Ukraina - państwo położone w Europie Wschodniej. Graniczy od północy z Białorusią, od zachodu z Polską, Słowacją i Węgrami, od południa z Rumunią i Mołdawią oraz Morzem Czarnym, od wschodu zaś z Rosją. Ukraina uzyskała niepodległość w 1991 po rozpadzie ZSRR.

Ukraina jest członkiem-założycielem ONZ oraz organizacji regionalnych i subregionalnych tj. OBWE, GUAM i Organizacja Państw Morza Czarnego.

* Ustrój polityczny

Republika, od 24 sierpnia 1991 niepodległa. 8 grudnia 1991 wraz z Federacją Rosyjską i Białorusią podpisała porozumienie o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. Zgodnie z konstytucją, uchwaloną VI 1996 przez Radę Najwyższą, głową państwa jest prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym na kadencję 5-letnią; najwyższym organem władzy państwowej jest jednoizbowy parlament - Rada Najwyższa Ukrainy, w której skład wchodzi 450 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na 5 lat (od 2006 roku, wcześniej kadencja trwała 4 lata. Organem władzy wykonawczej jest rząd (Gabinet Ministrów), na jego czele stoi premier, powoływany przez Radę Najwyższą, na wniosek prezydenta. Na mocy konstytucji rząd jest podporządkowany bezpośrednio prezydentowi.

* Konstytucja Ukrainy - podstawowy akt prawny Ukrainy, posiadający najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Została uchwalona 28 czerwca 1996 na V sesji Rady Najwyższej Ukrainy II kadencji. To pierwsza konstytucja niepodległej Ukrainy. Konstytucja weszła w życie z dniem jej uchwalenia. 8 grudnia 2004 Rada Najwyższa uchwaliła ustawę o wniesieniu zmian do Konstytucji oraz procedury wyboru Prezydenta. W tym samym dniu ustawy te podpisał ówczesny prezydent Leonid Kuczma. Konstytucja Ukrainy liczy 15 rozdziałów. W myśl konstytucji Ukraina jest suwerennym, niepodległym, demokratycznym oraz socjalnym państwem prawnym. Suwerenność państwa ukraińskiego rozciąga się na całe jego terytorium. Do podstawowych zasad ustrojowych należy też zasada suwerenności ludu, tzn. że lud jest bezpośrednim źródłem władzy. Lud sprawuje władze w sposób bezpośredni i poprzez organy władzy państwowej i organy samorządu lokalnego. Również lud posiada wyłączne prawo do określenia i zmiany ustroju konstytucyjnego Ukrainy.

* Władza - wykonywana jest z zachowaniem zasady podziału władzy na: wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Najwyższym organem władzy wykonawczej jest :

Rada Najwyższa Ukrainy -to jednoizbowy parlament Ukrainy. Nazwa ta jest typowa dla krajów post-radzieckich, których parlamenty często noszą nazwę "Rad Najwyższych". Nazwę taką nosi również parlament Autonomicznej Republiki Krym. Rada Najwyższa składa się z 450 posłów wybranych w równych, bezpośrednich i tajnych wyborach powszechnych. Ordynacja wyborcza do 2002 stanowiła połączenie ordynacji większościowej i proporcjonalnej. Połowa posłów wybieranych była w okręgach jednomandatowych, a druga połowa - w wyborach proporcjonalnych z listami partyjnymi wystawionymi przez partie polityczne lub bloki wyborcze takich partii.

Od 2006 zmieniono zasady wyborów, rezygnując z wyboru połowy posłów w okręgach jednomandatowych. Aktualnie Ukraina stanowi jeden okręg wyborczy. Listę wyborczą, liczącą do 450 osób, mogą wystawiać wyłącznie zarejestrowane partie polityczne lub bloki wyborcze będące koalicją takich partii. Mandaty dzielone są proporcjonalnie pomiędzy te ugrupowania, które przekroczą wynoszący 3% próg wyborczy. Do parlamentu wchodzą kolejne osoby z listy. Ewentualne objęcie po wyborach jakiejkolwiek funkcji w administracji rządowej, samorządowej czy prezydenckiej wiąże się z koniecznością złożenia mandatu.

