TIMING - W POSZUKIWANIU RYTMU GRY POJEDYNCZEJ
ADAM KRÓLAK
Zróżnicowane przedziały czasowe akcji kończących rozegranie punktu w grach pojedynczych oraz podobne, przy czym już ograniczone przepisami, w miarę stałe przedziały czasowe przerw wypoczynkowych między akcjami, mogą być uznane jako wyznaczniki rytmu gry tenisistów w spotkaniach mistrzowskich , służąc jednocześnie jako wzorce przy indywidualnym programowaniu chronometrycznego przebiegu treningu .
Przyjęty podział na akcje krótkie (do 5-ciu kolejnych uderzeń) średnie (od 6 do 9 uderzeń) oraz długie (10 i więcej uderzeń) ma charakter porządkowy , ułatwia zapis i analizę przebiegu spotkań, a także jest jednym z czynników wpływających na planowanie wymagań techniczno-taktycznych i motorycznych w treningach oraz w sparingach i pojedynkach kontrolnych, szczególnie w okresach bezpośredniego przygotowania startowego.
Akcje kończące rozegranie punktu są efektem umiejętności wykorzystania własnego potencjału techniczno - taktycznego, mentalnego i motorycznego na tle podobnego potencjału przeciwnika w identycznych dla obydwu stron warunkach gry. Przedziały czasowe tych akcji są indywidualnie charakterystyczne dla każdego z tenisistów, wynikają z opanowania oraz wykorzystywania w grze najskuteczniejszych zachowań taktycznych i w sensie czasowym nie są ograniczone żadnymi przepisami. Natomiast powtarzające się w grze przedziały czasowe przerw wypoczynkowych między akcjami, a do nich zaliczamy:
czas przerwy między pierwszym (nieudanym) i drugim serwisem ,
czas przerwy między dwoma kolejnymi akcjami ( od zakończenia akcji do wykonania kolejnego serwisu)
-czas przerwy przy zmianie strony kortu po każdej nieparzystej sumie gemów w secie
są określone przepisami gry i przestrzegane przez sędziego prowadzącego spotkanie. Czas przerw między pierwszym ( nieudanym) i drugim serwisem oraz czas przerw między dwoma kolejnymi akcjami kończącymi rozegranie punktu , w tym także pierwszy serwis kolejnego zawodnika po zakończeniu gema - jest limitowany i nie powinien przekroczyć 25 s. Czas przerwy wypoczynkowej przy zmianie stron kortu jest ograniczony do 75 s. Ich przekroczenie podlega karom regulaminowym.
Jednakże w wykorzystywaniu tych przerw dostrzega się wyraźne i indywidualnie charakterystyczne zróżnicowania, które są typowe, bo powtarzające się u tych samych zawodników w pojedynkach rozgrywanych z różnymi przeciwnikami.
Określenie charakterystycznych zachowań czasowych dla przebiegu spotkań w grze pojedynczej na kortach ziemnych oraz podobnych zachowań indywidualnych każdego zawodnika, może być istotnym czynnikiem nie tylko w programowaniu treningu techniczno - taktycznego i motorycznego, ale kluczem w przygotowaniu planu gry przeciwko różnym przeciwnikom właśnie w grze na kortach ziemnych .
Wartościowanie czynników czasowych w pojedynkach rozegranych w najwyżej cenionym turnieju na kortach ziemnych Rolanda Garrosa przez zawodniczki oraz zawodników tworzących ścisłą czołówkę światową, ich analiza i porównanie, powinno być punktem wyjścia przy wyznaczaniu chronometrycznych warunków treningu w procesie szkolenia młodych tenisistów.
Cel pracy , materiał badawczy
Celem pracy jest wyodrębnienie przedziałów czasowych charakteryzujących czas rozgrywania typowych akcji (krótkich, średnich i długich) kończących rozegranie punktu oraz czas przerw wypoczynkowych między akcjami w grze pojedynczej kobiet i mężczyzn na kortach z nawierzchnią ziemną .
Wielkość tych przedziałów może być uznana za czasowe wyznaczniki rytmu gry pojedynczej, pozwalające w praktyce na bardziej efektywne wykorzystanie istniejących możliwości wypoczynku między akcjami .
Obserwacjami objęto tenisistki i tenisistów rozgrywających gry pojedyncze w turnieju głównym Międzynarodowych Mistrzostw Francji na kortach Rolanda Garrosa od 25 maja do 7 czerwca 1998 r. Spośród 28 obserwowanych zawodników, pięciu było sklasyfikowanych w dotychczasowej karierze na pierwszym miejscu światowej listy ATP ( J.Courier, P.Sampras, A.Agassi, T.Muster i M.Rios ), a wśród 25 zawodniczek trzy zajmowały pierwsze miejsca na liście WTA ( M.Seles, A. Sanchez-Vicario i M.Hingis).
