Rozwój aktywności dzieci z uszkodzonym wzrokiem

K o n s p e k t

• Rozwój motoryczny.

• Rozwój czynności życia codziennego u dzieci niewidomych.

• Metody kształtowania umiejętności wykonywania c.ż.c. u dzieci niewidomych.

• Czynności gospodarcze u dzieci niewidomych

• Nieprawidłowości w rozwoju c.ż.c. u dzieci niewidomych

• Rozwój aktywności u dzieci słabo widzących.

• Zabawa u dzieci niewidomych

• Rozwój zawodowy dzieci z uszkodzonym wzrokiem.

1. Rozwój motoryczny (1)

• Człowiek jako istota aktywna, działająca.

• Aktywność przejawia się w różnych formach działalności:

• Polegających na wykonywaniu różnych ruchów i zespołów ruchów - czynności.

• Zmierzających do osiągnięcia określonych celów lub wykonania określonych zadań.

3. Formy działalności człowieka-dziecka:

• Czynności życia codziennego.

• Nauka, zabawa.

• Praca zawodowa.

• Czynności rekreacyjne (kulturalne, sportowo- turystyczne).

1. Rozwój motoryczny (2)

4. Bazę aktywności (działalności) człowieka stanowi rozwój motoryczny.

5. Narząd ruchu (struktura):

• Czynności manipulacyjne.

• Czynności lokomocyjne.

1. Rozwój motoryczny (3)

6. Rozwój manipulacji:

• Pierwsze trzy miesiące - dziecko bierne manipulacyjnie.

• 4-5 miesiące - pierwsze ruchy dowolne (sięganie).

• 5-6 miesiące - chwyt dłoniowy - bez kciuka.

• 7 miesiąc - włączenie kciuka (różna rola poszczególnych palców).

• 7-8 miesięcy - lateralizacja - zróżnicowanie rąk.

• 9 miesięcy - manipulacja niespecyficzna.

• Około 1 roku - manipulacja specyficzna, zgodnie z funkcją przedmiotu (chwytanie łyżeczki, otwieranie pudełka).

• Rozwój mechanizmu koordynacji wzrokowo-ruchowej.

• Funkcje wzroku: orientacyjna, kierująca, kontrolująca.

• Od drugiego roku życia - czynności docelowe.

1. Rozwój motoryczny (4)

7. Rozwój manipulacji u dzieci niewidomych:

1. Nie następuje spontanicznie:

• Brak stymulacji zewnętrznej, np. spostrzeżenie przedmiotu - sięganie.

• Brak obserwacji i naśladowania innych

osób.

2. Konieczność stymulacji i ćwiczeń, motywowania i zachęcania do wykonywania różnych ruchów.

3. Nieprawidłowości w ukształtowaniu narządu ruchu - skrzywienia kręgosłupa: skolioza,

4. Opóźnienia w rozwoju poszczególnych faz rozwoju manipulacji.

5. Niższy poziom sprawności manipulacyjnej: wolniejsze tempo wykonywania, mniejsza płynność i dokładność ruchów, brak koordynacji obu rąk.

1. Rozwój motoryczny (5)

8. Rozwój lokomocji:

• Podnoszenie główki, przewracanie się.

• Pełzanie - przy pomocy kończyn górnych - 6 miesięcy.

• Raczkowanie - przy pomocy czterech kończy.

• Siadanie.

• Pionizacja i pierwsze kroki - około pierwszego roku życia.

• Orientacja przestrzenna - poznawanie coraz to większej liczby przestrzeni, w których można się poruszać.

• Bardziej złożone formy lokomocji: skakanie, bieganie, wspinanie się, chodzenie po schodach itp.

1. Rozwój motoryczny (6)

9. Rozwój lokomocji u dzieci niewidomych:

• Utrudniony ze względu na brak orientacji w przestrzeni.

• Opóźnienia.

• Mniej sprawne poruszanie się.

• Konieczność nauki samodzielnego poruszania się w przestrzeni w różnych formach: laska, przewodnik, korzystanie ze publicznych środków komunikacji.

1. Rozwój motoryczny (7)

10. Zjawisko Zmysł przeszkód (percepcja twarzą, szósty zmysł) u dzieci niewidomych - polegające:

• na odbiorze słabego wrażenia dotykowego przy zbliżaniu się do przeszkody (muśnięcie, lekki ucisk)

• Przez receptory zlokalizowane na twarzy (w okolicach skroni, czoła).

• Jest to ogólne wrażenie przeszkody bez bliższego określenia struktury i wielkości.

1. Rozwój motoryczny (8)

11. Różne teorie i teoria Grzegorzewskiej:

• Człon czuciowy (sensoryczny):

1. Bodźce - odbite fale powietrza.

2. Bodźce dźwiękowe (akustyczne) - odbite o

zmienionym natężeniu i wysokości.