Kadencja parlamentu trwa cztery lata. W jego skład może zostać wybrany obywatel Ukrainy, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 21 rok życia, dysponuje prawami wyborczymi i przebywa na terytorium Ukrainy od co najmniej pięciu lat. Nie może zostać wybrany do ukraińskiego parlamentu ten, na kim ciąży wyrok za przestępstwo umyślne. Terminowe wybory do Rady Najwyższej odbywają się w ostatnią niedzielę ostatniego miesiąca piątego roku kadencji urzędującego składu. Rada Najwyższa pracuje w trybie sesyjnym. Obrady Rady Najwyższej są jawne. Mogą zostać utajnione, jeśli decyzję taką podejmie większość konstytucyjnego składu Rady.

Uprawnienia Rady Najwyższej:

• wnoszenie zmian do Konstytucji Ukrainy

• ogłaszanie referendum

• uchwalanie ustaw

• zatwierdzanie budżetu i wnoszenie do niego zmian oraz kontrola nad jego wykonywaniem

• kształtowanie zasad polityki wewnętrznej i zewnętrznej

• zatwierdzanie ogólnopaństwowych programów rozwoju ekonomicznego, naukowo-technicznego, socjalnego i narodowo-kulturalnego

• wysłuchiwanie orędzia prezydenta

• ogłaszanie stanu wojny oraz zatwierdzanie traktatów pokojowych, a także zatwierdzanie decyzji prezydenta o wykorzystaniu Sił Zbrojnych Ukrainy oraz innych formacji wojskowych w razie napaści zbrojnej

• możliwość usunięcia prezydenta w drodze specjalnej procedury (impeachment)

• kształtowanie programu działalności Gabinetu Ministrów

• powoływanie na wniosek prezydenta Premiera Ukrainy, Ministra Obrony, Ministra Spraw Zagranicznych, zwierzchnika Służby Bezpieczeństwa Ukrainy; powoływanie na wniosek premiera innych członków Gabinetu Ministrów, głowy Antymonopolowego Komitetu Ukrainy, Głowy Państwowego Komitetu Telewizji i Radiofonii Ukrainy; zwalnianie wyżej wymienionych osób z zajmowanych stanowisk, składanie wniosku o dymisję Premiera Ukrainy oraz innych członków Gabinetu Ministrów

• kontrola działalności Rady Ministrów

• przyjmowanie regulaminu Rady Najwyższej

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego Głowy oraz innych członków Izby Obrachunkowej

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego Pełnomocnika rady Najwyższej do spraw praw człowieka oraz wysłuchiwanie jego corocznych sprawozdań o stanie dotrzymywania i obrony praw i wolności człowieka na Ukrainie

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego na wniosek prezydenta Ukrainy głowy Narodowego Banku Ukrainy

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego połowy składu Rady Narodowego Banku Ukrainy

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego połowy składu Narodowej Rady Ukrainy do spraw Telewizji i Radiofonii

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego na wniosek prezydenta Ukrainy członków Centralnej Komisji Wyborczej

• zatwierdzanie ogólnej struktury, liczebności i wyznaczanie funkcji Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, Sił Zbrojnych Ukrainy, innych utworzonych na podstawie odpowiednich ustaw formacji wojskowych

• uchwalanie decyzji o udzieleniu pomocy wojskowej innym państwom, wysyłaniu ukraińskich oddziałów wojskowych na terytorium innych krajów oraz dopuszczaniu na terytorium Ukrainy oddziałów sił zbrojnych innych państw

• ustanawianie symboli państwowych Ukrainy

• udzielanie zgody prezydentowi Ukrainy na powołanie i zwolnienie ze stanowiska Prokuratora Generalnego Ukrainy, uchwalanie wotum nieufności Generalnemu Prokuratorowi, co skutkuje jego dymisją

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego jednej trzeciej składu Trybunału Konstytucyjnego Ukrainy

• powoływania sędziów na termin nieograniczony

• rozwiązanie Rady Najwyższej Autonomicznej Republiki Krym w przypadku stwierdzenia przez trybunał Konstytucyjny Ukrainy naruszenia przez nią Konstytucji i innych praw Ukrainy; zwoływanie przedterminowych wyborów do Rady Najwyższej Autonomicznej Republiki Krym

• uchwalanie zmian w strukturze administracyjnej państwa oraz zmiany nazewnictwa poszczególnych jej jednostek

• zwoływanie wyborów do organów samorządu terytorialnego

• zatwierdzanie w przypadku wydania przez prezydenta odpowiednich ukazów ogólnej lub częściowej mobilizacji oraz uznawanie poszczególnych rejonów za strefy nadzwyczajnej sytuacji ekologicznej