Zapisu przebiegu 48 spotkań rozegranych w kolejnych fazach turnieju ( od pierwszej rundy do finału ) dokonano na arkuszach obserwacyjnych, po czym zawarte w nich dane poddano analizie porównawczej.
Rodzaje i czas rozgrywania akcji
Przyjmując, że proporcje akcji techniczno - taktycznych, kończących rozegranie punktu w przedziale od 1 do 5 uderzeń (akcje krótkie), od 6 do 9 uderzeń (akcje średnie) oraz 10 i więcej uderzeń (akcje długie), dobrze różnicują zachowania taktyczne zawodników w meczu, analizę zebranego materiału rozpoczęliśmy od wyodrębnienia rodzajów i czasu rozgrywania akcji. Dla potrzeb obserwacyjnych, przebieg akcji krótkich notowano czasem rozegrania piątego uderzenia, kończącego rozegranie punktu , przebieg akcji średnich notowano czasem rozegranie dziewiątego uderzenia, a dla akcji długich czas najdłuższej wymiany piłek w meczu w raz z liczbą wykonanych uderzeń.
Przeprowadzone obserwacje pozwoliły na wyodrębnienie czasu trwania typowych akcji (krótkich, średnich i długich) kończących rozegranie punktu w grach pojedynczych kobiet (tab.1) i mężczyzn ( tab.2). Małe różnice w czasie rozgrywania wszystkich trzech rodzajów akcji między kobietami i mężczyznami (tab.3) mogą mieć uzasadnienie w takich czynnikach, jak :
równie bardzo dobre opanowanie techniki uderzeń podstawowych przez ścisłą czołówkę kobiet, pozwalające na nadawanie piłkom dużej prędkości początkowej, kompensującej różnicę w stosunku do siły mężczyzn,
tendencja do wyraźnego zmniejszenia rotacji piłek w uderzeniach podstawowych i poszukiwanie rozwiązań techniczno - taktycznych wykorzystujących przyśpieszenie piłki bez rotacji lub z minimalnym wykorzystaniem rotacji awansującej ( top spin),
zdecydowana poprawa warunków somatycznych i morfologicznych (wysokość ciała, długość ramion, itp.) oraz przygotowania szybkościowo - siłowego szerokiej czołówki . tenisistek reprezentujących najwyższy poziom światowy , - tendencja do zwiększenia szybkości gry przejawiająca się w grze z głębi kortu do ustawienia w pobliżu linii końcowej i "grze w korcie" oraz wykorzystaniu wszelkich okazji do przyśpieszenia uderzeń i kończenie akcji w strefie ataku ,
zwiększenie aktywności w grze przejawiające się dążeniem do wygrywania punktów dzięki własnym przedsięwzięciom techniczno - taktycznym w miejsce biernego oczekiwania na błąd przeciwniczki.
Czas rozgrywania akcji krótkich, średnich i długich przez najlepsze tenisistki (ryc.1) i tenisistów (ryc.2) dobrze charakteryzuje ich zachowania taktyczne oraz efektywność najczęściej stosowanych rozwiązań techniczno taktycznych.
RODZAJE I CZAS PRZERW GRZE
Podstawowymi wyznacznikami rytmu gry między akcjami są występujące w grze trzy rodzaje przerw :
między pierwszym nieudanym i drugim serwisem ( do 25 s ),
między dwoma kolejnymi akcjami (także do 25 s od zakończenia rozegrania punktu do wykonania kolejnego serwisu),
przy zmianie stron kortu między zawodnikami, po każdej nieparzystej sumie gemów w secie (do 75 s),
Przeprowadzone obserwacje pozwoliły na wyodrębnienie średniego czasu przerw narzuconego. przez zawodniczki serwujące ( tab.4 ) i serwujących zawodników (tab.5).
Stałe przedziały czasowe przerw w grze, wynikające z przepisów gry i przestrzegane przez sędziów prowadzących spotkania, nie są skracane ani wydłużane, porównując uzyskane wielkości średnie w spotkaniach kobiet i mężczyzn ( tab. 6 ) . Dobrze natomiast charakteryzują występujące tendencje w grze najlepszych współcześnie tenisistek i tenisistów:
dążenie do ukształtowania (w spotkaniach mistrzowskich i treningach)indywidualnie optymalnych przerw pozwalających na niezbędną koncentrację psychiczną, skupienie uwagi i mobilizację motoryczną przed podjęciem każdej nowej akcji oraz niezbędny wypoczynek fizyczny i mentalny między akcjami ,
dążenie do maksymalnego wykorzystania czasu przerw po zakończeniu akcji długich, szczególnie widoczne u zawodniczek i zawodników przegrywających punkt w takiej akcji,
właściwe i spokojne zagospodarowanie czasu (najczęściej 5 - 8 s) w przypadkach wymuszanych przez przeciwnika, także innych przerw regulaminowych udzielonych na prośbę jednego z zawodników (do 12O s) oraz w przypadku odniesionej w grze kontuzji (do 3OO s).
