Ośrodki odpowiedzialności

Definicja rachunkowości odpowiedzialności:

rachunkowość odpowiedzialności to system grupowania i prezentowania informacji uwzględniający zakres kierowania i odpowiedzialności poszczególnych ogniw na różnych szczeblach zarządzania.

Definicja ośrodka odpowiedzialności:

ośrodek odpowiedzialności - ogniwo wydzielone w strukturze jednostki gospodarczej ponoszące odpowiedzialność za określone zadania, np.: za koszty, za wyniki, za przychody, za inwestycje.

Podstawowe rodzaje ośrodków odpowiedzialności:

• ośrodki kosztów (cost centers), w których zarządzający odpowiedzialni są jedynie za koszty;

• ośrodki rentowności (profit centers), w których zarządzający odpowiedzialni są za przychody i koszty;

• ośrodki inwestycji (investment centers), w których zarządzający odpowiedzialni są za przychody koszty i zasoby;

• ośrodki przychodów (revenue centers), w których zarządzający odpowiedzialni są jedynie za przychody.

Do podstawowych zadań, które będą realizowane za pomocą ośrodków odpowiedzialności zaliczyć można takie, które będą prowadzić do osiągnięcia celów przedsiębiorstwa, a w szczególności:

• zapewnienia realizacji przyjętej w ośrodku strategii działania;

• realizacji planu przedsiębiorstwa;

• wykonywania przydzielonych zadań;

• dbałości o stabilność zatrudnienia;

• racjonalnego gospodarowania powierzonym majątkiem.

Budżety, jako instrument zarządzania

Budżet (ang. Budget) - plan działania, prezentujący sposób alokacji zasobów, wyrażony w formie ilościowej (jednostki naturalne), lub wartościowej (jednostki pieniężne), sporządzany na okres roku, bądź okresy krótsze, przyjęty (zaakceptowany) do realizacji, stworzony i realizowany przy udziale pracowników poszczególnych szczebli zarządzania, bieżąco kontrolowany i modyfikowany.

Metody tworzenia budżetu:

- Ze względu na częstotliwość tworzenia budżetu, możliwe jest zastosowanie:

• budżetowania kroczącego,

• budżetowania niemającego charakteru kroczącego (budżetowanie statyczne).

- Ze względu na podstawę przyjętą do ustalania wielkości budżetowych można mówić o:

• budżetowaniu przyrostowym,

• budżetowaniu "od zera".

- Ze względu na zakres uczestnictwa pracowników proces tworzenia budżetu wiodącego może przyjmować formę:

• budżetowania odgórnego,

• budżetowania partycypacyjnego.

Elementy budżetu:

Budżet główny (wiodący, zasadniczy, ang. Master Budget) zawiera szereg logicznie ze sobą powiązanych budżetów cząstkowych:

1. Budżet operacyjny:

1. Budżet sprzedaży.

2. Budżet produkcji.

3. Budżet kosztów materiałowych.

4. Budżet zakupu materiałów.

5. Budżet kosztów robocizny.

6. Budżet kosztów stałych:

1. kosztów wydziałowych,

2. kosztów zarządu,

3. kosztów sprzedaży.

2. Budżet wydatków inwestycyjnych.

3. Sprawozdania finansowe pro forma.

7. Rachunek zysków i strat.

8. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.

9. Bilans.

Kontrola wykonania budżetu

Dane o rzeczywistych dokonaniach i wynikach są porównywane z wielkościami budżetowymi w raportach z wykonania budżetu. Raporty te informują odpowiedzialne za wyniki osoby o odchyleniach In plus oraz In minus od wielkości ujętych w budżetach oraz wskazują przyczyny tych odchyleń.

Zadanie 31

Przedsiębiorstwo produkujące meble składa się z czterech zakładów produkcyjnych, magazynu centralnego i pięciu sklepów.

