Wybrani twórcy okresu Dwudziestolecia w Polsce i na świecie

Proza:

STEFAN ŻEROMSKI (1864-1925)
- wrażliwy na wszelkie przejawy krzywdy i niesprawiedliwości społecznej;
- łączenie problematyki politycznej z moralną;
- dramaty: "Róża", "Turoń", "Uciekła mi przepióreczka", "Biała rękawiczka", "Ponad śnieg bielszym się stanę", "Sułkowski";
- utwory publicystyczne: "Drożyzna i Zamojszczyzna";
- proza poetycka: "Puszcza jodłowa";
- powieści: "Wierna rzeka", "Popioły", "Przedwiośnie".

ZOFIA NAŁKOWSKA (1884-1954)
- 1905-1914 - tematyka powieści to analiza życia wewnętrznego i dążeń kobiet oraz skomplikowane problemy płci ("Kobiety", "Książę", "Narcyza");
- 1914-1926 - zmiana tematyki; zainteresowanie dla spraw codziennych, "rzeczy małych i małych ludzi" ("Charaktery" - cykl portretów syntetycznych; opowiadanie "Dom nad łąkami" - studium psychologiczne życia prostych ludzi);
- 1928-1939 - powieści: "Niedobra miłość", "Granica", "Niecierpliwi"; sztuki teatralne: "Dom kobiet", "Dzień jego powrotu".

MARIA DĄBROWSKA (1889-1965)
- postawa afirmacji życia;
- opowiadania: "Gałąź czereśni" (1921), "Ludzie stamtąd" (1925);
- cykl powieściowy "Noce i dnie" (obejmuje okres 1863-1914);
- ukazuje proces przeobrażeń społecznych szlachty, będących rezultatem rozwoju kapitalizmu i uwłaszczenia chłopów; przeobrażenia psychiki ludzkiej, tworzenie się nowych postaw, konfliktów.

Poezja:

JULIAN TUWIM (1894-1953)
- twórczość ma charakter synkretyczny (impresjonizm "Staruszkowie", futuryzm, ekspresjonizm);
- wprowadzanie do wiersza ruchu, dynamiki - rezygnowanie z uzyskiwania statycznego obrazu świata;
- w początkowym okresie twórczości: wyrażanie uczucia radości życia, wszechogarniającego zachwytu i entuzjazmu, a także biologicznego witalizmu ("Do krytyków", "Dwa wiatry", "Gałąź");
- rezygnacja z nadrzędnej pozycji poety, przejawiająca się przede wszystkim w nowym ukształtowaniu poetyckiego języka i w funkcji, jaką odgrywał nowy, liryczny bohater jego wierszy;
- zainteresowanie tematyką dnia codziennego i sprawami prostych ludzi - czasem pokrzywdzonych i cierpiących, czasem sentymentalnie zakochanych ("Garbus", "Szczęście", "Staruszkowie");
- wprowadzenie do poezji języka potocznego;
- zbiory liryków: "Czyhanie na Boga" (1918), "Sokrates tańczący" (1920), "Siódma jesień" (1922), "Słowa we krwi" (1926), "Rzecz czarnoleska" (1929), "Biblia cygańska" (1933), "Treść gorejąca" (1936);
- obszerny poemat liryczno-opisowy pt. "Kwiaty polskie";
- wiersze satyryczne: tom "Jarmark rymów" (1934);
- wiersze dla dzieci: "Lokomotywa", "Słoń Trąbalski", "Zosia Samosia";
- liczne przekłady poetyckie, zwłaszcza z poezji rosyjskiej, oraz antologie.

ANTONI SŁONIMSKI (1895-1976)
- autor kilku komedii satyrycznych;
- najwybitniejszy felietonista okresu międzywojennego;
- poezja romantycznego buntu i marzenia, a jednocześnie poezja klasycznego umiaru.

JAROSŁAW IWASZKIEWICZ (1894-1980)
- poeta, prozaik, dramaturg;
- świadome umniejszanie roli swoich uczuć - traktowanie ich jako pretekstu, dodatkowego elementu dekoracyjnego, czy elementu konwencji poetyckiej;
- duża malarskość i muzyczność wierszy.

JULIAN PRZYBOŚ (1901-1970)
- najwybitniejszy poeta Awangardy Krakowskiej;
- poezja: intelektualna (uświadamia sobie rolę poety); retoryczna (podkreślanie znaczenia słowa i zdania poetyckiego);
- kreacjonizm (konkretność obrazowania);
- zbiory poezji: "Śruby" (1925), "Oburącz" (1926), "Z ponad" (1930), "W głąb las" (1932), "Równanie serca" (1938).

