na mocy prawa.
7. Solidaryzm - samopomoc społeczna poprzez wypłacanie świadczeń.

Podstawowe akty prawne regulujące działalność ubezpieczeń na terenie Polski:
1. Ustawa z 13 października 1998r. - o systemie ubezpieczeń społecznych,
2. Ustawa z 22 maja 2003r. - o działalności ubezpieczeń społecznych,
3. Ustawa z 22 maja 2003r. - o pośrednictwie.

Podział świadczeń z ubezpieczeń:
- ze względu na formę świadczeń:

- ze względu na czas trwania:

Obowiązujący do końca 1998r. system Ubezpieczeń Społecznych oparty był o fundusz, na który składały się comiesięczne składki płacone przez ubezpieczonych.
W 1980r. 10 ubezpieczonych utrzymywało 1 emeryta, a w 1995r. już tylko 4 ubezpieczonych.

Finansowanie Ubezpieczeń Społecznych:
- ubezpieczenia emerytalne 19,52% (9,76% płatnik i 9,76% ubezpieczony),
- rentowe 6% (4,5% płatnik i 1,5% ubezpieczony),
- wypadkowe 0,67% (3,6% płatnik),
- chorobowe 2,45% ubezpieczony.
Od 1.01.2003r. płatnicy samodzielnie ustalają stopę procentową na ubezpieczenie.

Funkcje Ubezpieczeń:
Podstawowa rola ubezpieczeń:
- ubezpieczenie społeczne spełnia w życiu społecznym i gospodarczym określoną rolę,
- gromadzone i wypełniane środki oddziałują zarówno na sferę produkcji jak i konsumpcji,
- zapewnienie świadczeń wpływa na postawy ludzi, na ich stosunek do innych, a także na nastroje polityczne i obyczaje.
Wśród wielu funkcji ubezpieczenia należy wymienić podstawowe:
- ochrony ubezpieczeniowej,
- rozdzielczą,
- zatrudnienia,
- polityki ludności.

Funkcja Ochrony Ubezpieczeniowej:
Ochrona ubezpieczeniowa ma na celu zabezpieczenie pracownika, a szerzej każdego ubezpieczonego przed ryzykiem niekorzystnych dla niego wypadków losowych, a także innych okoliczności. Funkcja ochrony ubezpieczeniowej oparta jest na koncepcji solidarystycznej zgodnej z myślą „jeden za wszystkich wszyscy za jednego”. U jej podstaw leży idea samopomocy. Celem ochrony ubezpieczeniowej jest zapewnienie świadczeń w tych wszystkich przypadkach. W okresie choroby, gdy ubezpieczony traci zarobek, działanie ochrony ubezpieczeniowej polega na zapewnieniu świadczenia zastępczego jakim jest zasiłek chorobowy, a w razie niezdolności do pracy w skutek starości lub inwalidztwa emeryturę lub rentę. Istnieje również ochrona przed następstwem takim jak śmierć. Funkcja ochrony nie ogranicza się tylko do istniejących świadczeń i obowiązującej ich wysokości - musi również obejmować rozpoznanie występujących potrzeb i stawianych postulatów do ich zaspokojenia. Jedną z form funkcji ochrony ubezpieczeniowej jest ochrona realnej wartości świadczeń - waloryzacji. Wysokość świadczeń jest określona parametrycznie.

Funkcja rozdzielcza:
Funkcja rozdzielcza systemu ubezpieczeniowego polega na podziale środków społecznych między grupy osób uprawnionych.

Cechy:
Świadczenia ubezpieczenia społecznego są finansowane z funduszy spożycia. Jako jedyna w tej kategorii ma charakter pieniężny. W dużym stopniu wpływają na kształtowanie poziomu życia ogółu ludności, a zwłaszcza tych jej grup, dla których stanowią podstawowe lub jedyne źródła utrzymania np. emerytów i rencistów. Umowa międzypokoleniowa.

Zasadniczym celem zasiłków rodzinnych jest zapobieganie obniżaniu się poziomu życia rodzin wychowujących dzieci. W ten sposób następuje przemieszczenie.

Funkcja zatrudnienia:
- Jest to zadanie dodatkowo spełniane przez ubezpieczenie społeczne,
- Obniżenie wieku emerytalnego wpływa na aktywizację zawodową absolwentów.

W naturze:
a) świadczenia lecznicze,
b) świadczenia położnicze,
c) przedmioty ortopedyczne,
d) protezy.

Pieniężne:
a) zasiłki chorobowe,
b) świadczenia rehabilitacyjne,
c) renty rodzinne,
d) zasiłek opiekuńczy,
e) zasiłek porodowy,
f) zasiłek macierzyński.

Długookresowe:
a) emerytura,
b) renta (inwalidzka, rodzinna),
c) renta wypadkowa (inwalidzka, rodzinna).

Krótkookresowe (zasiłki okresowe):
a) chorobowe,
b) macierzyńskie,
c) okresowe,
d) wyrównawcze.

---