Zakłady produkcyjne są rozliczane za udział w zysku całego przedsiębiorstwa.

Podstawą oceny pracy magazynu są poniesione koszty, a sklepów obroty.

Decyzje o rozwoju firmy zapadają w dyrekcji.

Proszę przypisać typy ośrodków odpowiedzialności poszczególnym ogniwom przedstawionego przedsiębiorstwa.

Zadanie 32

Przedsiębiorstwo produkcyjne wytwarza trzy wyroby (X,Y,Z). Wybrane dane charakteryzujące produkcję przedstawia tabela:

Pozycje danych	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Zużycie materiału A (kg/szt.) Zużycie materiału B (kg/szt.) Robocizna bezpośrednia (rh/szt.) Prognozowana sprzedaż (szt.) Jednostk. cena sprzedaży(zł/szt.) Wymagany stan końcowy wyrobów (szt.) Stan początkowy wyrobów (szt.)	5 2 1 1 000 50 200 100	4 3 2 500 60 100 200	3 1 0,5 800 40 100 100

Standardowa cena 1 kg materiału A wynosi 4 zł, a materiału B 3 zł. Stan początkowy materiału A ma wartość 300 kg, natomiast materiału B- 500 kg. Wymagany stan końcowy kształtuje się na poziomie po 400 kg dla każdego materiału.

Cena jednej roboczogodziny wynosi 10 zł. Koszty wydziałowe wynoszące 34 500 zł rozlicza się na wyroby proporcjonalnie do robocizny bezpośredniej.

Na podstawie przedstawionych danych sporządzić budżet:

• Sprzedaży wyrobów;

• Produkcji i zapasów wyrobów;

• Zużycia materiałów bezpośrednich;

• Zakupu materiałów bezpośrednich;

• Robocizny bezpośredniej;

• Kosztów jednostkowych.

1. Budżet sprzedaży

Wyszczególnienie	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Prognozowana sprzedaż(szt.) Jedn. cena sprzedaży (zł/szt.) Przychody ze sprzedaży (zł)	1 000 50	500 60	800 40

2. Budżet produkcji i zapasów (w szt.)

Wyszczególnienie	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Stan początkowy wyrobów Prognozowana sprzedaż wyrobów Wymagany stan końcowy wyrobów Wielkość produkcji (2+3-1)	100 1 000 200	200 500 100	100 800 100

3. Budżet zużycia materiałów bezpośrednich

Wyszczególnienie	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Norma zużycia materiału A (kg/szt.) Norma zużycia materiału B (kg/szt.) Wielkość produkcji (szt.) Wielkość zużycia materiału A (kg) Wielkość zużycia materiału B (kg) Jednostkowy koszt zużycia materiału A (zł/szt.) Jednostkowy koszt zużycia materiału B (zł/szt.) Koszty zużycia materiałów (6+7*3) (zł)	5 2 1 100	4 3 400	3 1 800

4. Budżet zakupu materiałów bezpośrednich

Wyszczególnienie	Materiał A	Materiał B
Stan początkowy materiałów (kg) Wielkość zużycia materiałów (kg) Wymagana wielkość stanu końcowego (kg) Wymagany zakup materiałów (kg) (2+3-1)	300 400	500 400

5. Budżet robocizny bezpośredniej

Wyszczególnienie	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Norma robocizny bezpośredniej (rh/szt.) Koszt jedn. robocizny bezpośredniej (zł/szt.) Wielkość produkcji (szt.) Koszt robocizny bezpośredniej (zł)	1 1 100	2 400	0,5 800

6. Budżet kosztów jednostkowych

Wyszczególnienie	Wyrób X	Wyrób Y	Wyrób Z
Zużycie materiału A (zł/szt.) Zużycie materiału B (zł/szt.) Robocizna bezpośrednia (zł/szt.) Koszty wydziałowe (zł/szt.) Jednostkowy koszt wytworzenia (zł/szt.)

4

---