Wybrani twórcy okresu dwudziestolecia w Polsce i na świecie

PROZA:

STEFAN ŻEROMSKI (1864-1925)

- wrażliwy na wszelkie przejawy krzywdy i niesprawiedliwości społecznej;

- łączenie problematyki politycznej z moralną;

- dramaty: "Róża", "Turoń", "Uciekła mi przepióreczka", "Biała rękawiczka",

"Ponad śnieg bielszym się stanę", "Sułkowski";

- utwory publicystyczne: "Drożyzna i Zamojszczyzna";

- proza poetycka: "Puszcza jodłowa";

- powieści: "Wierna rzeka", "Popioły", "Przedwiośnie".

ZOFIA NAŁKOWSKA (1884-1954)

- 1905-1914 - tematyka powieści to analiza życia wewnętrznego i dążeń kobiet

oraz skomplikowane problemy płci ("Kobiety", "Książę", "Narcyza");

- 1914-1926 - zmiana tematyki; zainteresowanie dla spraw codziennych, "rzeczy

małych i małych ludzi" ("Charaktery" - cykl portretów syntetycznych;

opowiadanie "Dom nad łąkami" - studium psychologiczne życia prostych ludzi);

- 1928-1939 - powieści: "Niedobra miłość", "Granica", "Niecierpliwi"; sztuki

teatralne: "Dom kobiet", "Dzień jego powrotu".

MARIA DĄBROWSKA (1889-1965)

- postawa afirmacji życia;

- opowiadania: "Gałąź czereśni" (1921), "Ludzie stamtąd" (1925);

- cykl powieściowy "Noce i dnie" (obejmuje okres 1863-1914);

- ukazuje proces przeobrażeń społecznych szlachty, będących rezultatem rozwoju

kapitalizmu i uwłaszczenia chłopów; przeobrażenia psychiki ludzkiej, tworzenie

się nowych postaw, konfliktów.

POEZJA:

JULIAN TUWIM (1894-1953)

- twórczość ma charakter synkretyczny (impresjonizm "Staruszkowie", futuryzm,

ekspresjonizm);

- wprowadzanie do wiersza ruchu, dynamiki - rezygnowanie z uzyskiwania

statycznego obrazu świata;

- w początkowym okresie twórczości: wyrażanie uczucia radości życia,

wszechogarniającego zachwytu i entuzjazmu, a także biologicznego witalizmu

("Do krytyków", "Dwa wiatry", "Gałąź");

- rezygnacja z nadrzędnej pozycji poety, przejawiająca się przede wszystkim w

nowym ukształtowaniu poetyckiego języka i w funkcji, jaką odgrywał nowy,

liryczny bohater jego wierszy;

- zainteresowanie tematyką dnia codziennego i sprawami prostych ludzi - czasem

pokrzywdzonych i cierpiących, czasem sentymentalnie zakochanych ("Garbus",

"Szczęście", "Staruszkowie");

- wprowadzenie do poezji języka potocznego;

- zbiory liryków: "Czyhanie na Boga" (1918), "Sokrates tańczący" (1920),

"Siódma jesień" (1922), "Słowa we krwi" (1926), "Rzecz czarnoleska" (1929),

"Biblia cygańska" (1933), "Treść gorejąca" (1936);

- obszerny poemat liryczno-opisowy pt. "Kwiaty polskie";

- wiersze satyryczne: tom "Jarmark rymów" (1934);

- wiersze dla dzieci: "Lokomotywa", "Słoń Trąbalski", "Zosia Samosia";

- liczne przekłady poetyckie, zwłaszcza z poezji rosyjskiej, oraz antologie.

ANTONI SŁONIMSKI (1895-1976)

- autor kilku komedii satyrycznych;

- najwybitniejszy felietonista okresu międzywojennego;

- poezja romantycznego buntu i marzenia, a jednocześnie poezja klasycznego

umiaru.

JAROSŁAW IWASZKIEWICZ (1894-1980)

- poeta, prozaik, dramaturg;

- świadome umniejszanie roli swoich uczuć - traktowanie ich jako pretekstu,

dodatkowego elementu dekoracyjnego, czy elementu konwencji poetyckiej;

- duża malarskość i muzyczność wierszy.

JULIAN PRZYBOŚ (1901-1970)

- najwybitniejszy poeta Awangardy Krakowskiej;

- poezja: intelektualna (uświadamia sobie rolę poety); retoryczna (podkreślanie

znaczenia słowa i zdania poetyckiego);

- kreacjonizm (konkretność obrazowania);

- zbiory poezji: "Śruby" (1925), "Oburącz" (1926), "Z ponad" (1930), "W głąb

las" (1932), "Równanie serca" (1938).

