Ireneusz Opacki,
Poezja romantycznych przełomów. Szkice,
Wrocław 1972.
Człowiek w sonetach przełomu (O sonetach Mickiewicza).
romantyzm „wstępujący”, z 1826 r.
szata językowa Sonetów krymskich naszpikowana jest słowami okazjonalnymi miejsca i cza-su, akcentującymi doraźność, momentalność i konkretność obserwacji (czas teraźniejszy).
„portret turysty”: kolejne fazy: sentymentalizm, gorycz, salonowy flirt, nuda, potępienie.
„poemat o przemianie człowieka, dokonywającej się pod wpływem działającego nań otocze-nia środowiskowego”.
proces kształtowania się, fakt przemiany światopoglądowej.
„Ewangelija” i „nieszczęście”.
polska poezja romantyczna od początku silne zacięcie moralistyczne.
Słowacki: przeświadczenie o bezpośredniej bliskości „czasu przemiany”.
polską poezję fascynuje wizja tego, co logiczne i religijne zarazem.
sielska wizja Polski - Brodziński, Gaszyński, Norwid.
wizja zmartwychwstania - finalna perspektywa krzyżowej drogi i męki: Zaleski, Ujejski.
motyw szabli (miecza) u Słowackiego, indywidualista-mściciel hańby.
rozpacz i zemsta - dwie sprzężone emocje światopoglądu polskiej literatury przedlistopadowej (np. Maria Malczewskiego).
człowiek związany z określonymi miejscami, sytuacjami, jak np. u Słowackiego w Rozłącze-niu, w inwokacji Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
zdominowanie perspektywy przez „ludzką doczesność”.
cechą charakterystyczną liryki przedlistopadowej był fakt, że podmiot liryczny (lub bohater) manifestował swoje człowieczeństwo, swoją „ziemskość” + ukazywał kontakt ze światem po-zazmysłowym (upiory, duchy itp.).
przy opisach, np. kobiet (zazwyczaj pasterek) - podkreślany stosunek między postacią a „tłem” przyrody.
stopniowo narasta prąd napięć i opozycji - człowiek staje się nie tylko opozycją „ducha” i „ciała”, ale także, można powiedzieć, istotą „wielokrotnie dialektyczną” wewnętrznie; u Sło-wackiego podmiotem lirycznym - Duch.
mesjanizm Mickiewicza - koloryt sielanki ludowo-szlacheckiej (a wypominał sielskość Bro-dzińskiemu!).
1