Ćwiczenie zachowań asertywnych

ASERTYWNOŚĆ - to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z innymi osobami. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. Zachowanie asertywne rożni się od zachowania agresywnego tym, że oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych. Różni się też od zachowania uległego tym, iż zakłada działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw - bez nieuzasadnionego poczucia lęku i winy.

U dzieci i dorosłych można znaleźć setki przykładów naruszania własnych praw i godności osobistej. Banalne różnice przekształcają się w konflikty, które trzeba umieć łagodzić. Międ agresja a uległością istnieje trzeci możliwy sposób zachowania - zachowanie asertywne. Problem asertywności wiąże się z umiejętnościami komunikacyjnymi., z poczuciem własnej wartości oraz poczuciem sprawstwa.

Poniższe ćwiczenia pomogą uświadomić sobie własne prawa w kontaktach społecznych. Uczą, co to znaczy być asertywnym. Jak realizować swoje potrzeby i interesy, jak bronić granic własnego terytorium psychologicznego.

Ćw. 1

To mi przeszkadza ….

Cele: Ćwiczenie umiejętności asertywnego zachowania w różnych sytuacjach społecznych.

Pomoce: scenariusze sytuacji społecznych do ćwiczenia zachowań asertywnych.

Np. 1. Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.

Przeszkadzają ci.

2. Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cie po ramieniu. Denerwuję cię takie

zachowanie.

3. Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi przed ciebie.

Przebieg zajęć

1. Uczestnicy dobierają się w trójki. Dokonują analizy jednej z trzech sytuacji i przygotowują odpowiednią scenkę.

2. Chętni prezentują swoje scenki przed klasą. Uczniowie klasyfikują przedstawione zachowania do jednej z trzech kategorii: zachowania uległe, zachowania agresywne, zachowania służące obronie własnych praw bez używania agresji. Nauczyciel tłumaczy pojęcie „asertywności” jako umiejętności obrony własnych interesów w kontaktach z innymi bez naruszania ich praw. Przypomina też, że przysługuje nam prawo do zachowań nieasertywnych. Istnieje wiele sytuacji, w których w imię wyznawanych wartości bądź uczuć żywionych do bliskich osób, świadomie rezygnujemy z własnych interesów na rzecz potrzeb innych ludzi.

3. Uczniowie wybierają modelowe zachowanie asertywne dla każdej sytuacji życiowej.

4. Trójki ćwiczą modelowe zachowania. Dwie osoby odgrywają scenkę, jedna jest obserwatorem- ekspertem udzielającym informacji zwrotnych „aktorom”. Następnie uczestnicy zamieniają się rolami.

Omówienie

Warto zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

- po czym rozpoznajemy zachowania asertywne, uległe, agresywne;

- jak uczniowie czuli się, zachowując się asertywnie, a jak - zachowując się nieasertywnie, jak partnerzy reagowali w każdej z tej sytuacji,

- jakie korzyści daje zachowywanie się w sposób nieasertytwny.

Ćw. 2

Asertywny uczeń

Cele: uświadomienie uczniom ich praw w kontaktach z nauczycielami. Ćwiczenie umiejętności wyrażania i obrony swoich praw.

Pomoce: wewnątrz szkolny system oceniania i PSO, scenariusze lekcji. Przykładowe sytuacje.

1. twoje wypracowanie zostało ocenione ndst.. Uważasz taką ocenę za niesprawiedliwą.

2. Chcesz poprawić semestralną ocenę na bdb. Uważasz, że znasz przedmiot, choć raz nie przygotowałeś się do lekcji dostałeś jedynkę.

3. nauczyciel zapowiada klasówkę, która byłaby drugą w ciągu tego samego dnia.

4. nauczyciel polecił zapoznać się w domu z trudnym tematem. Mimo, że czytałeś odpowiedni rozdział z podręcznika, nie zrozumiałeś istoty problemu. Na następnej lekcji nauczyciel odpytuje na stopnie z tego tematu.

5. w waszej pracowni jest dobrze wyposażona pracownia chemiczna. Jednak na lekcjach nie wykonujecie żadnych doświadczeń - nie korzystacie jedynie z podręcznika.

Przebieg

1. Korzystając z WSO i PSO szkoły uczniowie wymieniają swoje prawa. Następnie zastanawiają się, jakie jeszcze prawa wynikają z faktu, że ponoszę odpowiedzialność za własne uczenie się.

2. Na forum klasy ochotnicy odgrywają przykładowe scenki, w których nauczyciele nie respektują praw ucznia. Po każdej z nich pozostali uczniowie komentują zachowania „aktorów”, starając się określić, czy zachowali się oni ulegle. Asertywnie czy agresywnie. Ustalają modelowe zachowania, w których uczeń domaga się swoich praw, zachowując się uprzejmie ale stanowczo.

3. W małych grupach uczniowie ćwiczą modelowe zachowania.

Omówienie

- jakie są doświadczenia uczniów w zakresie respektowania ich praw przez nauczycieli oraz naruszania praw nauczycieli przez uczniów.

- jak zazwyczaj zachowują się uczniowie, gdy nauczyciele naruszają ich prawa; jakie zachowania wg nich są najbardziej skuteczne,

- czy domaganie się respektowania praw uczniowskich sprawia uczniom kłopoty i dlaczego;

- jakie konsekwencje mogą wynikać z asertywnego zachowywania się uczniów w kontaktach z nauczycielami;

Ćw. 3

Kiedy mówić „nie”?

Cele: uświadomienie sobie prawa do odmawiania innym osobom. Stworzenie okazji do analizy sytuacji, w których należy mówić „nie”.

Pomoce: kartki A4, długopisy

Przebieg

1. Uczniowie przypominają sobie 5 sytuacji, w jakich ostatnio ktoś poprosił ich o przysługę, a oni zgodzili się, choć nie mieli na to ochoty.

2. Każdy uczeń dzieli kartę na 4 części. W pierwszej rubryce krótko opisuje sytuacje, w drugiej - co zyskał dzięki temu, że nie odmówił prośbie, w trzeciej - co stracił, w czwartej - co by się stało, gdyby w poszczególnych sytuacjach odmówił spełnienia prośby.

3. Uczniowie najpierw indywidualnie, a potem w parach lub grupkach analizuja swoje bilanse „zysków i strat”, zastanawiają się, czy słusznie postąpili, jak zachowaliby się teraz, gdyby te sytuacje się powtórzyły.

Opracowała: A. Kłys

Literatura pomocnicza:

M. Król - Fijewska, Trening asertywności, Warszawa PTP 1992

M. Chomczyńska - Miliszkiewicz, D. Pankowska, Polubić szkołę, WSiP Warszawa 1995

---