CYBERNETYKA
1. Co to jest cybernetyka?
Według wybitnego polskiego cybernetyka- M. Mazura cybernetyka jest to nauka o sterowaniu, przy czym przez sterowanie rozumieć należy wywieranie pożądanego wpływu na określone zjawiska. Użycie w powyższej definicji wyrazu ,,pożądany” powoduje konieczność podania w odniesieniu do każdego procesu sterowniczego , w czyim interesie się on odbywa. Zanim jednak dojdzie do procesu sterowania, musi być podany jego cel i motywacja.
W codziennym życiu na każdym kroku spotykamy się z procesami sterowniczymi- sterowaniem jest np. zarówno obracanie kierownicą samochodu i naciskanie pedału gazu, przez co kierowca wpływa w pożądany przez siebie sposób na ruch samochodu. Pojęcie sterowania ma zatem bardzo szeroki zakres.
2. Początki cybernetyki- twórcy
Początków cybernetyki doszukują się niektórzy w starożytności, gdyż pojęcie ,,cybernetyki” jako umiejętności sterowania okrętem i rządzenia państwem znane już było starożytnym Grekom. Francuzi twierdzą , że twórcą cybernetyki był Amper, który po raz pierwszy użył nazwy cybernetyka w odniesieniu do nauk politycznych. Za twórcę nowoczesnej cybernetyki jako dyscypliny naukowej posługującej się aparatem matematycznym uważany jest powszechnie matematyk amerykański Norbert Wiener.
Podczas II wojny światowej, w związku z dużym nasileniem działalności lotnictwa nieprzyjacielskiego powstała potrzeba maksymalnie skutecznego sterowania ogniem artylerii przeciwlotniczej. Aby osiągnąć ten cel trzeba było umieć przewidywać ruchy samolotu nieprzyjacielskiego, konieczna była znajomość fizjologicznych i psychologicznych właściwości człowieka- pilota. Takie ujęcie zagadnienia leży u podstaw cybernetyki jako nauki o procesach sterowniczych.
Od chwili swego powstania aż po dzień dzisiejszy cybernetyka przeżywa okres wszechstronnego rozwoju, znajdując zastosowanie w różnych, często bardzo odległych od siebie dziedzinach. Z jednej strony np. ma zastosowanie w pracach związanych z projektowaniem, przygotowaniem i przeprowadzeniem lotów kosmicznych, a z drugiej strony przy kierowaniu przemysłem czy też armią. Współczesna biologia, medycyna i psychologia coraz częściej posługują się metodami cybernetyki. W ostatnich latach cybernetyka zaczęła wkraczać do nauk społecznych. Jako pierwsi przedstawiciele nauk społecznych zaczęli na szeroką skalę wprowadzać metody cybernetyczne ekonomiści- pionierem w tej dziedzinie był Oskar Lange.
Głównymi przedstawicielami cybernetyki społecznej są:
Marian Mazur, Józef Kossecki, Zbigniew F. Zaniewski, Olgierd Cetwiński, Władysław Szostak, Jolanta Wilsz, Wiesław W. Szczęsny
3. Zastosowanie metod cybernetyki- rozwój nauk
Cybernetyka społeczna- nauka o procesach sterowniczych w społeczeństwie. Cybernetyka społeczna znalazła zastosowanie m.in. przy opracowywaniu prognoz demograficznych, prognoz gospodarczych, a także przy przewidywaniu motywacyjnego i wychowawczego działania prawa.
W cybernetyce społecznej ludzi i zorganizowane grupy społeczne traktujemy jak układy cybernetyczne, wyposażone w pamięć i podejmujące określone działania. Współżycie ludzi opisujemy jako zmienny w czasie proces wymiany energomaterii i informacji. W wyniku współżycia społecznego następuje stopniowa socjalizacja członków społeczeństwa, polegająca na ich przystosowaniu do wymogów życia społecznego. Proces przystosowania ludzi do potrzeb życia społecznego polega na wytwarzaniu odpowiednich reguł zachowania, które nazywamy normami społecznymi. Odpowiednie rejestraty w pamięci układu tworzą cybernetyczny model norm społecznych. Układ norm społecznych określających zachowanie ludzi w danym społeczeństwie we wszystkich dziedzinach jego życia zbiorowego nazywamy w cybernetyce społecznej kulturą danego społeczeństwa.
Wprowadzenie do cybernetyki społecznej rachunku prawdopodobieństwa i metod statystyki matematycznej dało początek cybernetyce statystycznej. Zajmuje się ona badaniem procesów sterowniczych zachodzących w zbiorach układów cybernetycznych. Stosując metody cybernetyki statystycznej, można z określonym prawdopodobieństwem przewidywać zachowanie ludzi w społeczeństwie.
Cybernetyka kultury oznacza naukę o procesach sterowania społecznego związanych z kulturą, a więc zarówno o wywieraniu pożądanego wpływu na samą kulturę, jak również o wywieraniu wpływu na postępowanie społeczeństwa za pośrednictwem kultury. Cybernetyka kultury jest częścią cybernetyki społecznej.
4. Książki na temat cybernetyki:
1.J.Kossecki, Cybernetyka kultury. Państwowy Instytut Wydawniczy
2.M.Mazur, Cybernetyka i charakter. Wydanie drugie, poprawione i uzupełnione. Podkowa Leśna 1976, Wyd.Aula
3.Georg Klaus, Heinz Liebscher, Co to jest cybernetyka.Warszawa 1971, Wiedza Powszechna
4. Cybernetyczna teoria układów samodzielnych. PWN, Warszawa 1966.
5. Cybernetyka a zarządzanie. MSW, Warszawa 1969
5. Artykuły:
1. O cybernetyce i cybernetykach. [w:] Cybernetyka. Argumenty za i przeciw, KiW, Warszawa 1965, s. 88-94
2. Pojęcie systemu i rygory jego stosowania. Postępy Cybernetyki, z. 2, 1987.
3. Cybernetyka a humanitaryzm. [w:] Cybernetyka. Argumenty za i przeciw. KiW, Warszawa, s. 32-4, 1965.
4. Społeczne znaczenie cybernetyki. Nowe Drogi, nr 5, 1980
5. Cybernetyka a teoria organizacji. Problemy Organizacji, z. 18, 1970.