UKŁAD ENDOKRYNNY 1

UKŁAD WEWNĘTRZNEGO WYDZIELANIA

• Mechanizm działania hormonów

• Podwzgórze

• Przysadka

DEFINICJA

Hormon (hormonalny przekaźnik chemiczny):

• jest to fizjologicznie czynny związek chemiczny wytwarzany w specjalnych komórkach gruczołów

• wydzielany jest przez nie do otaczającego środowiska

• skąd transportowany jest do komórek docelowych z którymi reaguje za pośrednictwem specjalnych receptorów

• wywołując reakcje fizjologiczną, morfologiczną i biologiczną

• nie podlega zużyciu ani jako źródło energii, ani jako produkt metaboliczny

Ze względu na miejsce komórki wydzielającej hormon i lokalizację receptora docelowego hormony możemy podzielić na:

Hormony parakrynne (wydzielany hormon przez komórkę wydzielniczą działa na przylegającą do niej komórkę w której jest dla niego receptor)

Hormony autokrnne (wydzielany przez komórkę wydzielniczą hormon działa na nią gdyż w niej jest dla niego receptor)

Hormony endokrynne (wydzielany przez komórkę wydzielniczą hormon dostaje się do krwi z pośrednictwem której transportowany jest do odległych komórek w których znajduje się dla niego receptor)

Hormony neurokrynne (wydzielany przez komórkę wydzielniczą hormon - neurotransmiter do przestrzeni synaptycznej lub na łączach synaptycznych działa na przylegającą do niej komórkę w której jest dla niego receptor)

Ze względu na miejsce i zakres działania hormony można podzielić na:

Hormony miejscowe (autakoidy) - działają w najbliższym sąsiedztwie miejsca uwalniania

Hormony tkankowe - wytwarzane w komórkach nie skupionych w podzielnych gruczołach wydzielania wewnętrznego wpływające a czynność innych narządów w miejscu swego uwalniania (parakrynne, neurokrynne) lub poprzez układ krążenia (endokrynne)

Hormony ogólnodziałające (endokrynne) - wydzielane są przez swoiste gruczoły dokrewne i działają na komórki docelowe wyłącznie za pośrednictwem układu krążenia krwi

Ze względu na budowę chemiczną hormony możemy podzielić na:

Hormony aminokwasowe:

• Adrenalina

• Dopamina

• Tyroksyna (T₃)

• Tróijodotyronina (T₄)

• Melatonina

rozpuszczalne są w wodzie (za wyjątkiem T₃ i T₄), z trudnością przenikają przez bariery lipidowe po zastosowaniu doustnym albo są aktywne (T₃ i T₄), albo tracą swą aktywność (adrenalina, noradrenalina)

Hormony polipeptydowe

mają budowę od trójpeptydów do złożonych białek, są rozpuszczalne w wodzie, działają na receptory błony komórkowej

Hormony steroidowe

wytwarzane są przez korę nadnerczy, gonady i łożysko, zaliczamy do nich aktywną hormonalną postać vit. D_3, są rozpuszczalne w tłuszczach, z łatwością przenikają przez barierę lipidową, wywierają wpływ na OUN

MECHANIZMY UWALNIANIA HORMONÓW

Istnieją różne mechanizmy wewnątrzkomórkowe uwalniania hormonów, wspólne dla wielu różnych gruczołów są:

• Cykliczny adenozynofosforan (cAMP)

• Jony Ca²⁺

• Kurczliwe elementy mikrotubularne (mikrofilamenty, mikrotubule)

RODZAJE KONTROLI WYDZIELANIA DOKREWNEGO

• Nerwowa

• Hormonalna

• Metaboliczna

CECHY WSPÓLNE HORMONÓW

• Okres utajonego pobudzenia (letencji)

• Zapewniają homeostazę

• Kontrolują reakcje lub procesy o kluczowym znaczeniu dla metabolizmu komórkowego

• Działanie hormonów występuje przy ich stosunkowo niskim stężeniu (10^-7-10 ^-12mol/l)

• Pojedynczy hormon może wywierać wpływ na wiele tkanek i odwrotnie

• Prawidłowo istnieje równowaga hormonalna (wytwarzanie hormonu związane jest z jego metabolizmem)

EFEKT DZIAŁANIA HORMONÓW NA KOMÓRKI DOCELOWE

• Zmiany aktywności enzymów

• Zmiany syntezy enzymów

• Zmiany działania receptorów błony komórkowej

• Zmiany działania receptorów cytoplazmatycznych lub jądrowych

PODWZGÓRZOWE HORMONY POBUDZAJĄCE (uwalniające) I HAMUJĄCE

• TRH - hormon uwalniający tyreotropinę

• GnRH - hormon uwalniający gonadotropinę

• GH - RH - hormon uwalniający hormon wzrostu

• CRH - hormon uwalniający hormon adenokortykotropowy

• PRH - hormon uwalniający prolaktynę (prolaktolibryna)

• MSH - RH - hormon uwalniający hormon melanotropowy

• SRIF - hormon hamujący uwalnianie hormonu wzrostu

• PIH - hormon hamujący uwalnianie prolaktyny

• MRIH - hormon hamujący uwalnianie hormonu melanotropowego

GŁÓWNE CZYNNIKI POBDZAJĄCE WYDZIELANIE WAZOPRESYNY

• Wzrost ciśnienia osmotycznego osocza krwi i płynu mózgowo rdzeniowego o 1-2% ponad wartość prawidłową

• Zmniejszenie objętości krwi i ciśnienia tętniczego o 5-10%

• Działanie angiotensyny II

• Pobudzenie OUN w stanach,,stresowych” w wyniku urazu fizycznego lub bodźców emocjonalnych

• Działanie prostaglandyn

• Działanie nikotyny

GŁÓWNE CZYNNIKI HAMUJĄCE WYDZIELANIE WAZOPRESYNY

• Wzrost objętości krwi krążącej

• Wzrost ciśnienia tętniczego

• Alkohol

GŁÓWNE FUNKCJE OKSYTOCYNY

• Ułatwia wypływ mleka z przewodów mlecznych

• Powoduje gwałtowny skurcz mięśni macicy w trakcie akcji porodowej

• Bierze udział w akcie płciowym i zapłodnieniu

HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI

• GH - hormon wzrostu

• PRL - prolaktyna

• LH - hormon luteinizujący

• FSO - hormon folikulotropowy

• TSH - hormon tyreotropowy

• ACTH - hormon adrenokortykotrpowy

• POMC - proopiomelanokortyna z której powstaje:

1. ACTH - hormon adrenokortykotrpowy

2. LPH - hormon beta lipotropowy

3. MSH - hormony melanotropowe

4. . beta endorfina

GŁÓWNE FUNKCJE HORMONU WZROSTU

• Pobudza proliferację komórek różnych tkanek poprzez zwiększenie ich liczby i wielkości

• Jest głównym hormonem poza genetycznym pobudzającym wzrost organizmu

GŁÓWNE FUNKCJE PROLAKTYNY

• Ułatwia wypływ mleka z przewodów mlecznych

• Powoduje gwałtowny skurcz mięśni macicy w trakcie akcji porodowej

• Bierze udział w akcie płciowym i zapłodnieniu

30

---