René Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze,
wybrał i przedm. Henryk Markiewicz, Warszawa 1979.
(wybrane rozdziały)
Pojęcie romantyzmu w historii literatury.
Nazwa „romantyczny” i jej pochodne.
Lovejoy: „wyraz «romantyczny» zaczął oznaczać tak wiele rzeczy, że sam już nic nie znaczy”.
znaczenie terminu u romantyków niemieckich, szerokie znaczenia zwłaszcza u Augusta Wilhelma Schlegla; w kręgu kultury łacińskiej (też w Anglii i Ameryce) Madame de Staël; kraje słowiańskie: w Czechach w 1805 (i później: 1819, 1820, 1835, nie było określonej szkoły romantycznej), w Polsce Brodziński w 1818, Mickiewicz 1822, w Rosji Puszkin w 1821; w Anglii: po Wartonie, brak przeciwstawienia literatury klasycystycznej i romantycznej (Coleridge w 1811 pod wpływem Schlegla).
Jedność romantyzmu europejskiego.
romantyzm niemiecki: pierwszy etap - „okres burzy i naporu” (jak u innych preromantyzm), etap helle-nizmu (Winckelmann).
francuski preromantyzm - przejściowo stłumiony przez rewolucję francuską; Hugo przekonanie o pan-psychizmie natury, wszechodczuwanie; najbardziej mistyczny de Nerval; źródła: Swedenborg, Saint-Martin, Niemcy.
Blake, Byron - raczej deista, Keats romantyczna koncepcja natury.
romantyzm hiszpański - rozkwit w 1838, szybki rozpad.
w krajach skandynawskich - wpływ romantyzmu niemieckiego.
polska literatura romantyczna jest najbardziej romantyczna ze wszystkich mniejszych literatur - Słowacki i Mickiewicz, Hoene-Wroński
przeł. Ignacy Sieradzki.
Pojęcie romantyzmu po latach.
krytyczne przyjęcie poprzedniego szkicu. Lovejoy potwierdził swoją tezę, Peckham: starania o kompro-mis, potem nazwanie romantyzmu oświeceniem; Petersen: przegląd licznych niemieckich definicji ro-mantyzmu, inni badacze (nie tylko odnośnie Niemiec, ale też Francji i Anglii).
przeł. Ignacy Sieradzki.
Romantyzm niemiecki i angielski. Porównanie (1968).
romantyczni pisarze w Anglii (bez problemu) i w Niemczech (trudno rozstrzygnąć).
słabe związki miedzy romantykami angielskimi i niemieckimi w dziedzinie stosunków czysto literackich.
Anglia |
Niemcy |
ody, ballady liryczne, refleksyjny biały wiersz; powieść gotycka i obyczajowa ( historyczna); brak głębszego stosunku do muzyki (nie-sztuka); uniesienie dla rewolucji (Wordsworth, Coleridge), Restauracja; brak innych wzorców cieszących się wielkim auto-rytetem, rozmiłowanie w dawności w poezji, chęt-nie korzystano z późniejszej tradycji (Milton, opo-wieść wierszowana). |
„artystyczna pieśń ludowa”; powieść wychowawcza, typ mieszany (ironia + fantastyka), nieznane w A. baśń artystyczna i No-velle, tragedia losu, groteska i ironia romantyczna; „alienacja” artysty (częstsza niż w A.); uczucia patriotyczne skier. przeciwko Francji; reli-gijność (katolicyzm); filozofia; klasyczność (Goethe żył do 1832); w powieść „rebarbaryzacja”. |
przemysłowo bardziej rozwinięta; |
rozdrobnione politycznie; |
przeł. Ignacy Sieradzki.
1