Metody opłacalności projektów inwestycyjnych

Rodzaj inwestycji, jej szczegółowy typ oraz przewidywana kwota nakładów inwestycyjnych decydują o doborze metody oceny opłacalności projektu inwestycyjnego. Najbardziej popularnym podziałem metod oceny projektów inwestycyjnych jest podział z uwagi na czynnik czasu. Grupa metod (mierników), ujmująca czynnik czasu, określana jest mianem metod dynamicznych (dyskontowych, rozwiniętych), natomiast metody (mierniki), nie uwzględniające czynnika czasu to metody statyczne (niedyskontowe, proste).

W tabeli 1 przedstawiono podstawowe statyczne i dynamiczne mierniki oceny projektów inwestycyjnych oraz zakres ich zastosowania.

Tabela 1. Charakterystyka mierników oceny projektów inwestycyjnych

Nazwa miernika	Formuła miernika	Istota i zakres zastosowania
Proste mierniki (metody) oceny projektów inwestycyjnych
Okres zwrotu (ang. payback)	lo n = CF n - okres zwrotu (liczba lat) Io - początkowe wydatki inwestycyjne CF - roczne przepływy pieniężne netto bez wydatków inwestycyjnych	Okres zwrotu ustala się zwykle w latach lub miesiącach. Im krótszy jest okres zwrotu, tym większa jest jego wartość jako kryterium decyzyjnego, ponieważ wcześniej odzyskuje się nakłady, które następnie można zainwestować. W sytuacji, gdy w poszczególnych latach nadwyżki pieniężne generowane przez projekt inwestycyjny, przybierają zróżnicowane wartości, wyznaczenie okresu zwrotu przebiega w sposób kompensacyjny.
Księgowa stopa zwrotu (ang. Accounting Rate of Return ARR)	Zn - przeciętny roczny zysk netto osiągany w okresie eksploatacji obiektu Io - kwota wydatków inwestycyjnych	Inwestorzy wybierając projekt inwestycyjny spośród kilku jego wariantów na podstawie ARR, uwzględniają wariant z najwyższą wielkością tego miernika.
Dyskontowe mierniki (metody) oceny projektów inwestycyjnych
Zdyskontowany okres zwrotu (ang. Discounted Payback)	Definiowany jest jako liczba lat, po upływie których suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto z poszczególnych lat okresu życia projektu osiąga wartość nieujemną.	Odpowiada na pytanie, jak długo dany projekt wiąże określone środki. Im krótszy jest ten okres (przy niezmienności innych czynników), tym projekt jest lepszy.
Zaktualizowana (bieżąca) wartość netto (ang. Net Present Value NPV)	n NPV = ∑ ^t^=^0 NCFt - przepływy pieniężne netto w roku t r - stopa dyskontowa,	Metoda NPV umożliwia określenie aktualnej różnicy między wpływami i wydatkami związanymi z zastosowaniem danego projektu inwestycyjnego. NPV>0 projekt zostaje przyjęty do realizacji, ponieważ dostarczy przedsiębiorstwu korzyści finansowych netto, czyli przyczyni się do wzrostu jego wartości. NPV=0 projekt pozwala jedynie na osiągnięcie minimalnej, akceptowanej stopy rentowności projektu. NPV<0 projekt inwestycyjny powinien zostać odrzucony.
Wewnętrzna stopa zwrotu (ang. Internal Rate of Return IRR)	IRR = r1 + r1 - niższa stopa dyskontowa, r2 - wyższa stopa dyskontowa, NPVD - NPV dodatnie - dla niższej stopy dyskontowej r1, |NPVU| - wartość bezwzględna NPV ujemnego dla wyższej stopy dyskontowej r2,	IRR jest stopą dyskontową, przy której wartość zaktualizowana wydatków pieniężnych równa się zaktualizowanej wartości wpływów pieniężnych w całym okresie "życia" przedsięwzięcia. Osiągnięcie wewnętrznej stopy zwrotu zapewnia zatem zrównanie zaktualizowanej wartości efektów ze zaktualizowaną wartością nakładów. NPV równe jest wówczas zero. IRR jest zwykle porównywana z kosztem kapitału (k), a decyzja odnośnie inwestowania zapada wg schematu: IRR > k, inwestować, IRR < k, zaniechać inwestycji, IRR = k, decyzja nie ma znaczenia.
Wskaźnik efektywności inwestycji (ang. Profitability Index - PI)	Jest stosunkiem sumy zdyskontowanych dodatnich przepływów pieniężnych netto do sumy zdyskontowanych ujemnych przepływów netto.	Przedsięwzięcie kwalifikuje się do realizacji, jeśli wskaźnik rentowności inwestycji przyjmuje wartość większą od jedności.

Zaprezentowane w tabeli metody szacowania opłacalności inwestycji w mniejszym lub większym zakresie są stosowane w praktyce. Wybór najlepszej metody został oparty na następujących kryteriach:

1. metoda musi uwzględniać przepływy pieniężne (zyski) w ciągu całego czasu trwania projektu;

2. metoda musi uwzględniać zmianę wartości pieniądza w czasie;

3. jeżeli metoda jest stosowana dla grupy wyłączających się projektów, ma sugerować realizację tego, który maksymalizuje wartość przedsiębiorstwa.

Ocena metod według wymienionych kryteriów została przedstawiona w tabela 2.

Tabela 2. Analiza metod oceny przedsięwzięć inwestycyjnych według wybranych kryteriów

Metoda / Kryterium	Kryterium (1)	Kryterium (2)	Kryterium (3)
Księgowa stopa zwrotu	+	-	-
Okres zwrotu	-	-	-
Zdyskontowany okres zwrotu	-	+	-
Wartość zaktualizowana netto	+	+	+
Wewnętrzna stopa zwrotu	+	+	-

2

(1 + r)^t

NPV_D + |NPV_U|

NPV_D (r₂ - r₁)

NCF_t

Z_n

ARR =

I_o

---