Magda Pszczółka gr.6
Tyflopedagogika
Tyflopedagogika (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych. W Polsce jako pierwsza podjęła systematyczne badania nad zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych Maria Grzegorzewska.
Tyflopedagogika obejmuje swoimi badaniami:
niewidomych od urodzenia lub przed 5 rokiem życia;
ociemniałych;
szczątkowo widzących;
niedowidzących;
inwalidów wzroku z kalectwem narządów ruchu;
inwalidów wzroku z upośledzeniem umysłowym.
Komisja powołana przez Polski Związek Niewidomych opracowała projekt obowiązującej i w praktyce stosowanej definicji ślepoty:
Do niewidomych w ścisłym znaczeniu tego słowa zalicza się dzieci i dorosłych, którzy nic nie widzą od urodzenia lub od tak wczesnego dzieciństwa, że nie pamiętają, aby kiedykolwiek cokolwiek widzieli.
Do ociemniałych zalicza się wszystkich bez względu na wiek, którzy posługiwali się wzrokiem, lecz go całkowicie utracili:
nagle, np. w okresie działań wojennych (inwalidzi wojenni i cywilne ofiary wojny), podczas wypadku przy pracy (inwalidzi pracy), wskutek nieszczęśliwych wypadków, zatruć, po różnych operacjach itp.;
stopniowo, np. w wyniku przewlekłych chorób, braku bezpieczeństwa i higieny pracy, jako późniejsze następstwa działań wojennych, wypadków itp.
Do szczątkowo widzących zalicza się ludzi bez względu na wiek, którzy mają bardzo dużą, lecz nie całkowitą utratę wzroku, to znaczy:
odróżniają tylko światło od ciemności i nie mogą poprawić widzenia szkłami;
z odległości 1 metra rozpoznają zarys słupa, drzew, ludzi, ale nawet przy zastosowaniu szkieł nie mogą posługiwać się wzrokiem przy zabawie (dzieci), podczas nauki, w pracy itp.;
mają bardzo ograniczone pole widzenia, np. patrzą jakby przez mały otwór, poza którym wszystko jest dla nich zakryte.
Przyczyny utraty lub znacznego uszkodzenia wzroku można podzielić na pewne grupy:
czynniki dziedziczne;
wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe;
choroby analizatora wzrokowego;
choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą;
zatrucia;
urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne;
awitaminoza;
zmiany starcze.
Podstawą kształcenia niewidomych, ociemniałych czy w inny sposób upośledzonych (z wyjątkiem przewlekle chorych) nie może być „dążenie do wyjścia ze stanu inwalidztwa”, do przywrócenia im całkowitego zdrowia. W przytłaczającej większości przypadków byłoby to nieliczenie się z rzeczywistością. Ich powrót i włączenie do społeczeństwa, ich praca i osobista spokojna afirmacja życia mają się dokonać nie dzięki ich uzdrowieniu, lecz raczej dzięki przystosowaniu ich do tego, aby w warunkach swojego kalectwa byli wartościowymi, użytecznymi i szczęśliwymi ludźmi. Wyłania się tu czynnik pedagogicznej rewalidacji.
W stosunku do ociemniałych proces rewalidacji i adaptacji polega przede wszystkim na:
przeciwdziałaniu zjawiskom frustracyjnym w celu osiągnięcia równowagi i ogólnego dynamizmu psychofizycznego;
rozszerzaniu zakresu adekwatności poznawania świata zewnętrznego;
rozwoju osobistych dyspozycji psychofizycznych, umożliwiających maksymalne przezwyciężenie ograniczeń związanych z kalectwem;
włączeniu się do twórczego udziału w życiu społecznym przez przygotowanie do pracy i uspołecznienie.
Maria Grzegorzewska wskazuje następujące czynniki akcji terapeutyczno-wychowawczej, zmierzającej do adaptacji upośledzonych:
Kompensacja, która ma zastąpić w możliwie największej mierze zamknięte czy uszkodzone, a więc tak czy inaczej utrudnione drogi kontaktu ze światem zewnętrznym (przyrodniczym i społecznym),z poznawaniem go , przeżywaniem, i przystosowaniem się do życia w warunkach, jakie stwarza kalectwo i jakie narzuca świat zewnętrzny.
Korektura niesprawnego czy nieprawidłowego działania analizatora wzrokowego, co w odniesieniu do ociemniałych może mieć zastosowanie przy zachowaniu przez nie resztek wzroku. Korektura czynności zmysłów nie uszkodzonych, cennych dla procesu kompensacji. Korektura ogólnych czynności zmysłowych.
Usprawnienie czynności, np. ćwiczenie orientacji przestrzennej i życiowej niewidomych.
Usprawnienie techniczne (aparaty, protezy, okulary).
Dynamizowanie, które działa wychowawczo, wzmagając m.in. wolę, a więc aktywność i inicjatywę, twórczość, zapał do pracy, siłę woli, pasję do walki z trudnościami.
Uwzględnienie wymienionych czynników w pracy pedagogicznej z ociemniałymi ma na celu przystosowanie ich do pożytecznego uczestniczenia w pełnym życiu społecznym, a przez to zapewnienie im dobrego samopoczucia.
Problematyka kształcenia niewidomych jest złożona i bogata. Uwzględnia przede wszystkim granice i możliwości rozwoju człowieka pozbawionego zdolności widzenia, a następnie czynniki, od których zależy ukształtowanie cech jego osobowości i adaptacja do życia w świecie ludzi widzących. Ogólne założenie dotyczące kształcenia niewidomych jest takie, że dziecko niewidome może adekwatnie poznawać rzeczywistość mimo zubożenia tego poznania o elementy wizualne. Dzieje się tak dzięki temu, że człowiek poznaje przedmioty wraz z ich nazwami i dlatego słowo może zastąpić potrzebę konkretnego wyobrażenia. Mimo zubożenia wrażeń poznanie świata przez niewidomych może więc być adekwatne, umożliwiające przystosowanie i operatywność.
Bibliografia:
Zofia Sękowska "Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej” wyd. WSPS W- wa 1998