SŁABOWZROCZNOŚĆ
Grupa osób słabo widzących jest bardzo zróżnicowana zarówno pod względem parametrów okulistycznych jak i umiejętności korzystania ze wzroku.
Ponad 93% osób z dysfunkcją widzenia to osoby słabo widzące - osób funkcjonalnie niewidomych jest więc w tej populacji mniej niż 7%.
Często osoby zdiagnozowane jako niewidome (dotyczy to szczególnie dzieci, które trudno jest poddać badaniu okulistycznemu) mają użyteczne resztki wzroku.
Diagnoza słabego widzenia powinna obejmować 2 aspekty funkcjonowania narządu wzroku:
aspekt fizjologiczny obejmujący:
czynności motoryczne gałek ocznych,
czynności optyczne,
czynności wzrokowe:
- widzenie centralne(określane przez ostrość wzroku) odpowiedzialne za widzenie małych
przedmiotów (np. liter) i szczegółów; jest źródłem informacji „co?”,
- widzenie obwodowe czyli widzenie dużych przedmiotów, przedmiotów w ruchu i zjawisk,
odpowiedzialne za prawidłową orientację w przestrzeni a przez to za sprawne poruszanie
się; jest źródłem informacji „gdzie?”,
- widzenie stereoskopowe, czyli widzenie obuoczne zapewniające widzenie przedmiotów
jako brył (trójwymiarowość), przestrzeni, perspektywy,
- widzenie barw,
- widzenie nocne (w słabych warunkach świetlnych),
aspekt psychologiczny obejmujący:
czynności percepcyjne - analizę, syntezę i interpretację obrazów.
Uszkodzenie któregokolwiek z elementów układu wzrokowego (oczu, nerwów wzrokowych, kory mózgowej) jest powodem specyficznych, zależnych od miejsca uszkodzenia, trudności.
Z. Sękowska podkreśla, że dzieci słabo widzące osiągają w testach inteligencji wyniki mieszczące się w normie. Dzieci te posiadają predyspozycje umysłowe umożliwiające realizację programu nauczania dla szkół zwykłych oraz integrację kształcenia przy pomyślnych warunkach psychospołecznych i dydaktycznych. Ograniczenie widzenia utrudnia jednak:
poznawanie rzeczywistości,
sprawność wykonawczą,
swobodę poruszania się.
Specyficzne problemy emocjonalne oraz nieprawidłowy stosunek środowiska do słabo widzących implikuje pośrednio złe przystosowanie społeczne, obniżony poziom sprawności fizycznej i motorycznej. Głównymi przyczynami tych zjawisk bywają wadliwe społeczne postawy wobec słabo widzących, metody ich kształcenia i rewalidacji.
DEFINICJE SŁABOWZROCZNOŚCI
kryterium psychologiczne
Z punktu widzenia psychologicznego za słabo widzącą uznaje się tę osobę, dla której wzrok (mimo poważnego uszkodzenia) pozostaje podstawowym kanałem informacji sensorycznej, umożliwiającej orientację w otoczeniu. (W. Pilecka)
kryterium pedagogiczne
Słabo widzące jest dziecko, które pomimo obniżenia sprawności wzroku zachowało zdolność czytania przez dłuższy czas tekstów czarnodrukowych (choćby wymagało to specjalnie powiększonego druku, czy specjalnie powiększających pomocy optycznych), zdolności pisania zwykłym alfabetem i wykorzystywania resztek wzroku w innych czynnościach związanych z nauką. (T. Majewski)
kryterium prawne i ekonomiczne
związane jest z orzekaniem i kwalifikacją do stopni niepełnosprawności.
kryterium medyczne
Słabo widzący to osoba, która ma poważne zaburzenie wzroku mimo leczenia i/lub standardowej korekcji; jej ostrość wzroku wynosi od 6/18 (0,3) do poczucia światła i/lub jej pole widzenia ograniczone jest do obszaru 10o , ale która używa, lub ma możliwość używania wzroku do planowania i/lub wykonywania czynności. (WHO, 1992)
obecnie najczęściej dla celów rehabilitacji i kształcenia używa się definicji funkcjonalnej:
Osoba słabo widząca to ta, która mimo standardowej korekcji ma trudności z planowaniem i/lub wykonaniem czynności, ale która może poprawić swoje funkcjonowanie wzrokowe przez wykorzystanie pomocy optycznych i nieoptycznych, dostosowanie otoczenia i/lub używanie technik związanych z poruszaniem się w otoczeniu. (A. Corn)
ostrość wzroku podawana jest przez okulistę w ułamkach zwykłych lub dziesiętnych - jak np. w definicji WHO - 6/18 lub 0,3; oznacza to (w dużym uproszczeniu!), że osoba z taką ostrością wzroku widzi z odległości 6 metrów (standardowa odległość, z której bada się wzrok) to, co normalnie widzący człowiek widzi z 18 metrów; czyli: w liczniku jest odległość, z której widzi dany znak osoba słabo widząca a w mianowniku odległość, z której widzi ten sam znak osoba dobrze widząca;
korekcji wady wzroku dokonuje się odpowiednimi szkłami - w zależności od wady mogą to być sferyczne szkła rozpraszające „-” przy krótkowzroczności lub sferyczne skupiające „+” przy dalekowzroczności (astygmatyzm wymaga cylindrycznych szkieł „-” lub/i „+”);
w sytuacji idealnej siłę łamiącą oka koryguje się do 1,0 - czyli osobie z ostrością wzroku 0,3 „dodaje
się” brakujące 0,7 dobierając odpowiednie szkła - dokonałam jednak znów dużego uproszczenia!
dobór szkieł jest sprawą bardzo indywidualną; nie koryguje się wady do 1,0 czyli tak, aby można było odczytać najniższy rząd optotypów (liter lub znaków na tablicy), badaniem decydującym nie powinno być badanie komputerowe;
należy pamiętać o tzw. „krótkowzroczności szkolnej”, czyli „nabytej”, „wyuczonej” poprzez
korzystanie ze wzroku głównie do bliskich odległości i pojawiającej się u dzieci w początkowym
okresie nauki szkolnej. Przyzwyczajają się bowiem one do pracy „na krótki dystans” - z książką lub
zeszytem; największą odległością, z której korzystają ze wzroku w sposób efektywny jest odległość
od ich ławki do tablicy. Nie zawsze wówczas okuliści przepisują szkła korekcyjne - często zwracając
uwagę na konieczność „ćwiczenia” akomodacji, czyli patrzenie na dalekie i bliskie przedmioty /
zjawiska; w przypadku zapisania szkieł korekcyjnych dziecko korzysta z nich wówczas gdy jest to
konieczne (np. gdy spisuje coś z tablicy) - nie nosi natomiast szkieł stale.
dr Anna Kobylańska, Rehabilitacja wzroku słabo widzących