WŁADYSŁAW BRONIEWSKI (1897-1962)
- w tomiku "Trzy salwy" wiersz programowy "Poezja";
- osobistej funkcji poezji przeciwstawia poeta funkcję społeczną;
- nawiązuje do tradycji poezji romantycznej (tom "Dymy nad miastem");
- wprowadza do poezji elementy języka potocznego, treści życia codziennego i momentów aktualności;
- często posługuje się wierszem tonicznym (opartym nie na równej liczbie sylab, ale na równej liczbie akcentów w wersie);
- nadaje nowe, poetyckie walory słowom i zwrotom utartym, ogranym lub pozornie tych walorów pozbawionym przez ich odkrywcze i nowe zestawienia;
- uważa, że poezja ma porywać do walki, "bić słowem" itp.

Dramat:

JERZY SZANIAWSKI (1886-1970)
- "Żeglarz", "Adwokat i róże", "Most", po wojnie "Dwa teatry";
- tendencje dramatu symbolicznego ścierają się z tradycją teatru psychologicznego; fantastyka towarzyszy grotesce;
- rzeczywistość ma dwa wymiary: starcie wyobraźni z przeciętnością;
- konflikt dwóch postaw wobec życia: poetyckiej i "prozy życia";
- nie daje jednoznacznych odpowiedzi, sygnalizuje tylko ogrom i złożoność problemów moralnych w życiu człowieka.

STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ (1885-1939)
- przeciwstawił się dotychczasowym normom literackim i etycznym;
- prekursor teatru absurdu;
- stosował groteskę;
- zagadnienia: sens istnienia, stosunek człowieka do świata; dominujące uczucie: tzw. "niepokój metafizyczny";
- autor teorii tzw. "czystej formy" (oddziaływanie utworu na odbiorcę przede wszystkim jego formą, czystą kompozycją poszczególnych elementów, a dopiero później treścią oraz ideami, jakie wyraża).

ANDRE GIDE (1869-1951)
- ostro atakował tradycyjnie uznane normy etyczne, które krępują swobodę jednostki i nie pozwalają na pełnię życiowego rozwoju;
- propagator relatywizmu moralnego (prawo jednostki do indywidualnego rozsądzania problemów etycznych).

MARCEL PROUST (1871-1922)
- usunął narratora wszechwiedzącego;
- propagował teorię behawioryzmu (sformułowaną przez Johna Watsona - zastąpienie tradycyjnej analizy psychologicznej opisem zachowań ludzkich); "W poszukiwaniu straconego czasu" - obyczaje i umysłowość francuskiej burżuazji i arystokracji XIX i XX wieku.

ANDRE MALRAUX (1901-1976)
- ukazuje tragizm ludzkiego bytu;
- traktuje świat jako okrutny i absurdalny, stając się prekursorem egzystencjalizmu;
- według niego reakcją na "bezsens istnienia" powinna być walka.

TOMASZ MANN (1875-1955)
- ukazuje konflikt między sztuką a życiem;
- uważa, że upadek kultury jest wynikiem zwyrodnienia ówczesnego społeczeństwa;
- saga rodzinna "Buddenbrookowie";
- powieść "Doktor Faustus".

FRANZ KAFKA (1883-1924)
- katastrofista, ukazuje beznadziejne zmagania samotnego człowieka z groźnymi i wszechmocnymi siłami zbiurokratyzowanego świata;
- umowna sceneria utworów - rozgrywają się one poza czasem historycznym;
- powieści: "Ameryka", "Proces", "Zamek".

WILLIAM FAULKNER (1897-1962)
- odsłania nieprzeniknione "mroki" duszy ludzkiej;
- dokonuje analizy psychologicznej, chcąc odkryć przyczynę konfliktów;
- "Sartoris", "Światłość w sierpniu", "Dzikie palmy".

WŁODZIMIERZ MAJAKOWSKI (1903-1930)
- manifest "Policzek smakowi powszechnemu" (1912);
- hasło: "Słowa na wolność";
- przekształcenie języka poetyckiego; poezja agitacyjna, masowa;
- wiersz biały; odrzucenie układu stroficznego;
- graficzne rozczłonkowanie tekstu.

WIELEMIR CHLEBNIKOW
- kult prymitywu, starych kronik, mitów, podań.

---