• Człon intelektualny - świadomość istnienia przeszkód na drodze.

• Człon emocjonalny - lęk przed zderzeniem się z przeszkodą i jego konsekwencjami.

• Człon behawioralny - reakcja, zatrzymanie się,

zbadanie i ominięcie.

2. Czynności życia codziennego
u dzieci niewidomych (1)

• Podstawowa forma aktywności dziecka. Znaczenie dla samodzielności życiowej.

• Podział:

• Czynności samoobsługowe: spożywanie posiłków, ubieranie się, zabiegi toaletowe.

• Czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego: gotowanie, sprzątanie, pranie, zakupy.

3. Umiejętność wykonywania czynności samoobsługowych zaczyna się kształtować w drugim roku życia, kiedy zaczyna używać przedmiotów codzienne użytku zgodnie z ich przeznaczeniem i trwa do 6-7 roku życia.

4. Umiejętności gospodarcze w okresie późniejszym. Duże zróżnicowanie w zależności od systematycznej nauki i wymagań życiowych.

2. Czynności życia codziennego
u dzieci niewidomych (2)

5. Dzieci widzące uczą się wykonywania c.ż.c. (ADL) dzięki:

• Wzrokowej obserwacji i naśladowania innych.

• Systematycznej nauki przez rodziców, wychowawców.

• Stosowane metody wizualne - otrzymują wzrokowy obraz czynności: ilość i jakość, kolejność, końcowy efekt (cel).

• Obraz ten stanowi schemat wykonawczy, umożliwiający podjęcie próby wykonania czynności.

2. Czynności życia codziennego
u dzieci niewidomych (3)

6. Struktura czynności:

• Określony przedmiot lub przedmioty.

• Zespół ruchów: sięganie, chwytanie, przesuwanie, podnoszenie, przechylanie itp.

7. Etapy kształtowania się czynności:

• Zapoznanie się ze strukturą i funkcją przedmiotu.

• Poznanie schematu (wzoru) czynności.

• Próba wykonania czynności - ćwiczenia.

• Nabycie trwałej umiejętności.

• Przejście umiejętności w nawyk: wykonywanie beż funkcji wzroku.

3. Metody uczenia ADL
dzieci niewidomych (1)

1. Opracowano kilka metod uczenia dzieci ADL, opartych na zmyśle dotykowo-ruchowym oraz słownej instrukcji - metod bezwzrokowych.

2. Stosowanie w zależności od wieku:

• Początkowo tylko metody dotykowo-ruchowe.

• Metody dotykowo-ruchowe połączone ze słowną instrukcją.

• Słowna instrukcja (opis słowny)- młodzież.

3. Metody uczenia ADL
dzieci niewidomych (2)

3. Metody (techniki):

• Ręka nauczyciela nad ręką dziecka (modyfikacja Lilii Nelson).

• Ręka nauczyciela pod ręką dziecka.

• Metoda kinestetyczno-opisowa - demonstracja i dotykowa obserwacja z równoczesnym objaśnianiem.

• Metoda werbalna - tylko instrukcja i objaśnianie słowne.

4. Czynności gospodarcze
u dzieci niewidomych (1)

1. Czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego:

• Początek nauki w młodszym wieku szkolnym i młodzieńczym - bardziej złożone i skomplikowane: używanie sprzętu o większym gabarycie, konieczność poruszania się.

• Baza do nauki - umiejętność w wykonywania czynności samoobsługowych.

• Metody - w zależności od potrzeby.

• Znaczenie motywacji i wychowania (program rehabilitacji).

• Znaczenie nowoczesnego sprzętu (pralka, czajnik, żelazka z termostatem, garnki z grubymi dnami.

• Specjalny sprzęt.

• Znaczenie dobrej organizacji prac domowych.

5. Nieprawidłowości w rozwoju ADL u dzieci niewidomych (1)

1. Nieprawidłowości w rozwoju ADL:

• Opóźnienia w opanowaniu poszczególnych czynności.

• Mniejsza aktywność - wykonywanie mniejszej ilości czynności i zadań domowych.

• Mniejsza sprawność - wolniejsze wykonywanie i mniej sprawne.

• Nieopanowanie niektórych bardziej skomplikowanych czynności, szczególnie związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego.

5. Nieprawidłowości w rozwoju ADL u dzieci niewidomych (2)

2. Przyczyny nieprawidłowości:

• Niski lub niedostateczny rozwój motoryczny.

• Brak odpowiedniej pracy z dzieckiem - trzeba zacząć w drugim roku życia.

• Trudny proces nauki dla dziecka i nauczyciela.

• Niewłaściwe postawy rodziny (pospiech)

• Bariery emocjonalne ( lęk przed urazem w przypadku przykrych doświadczeń).

6. Rozwój aktywności
u dzieci słabo widzących

1. W zależności od stopnia i zakresu uszkodzenia poszczególnych funkcji wzrokowych dzieci słabo widzące mają możliwość opanowania wszystkich ADL metodą wzrokową.

