Budżet państwa
Budżet państwa, plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok budżetowy dochodów i wydatków rządowych, sporządzone przez rząd (projekt budżetu) i zatwierdzone (po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament, najczęściej w formie ustawy budżetowej.
Budżet państwa może być zrównoważony (gdy kwoty dochodów i wydatków są sobie równe) lub niezrównoważony. W tym drugim przypadku może mieć miejsce deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa. Budżet państwa musi zawierać także określenie sposobów pokrycia deficytu lub rozdysponowania nadwyżki. Charakter i wewnętrzna struktura budżetu państwa jest wyrazem kompromisu pomiędzy ścierającymi się interesami gospodarczymi i politycznymi.
Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych, podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.
Nadwyżka budżetowa, dodatnia różnica pomiędzy wpływami budżetu państwa gromadzonymi głównie z podatków i innych opłat o podobnym charakterze (np. opłaty celne), uzupełnianymi okresowo pożyczkami wewnętrznymi (np. w drodze emisji obligacji i zewnętrznymi, a jego wydatkami związanymi głównie z koniecznością finansowania tzw. sfery budżetowej oraz zabezpieczenia obsługi zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego.
Funkcje budżetu:
rozdzielna - polega na• rozdzielaniu części dochodu narodowego. Zewnętrznym wyrazem tej funkcji jest gromadzenie i dzielenie przez budżet określonych zasobów pieniężnych. Skutkiem działalności jest przesuwanie siły nabywczej pieniędzy równymi podmiotami gosp. narodowej. Budżet państwa jest podstawowym narzędziem redystrybucji dochodu narodowego;
kontrolna - polega na wykorzystaniu informacji o gromadzeniu i• podziale zasobów budżetowych do kontroli procesów gospodarczych;
bodźcowa-• polega na wykorzystaniu stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi zwłaszcza - przedsiębiorstw do wywołania u nich określonych zachowań. Znaczenie tej funkcji rośnie w przypadku stosowania parametrycznego syst. Zarządzania;
fiskalna - funkcja budżetu polega na przejmowaniu• dochodów podmiotów działających poza państwem na rzecz budżetu.
Główne zasady budżetowe:
zasada jedności - wymaga• objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym tylko budżetem (jedność formalna) oraz przeznaczenia wszystkich dochodów budżetowych na pokrycie całości wydatków budżetowych (jedność materialna),
zasada powszechności• (zupełności) - polega na objęciu budżetem państwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, niezależnie od formy, w jakiej rozliczają się one z budżetem,
zasada roczności - zapewnia periodyczność uchwalanego• przez parlament budżetu,
zasada szczegółowości - oznacza takie• usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez parlament.
zasada• uprzedniości - zobowiązuje do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego,
zasada przejrzystości- wymaga przedstawiania budżetu w• możliwie jasnym układzie,
zasadę jawności wymagającą, aby klasyfikacja• dochodów i wydatków ułatwiała kontrolę polityki finansowej rządu przez parlament i opinię publiczną.
zasada równowagi budżetowej- zgodnie z którą• przewidywane wydatki z budżetu powinny znajdować pokrycie w jego dochodach.
Ewolucja budżetu ( w Polsce I budżet pojawił się w 1768r.):
I etap: ustanowienie dochodów i wydatków publicznych,•
II• etap: uchwalenie w parlamencie aktu prawnego wymagającego rozliczenia.
Budżet państwa - używamy w 4 znaczeniach:
budżet• jako plan finansowy państwa. Plan budżetowy jest bilansowym zestawieniem dochodów i wydatków państwa,
budżet jako zasób środków pieniężnych• rozdzielanych przez państwo. Można zatem określić jako scentralizowany fundusz pieniężny,
budżet jako akt normatywny uchwalony przez sejm w formie ustawy• dający państwu prawo do gromadzenia i rozliczania środków pieniężnych według zasad planu,
budżet jako narzędzie, metoda realizacji określonej polityki• społeczno-ekonomicznej państwa.