• przyjmowanie co najmniej jedną trzecią głosów konstytucyjnego składu Rady Najwyższej wniosku o skierowaniu zapytania do prezydenta Ukrainy

• powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego kierownika kancelarii Rady Najwyższej oraz zatwierdzanie budżetu Rady Najwyższej oraz struktury jej kancelarii

• zatwierdzanie Konstytucji Autonomicznej Republiki Krym oraz wprowadzanych do niej zmian

* Prezydent - głowa państwa przed którym jest odpowiedzialny najwyższy organ władzy wykonawczej- gabinet Ministrów

• wybierany jest na 5 lat w wyborach równych, tajnych, bezpośrednich, powszechnych

• kandydat musi mieć ukończone 35 lat

• musi zamieszkiwać na terytorium Ukrainy przez ostanie 10 lat i władać językiem państwowym

• możliwość piastowania stanowiska przez 2 kadencje

• kandydat musi zebrać milion podpisów poparcia i pochodzić one muszą z co najmniej 17 z 24 regionów po nie mniej niż 30 tyś. z każdego z nich

• wybory są przeprowadzane w ostatnią niedziele października w ostatnim roku kadencji

• niepołączalność stanowisk

• w okresie kadencji posiada przywilej nietykalności

KOMPETENCJE:

• gwarantowanie niepodległości, bezpieczeństwa narodowego i prawnej ciągłości państwa

• zwracanie się z orędziami do narodu i Rady Najwyższej Ukrainy

• reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych, zawieranie umów mn.

• podejmowanie decyzji o uznaniu państw obcych

• powoływanie i odwoływanie szefów przedstawicielstw dyplomatycznych

• zarządzanie referendum ogólnokrajowego w sprawie zmiany Konstytucji

• zarządzanie przedterminowych wyborów do Rady Najwyższej Ukrainy

• rozwiązywanie parlamentu

• powoływanie za zgodą Rady Najwyższej premiera Ukrainy, a także odwoływanie

• powoływanie na wniosek premiera członków gabinetu Ministrów

• powoływanie za zgodą RN Prokuratora Generalnego, a także odwoływanie go

• powoływanie połowy składu Rady Banku Narodowego Ukrainy oraz Narodowej Rady Ukrainy ds. radiofonii i Telewizji

• to Zwierzchnik Sił Zbrojnych Ukrainy

• kierowanie Radą Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy

• tworzenie sądów

• nadawanie najwyższych stopni i odznaczeń

• nadanie lub decyzja o utracie obywatelstwa a także decyzja ws. azylu

• stosowanie prawa łaski

• możliwość skorzystania z prawa weta wobec ustawy uchwalonej przez parlament

* RZĄD:

• jest odpowiedzialny przed prezydentem i podlega kontroli oraz zdaje sprawę Radzie Najwyższej Ukrainy

• w swej działalności kieruje się konstytucją i ustawami oraz aktami prezydenta

• zapewnia suwerenność państwa i niezależność gospodarczą

• podejmuje środki w celu zapewnienia praw i wolności człowieka i obywatela

• zapewnia wykonanie polityki finansowej, cenowej, inwestycyjnej i podatkowej

• opracowuje projekt budżetu państwowego i zapewnia jego wykonanie przez Radę Najwyższą, przekłada parlamentowi sprawozdanie z wykonania budżetu

• kieruje i koordynuje pracami ministerstw i innych organów władzy wykonawczej

* Wymiar sprawiedliwości - sprawują na zasadzie wyłączności Sąd Konstytucyjny i sądy powszechne. Do kompetencji Sądu Konstytucyjnego należą:

• rozstrzyganie o zgodności ustaw i innych aktów normatywnych z ustawą zasadniczą

• ustala urzędową wykładnię konstytucji i ustaw

Składa się z 18 sędziów powoływanych w równej liczbie przez: prezydenta, Rade Najwyższą oraz przez zjazd sędziów na okres 9 lat, bez prawa reelekcji. Orzeczenia Sądu Konstytucyjnego są ostateczne.

Sądy powszechne- naczelnym organem sądów jest Sąd Najwyższy. Podział terytorialny kraju odzwierciedla podział sądów powszechnych.

Konstytucja powołuje do życia także Najwyższą Radę Sądownictwa- do niej należy składanie wniosków o powoływanie i odwoływanie sędziów, orzekanie w sprawie naruszenia przez sędziów i prokuratorów zakazu łączenia stanowisk i orzekanie o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów i prokuratorów.

---