Czas przerw w grze zaobserwowany w spotkaniach najlepszych tenisistek (ryc.3) oraz tenisistów (ryc.4) charakteryzuje indywidualne przyzwyczajenia oraz zachowania taktyczne w zależności od sytuacji gry .
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Badania nad czasem akcji krótkich, średnich i długich oraz występujących przerw w grze najlepszych tenisistek i tenisistów na kortach z nawierzchnią ziemną, pozwoliły na określenie średnich wielkości trwania akcji i przerw między nimi w grze pojedynczej. Uzyskane wyniki wskazują na małe różnice w czasie trwania akcji krótkich, średnich i długich w grze kobiet i mężczyzn oraz przestrzeganie regulaminowych przedziałów przerw .
Wyniki badań uzasadniają możliwość, a nawet i potrzebę wspólnych treningów techniczno - taktycznych tenisistek i tenisistów. Na najwyższym poziomie zaawansowania, zapewne z większą korzyścią sportową dla kobiet, ale przy podobnym poziomie umiejętności i przygotowania motorycznego, a szczególnie w grupach kadetów juniorów z korzyściami obopólnymi. Pozwalają jednocześnie na sformułowanie kilku wniosków natury szkoleniowej:
Czas trwania akcji oraz przerw w spotkaniach mistrzowskich powinien być przenoszony do treningu, stanowiąc swoisty wzorzec przy indywidualnym programowaniu .chronometrycznym kolejnych jednostek treningowych .
Troska o podwyższanie stopnia trudności powinna zawierać się w zwiększaniu intensywności poszczególnych akcji oraz rozsądnym zmniejszeniem przerw wypoczynkowych, ale z zachowaniem właściwego rytmu kształtowanego liczbą i czasem rozgrywanych akcji a czasem przerw między nimi .
Czas przerwy między nieudanym pierwszym i drugim serwisem powinien być wykorzystany ( zagospodarowany) na odtworzenie myślowe przebiegu ruchu serwisowego, podjęcie decyzji taktycznej dotyczącej kierunku długości lotu piłki oraz rotacji i siły uderzenia, a nade wszystko na wewnętrznej koncentracji z akcentem skupienia uwagi na podrzucie piłki.
.Znajomość zachowań zawodników dotycząca efektywności i czasu różnych rodzajów akcji oraz sposobu (sposobów) wykorzystania przerw między akcjami , powinna być jednym z podstawowych czynników o przygotowaniu planu gry przeciwko różnym przeciwnikom.
Czas przerw między akcjami powinien być wykorzystany (zagospodarowany) na krótki odpoczynek ( uregulowanie oddechu ), przygotowanie zamierzeń taktycznych dotyczących najbliższej akcji, a przede wszystkim na koncentrację uwagi z akcentem na trosce o poziom właściwej motywacji wewnętrznej przez " wyciszenie" nadmiernego pobudzenia emocjonalnego lub "pobudzenie" przy stanie apatii, rezygnacji czy zniechęcenia.
Czas przerw przy zmianie stron kortu , po każdej nieparzystej sumie gemów powinien być wykorzystany (zagospodarowany) na całkowite zapomnienie o sytuacjach niekorzystnych, znaczący odpoczynek fizyczny i psychiczny, uzupełnienie płynów oraz wzmocnienie energetyczne, łatwo przyswajalne minerały, witaminy itp. Drugim nurtem jest wyłączenie się od bodźców zewnętrznych, uspokojenie wewnętrzne oraz odtwarzanie założonego planu gry. Dla wewnętrznego uspokojenia najczęściej tenisiści skupiają uwagę na liczeniu i rozciąganiu strun w rakiecie, zmianie owijki, wyborze jednej z kilku rakiet w torbie lub kontemplacji przy zamkniętych oczach i z ręcznikiem na głowie. Ta najdłuższa, bo trwająca do 75 s, przerwa w grze i powtarzająca się co dwa gemy przy ich nieparzystej sumie, powinna być przestrzegana w realizacji treningów techniczno - taktycznych oraz wykorzystywana dla nauczania i kształtowania indywidualnych sposobów jej optymalnego i samodzielnego zagospodarowania przez każdego zawodnika.
3