WŁADYSŁAW BRONIEWSKI (1897-1962)

- w tomiku "Trzy salwy" wiersz programowy "Poezja";

- osobistej funkcji poezji przeciwstawia poeta funkcję społeczną;

- nawiązuje do tradycji poezji romantycznej (tom "Dymy nad miastem");

- wprowadza do poezji elementy języka potocznego, treści życia codziennego i

momentów aktualności;

- często posługuje się wierszem tonicznym (opartym nie na równej liczbie sylab,

ale na równej liczbie akcentów w wersie);

- nadaje nowe, poetyckie walory słowom i zwrotom utartym, ogranym lub pozornie

tych walorów pozbawionym przez ich odkrywcze i nowe zestawienia;

- uważa, że poezja ma porywać do walki, "bić słowem" itp.

DRAMAT:

JERZY SZANIAWSKI (1886-1970)

- "Żeglarz", "Adwokat i róże", "Most", po wojnie "Dwa teatry";

- tendencje dramatu symbolicznego ścierają się z tradycją teatru

psychologicznego; fantastyka towarzyszy grotesce;

- rzeczywistość ma dwa wymiary: starcie wyobraźni z przeciętnością;

- konflikt dwóch postaw wobec życia: poetyckiej i "prozy życia";

- nie daje jednoznacznych odpowiedzi, sygnalizuje tylko ogrom i złożoność

problemów moralnych w życiu człowieka.

STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ (1885-1939)

- przeciwstawił się dotychczasowym normom literackim i etycznym;

- prekursor teatru absurdu;

- stosował groteskę;

- zagadnienia: sens istnienia, stosunek człowieka do świata; dominujące

uczucie: tzw. "niepokój metafizyczny";

- autor teorii tzw. "czystej formy" (oddziaływanie utworu na odbiorcę przede

wszystkim jego formą, czystą kompozycją poszczególnych elementów, a dopiero

później treścią oraz ideami, jakie wyraża).

ANDRE GIDE (1869-1951)

- ostro atakował tradycyjnie uznane normy etyczne, które krępują swobodę

jednostki i nie pozwalają na pełnię życiowego rozwoju;

- propagator relatywizmu moralnego (prawo jednostki do indywidualnego

rozsądzania problemów etycznych).

MARCEL PROUST (1871-1922)

- usunął narratora wszechwiedzącego;

- propagował teorię behawioryzmu (sformułowaną przez Johna Watsona -

zastąpienie tradycyjnej analizy psychologicznej opisem zachowań ludzkich);

"W poszukiwaniu straconego czasu" - obyczaje i umysłowość francuskiej

burżuazji i arystokracji XIX i XX wieku.

ANDRE MALRAUX (1901-1976)

- ukazuje tragizm ludzkiego bytu;

- traktuje świat jako okrutny i absurdalny, stając się prekursorem

egzystencjalizmu;

- według niego reakcją na "bezsens istnienia" powinna być walka.

TOMASZ MANN (1875-1955)

- ukazuje konflikt między sztuką a życiem;

- uważa, że upadek kultury jest wynikiem zwyrodnienia ówczesnego społeczeństwa;

- saga rodzinna "Buddenbrookowie";

- powieść "Doktor Faustus".

FRANZ KAFKA (1883-1924)

- katastrofista, ukazuje beznadziejne zmagania samotnego człowieka z

groźnymi i wszechmocnymi siłami zbiurokratyzowanego świata;

- umowna sceneria utworów - rozgrywają się one poza czasem historycznym;

- powieści: "Ameryka", "Proces", "Zamek".

WILLIAM FAULKNER (1897-1962)

- odsłania nieprzeniknione "mroki" duszy ludzkiej;

- dokonuje analizy psychologicznej, chcąc odkryć przyczynę konfliktów;

- "Sartoris", "Światłość w sierpniu", "Dzikie palmy".

WŁODZIMIERZ MAJAKOWSKI (1903-1930)

- manifest "Policzek smakowi powszechnemu" (1912);

- hasło: "Słowa na wolność";

- przekształcenie języka poetyckiego; poezja agitacyjna, masowa;

- wiersz biały; odrzucenie układu stroficznego;

- graficzne rozczłonkowanie tekstu.

WIELEMIR CHLEBNIKOW

- kult prymitywu, starych kronik, mitów, podań.

---