2. Mogą wystąpić u nich wszystkie nieprawidłowości jak u dzieci niewidomych.

3. Przyczyny:

• Ograniczone możliwości wzrokowej obserwacji innych osób wykonujących tego rodzaju zadania - zależy od stopnia uszkodzenia wzroku.

• Słabo funkcjonujący mechanizm wzrokowo-ruchowy - 3 funkcje.

• Nieprawidłowości w rozwoju motorycznym.

7. Zabawa u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (1)

• Zabawa - naturalna forma aktywności dzieci w wieku od 2- roku życia.

• Znaczenie zabawy dla wszechstronnego rozwoju dziecka.

• Dzieci zaczynają bawić się spontanicznie. Początkowo bawią się indywidualnie, a później zespołowo. Proste czynności manipulacyjne niespecyficzne stanowią przygotowanie do późniejszych zabaw.

• Dzieci niewidome mają trudności prawie we wszystkich rodzajach zabaw.

7. Zabawa u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (2)

5. Zabawa jest forma działalności, która wymaga:

• Orientacji w przestrzeni.

• Wykonywania różnych ruchów i czynności.

• Wysokiej sprawności.

• Samodzielnego poruszania się.

• Współdziałania z innymi dziećmi.

U dzieci w wieku przedszkolnym umiejętności te nie są jeszcze dobrze rozwinięte.

6. Dzieci niewidome wymagają systematycznej nauki, jak mają się bawić. Nie można pozbawiać dziecka niewidomego tej naturalnej formy działalności, ważnego czynnika rozwoju i źródła przyjemności.

7. Zabawa u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (3)

7. Rodzaje zabaw:

• Manipulacyjne (funkcjonalne) - układanie klocków, nakładanie piasku do wiaderka

(orientacja i ruchy docelowe).

• Tematyczne (twórcze, w role) - naśladowanie dorosłych w pełnieniu ról - zabawa w mamę, lekarza, sprzedawcę (możliwość obserwacji i naśladowania).

• Konstrukcyjne - budowa domu z klocków, zamku z piasku, zwierząt z plasteliny (brak pełnych obrazów tych przedmiotów).

• Dydaktyczne - układanki obrazków, loteryjki., gry stolikowe (szachy, warcaby - możliwe po adaptacji).

7. Zabawa u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (4)

• Ruchowe - zakłada bieganie, skakanie, wspinanie itp.

• Zespołowe - orientacja w przestrzeni, lokalizacja dzieci, współdziałanie.

8. Uczenie dzieci niewidomych:

• Prezentować różne zabawki, przedmioty.

• Objaśniać i wskazywać co można z nimi robić.

• Włączać rodzeństwo i inne dzieci.

• Poświęcić dużo czasu na zabawę w okresie przedszkolnym i szkolnym (obok nauki).

9. Dzieci słabo widzące - różnice ilościowe (mniejsza liczba, trudności, ograniczenia).

8. Rozwój zawodowy dzieci z uszkodzonym wzrokiem (1)

1. Trzeba poświęcić też rozwojowi zawodowemu dzieci niewidomych i słabo widzącym.

2. Etapy rozwoju:

• Pierwsze informacje o pracy i zawodach - od 4 roku życia.

• Kształtowanie się pierwszych zainteresowań zawodowych i specjalnych zdolność (matematyka, literatura, śpiew, muzyka, języki obce) - od 10 do 14 roku życia.

• Konkretne zainteresowania i pierwsze decyzje zawodowe (rodzaj szkoły) - od 14 do 18 roku życia.

• Aktywność zawodowa - od 18 - 25 do 60 (65) roku życia.

Dalszy rozwój kariery zawodowej.

• Fazy schyłkowa - stopniowe (lub nagłe) wycofywanie się z pracy zawodowej.

8. Rozwój zawodowy dzieci z uszkodzonym wzrokiem (2)

3. Praca nad rozwojem w domu:

• Omówienie doświadczeń dziecka po spotkaniu się z ludźmi pracującymi (po wizycie w sklepie, u lekarza, po spacerze, w bajkach, słuchowiskach).

• Stwarzanie możliwości wykonywania prac technicznych, udział w kółkach zainteresowań,

• Zwracanie uwagi na specjalne zainteresowania i praca nad ich dalszym rozwojem, pod kątem ewentualnego wyboru zawodu.

• Rozmowa z dzieckiem o przyszłej jego pracy zawodowej.

8. Rozwój zawodowy dzieci z uszkodzonym wzrokiem (3)

4. Praca nad rozwojem w gimnazjum:

• Preorientacja zawodowa: jakie zawody mogą wykonywać, zapraszać niewidomych z pogadankami, gdzie mogą przygotowywać się do pracy,

• Poradnictwo zawodowe - współpraca z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi.

---