Zespół Downa:
→ seminaria rok VI
trisomia 21
95% - regularna trisomia - brak rozdziału chromatyd zwykle podczas pierwszego podziału mejotycznego; 85% - dodatkowy chromosom pochodzi od matki, 15%-od ojca
1% - mozaikowatość
4% jeden z rodziców jest nosicielem translokacji zrównoważonej, obejmującej chr. 21
TRANSLOKACJE:
Rodzic nosiciel translokacji - 45,XX; t (21, □) lub 45, XY; t (21,□).
Dziecko: 46, XY; t (21, □) lub 46, XX; t (21, □)
najczęściej t (21,14)
t (21, 22)
t (21, 21) - 100% potomstwa będzie miało zespół Downa
1:700 (ponad 60% ulega samoistnemu poronieniu); częstość rośnie wraz z wiekiem matki
klinika:
skośne szpary powiekowe
plamki Brushfielda na tęczówce
nos mały, profil twarzy płaski
obniżone napięcie mm, nadmierne fałdy skóry na karku u noworodka
czaszka krótka z nieprawidłowymi, nisko osadzonymi uszami
pojedyncza bruzda zgięciowa na dłoni (u 50%)
małe, krótkie, zakrzywione palce (klinodaktylia - u 50%)
duży odstęp między I a II palcem stopy
wzrost dorosłych ok. 150 cm
upośledzenie umysłowe (IQ < 50, jeśli wyższy - raczej mozikowatość)
wrodzone wady serca, zwłaszcza kanału przedsionkowo-komorowego
zarośnięcie dwunastnicy
zaćma
padaczka
niedoczynność tarczycy
ostra białaczka
niestabilność miedzy atlasem a obrotnikiem
skrócona długość życia
dojrzewanie płciowe opóźnione i niepełne
wczesne otępienie starcze (ok. 40 rż)
Zespół Downa:
klasyczna trisomia:
47,XX,+21; 47,XY,+21
mozaika: 47,XX,+21 [...%], 46,XX,+21 [...%];
47,XY,+21 [...%], 46,XY [...%]
karityp konstytucyjna bada się w limfocytach T (a więc bada się jedną linię komórkową); należy pamiętać, że mozaika w limfocytach może mieć inny skład procentowy niż mozaika w innych liniach komórkowych
ryzyko populacyjne: 1:700 - 1:1000
ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa rośnie wraz z wiekiem matki:
> 35 rż = 1:50
ok. 45 rż = 1:25
dlatego każda ciężarna w wieku 35 lat i starsza ma prawo do badań prenatalnych
ryzyko dla młodej kobiety która już urodziła jedno dziecko z zespołem Downa jest gwałtownie większe - 1:50
u tej kobiety lub ojca dziecka może istnieć dysfunkcja wrzeciona kariokinetycznego stąd ryzyko powtórnego wystąpienia trisomii jest większe niż populacyjne
inną możliwością jest to, że kobieta ta lub jej partner sami posiadają jakiś mały % nieprawidłowego kariotypu
kobieta z zespołem Downa - ryzyko urodzenia przez nią dziecko z zespołem Downa wynosi 50%
mężczyzna z zespołem Downa - jest bezpłodny
ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa przez zdrową parę jest istotnie zwiększone w przypadku, gdy u któregoś z rodziców występuje tzw. mozaika gonadalna - kariotyp limfocytów i wszystkich linii kom. somatycznych jest prawidłowy, natomiast w komórkach gamet - nieprawidłowy (pojęcie mozaiki gonadalnej może się też odnosić do mutacji genowych, nie tylko chromosomowych)
jeżeli w rodzinie urodziło się dziecko z klasyczną trisomią to ryzyko urodzenia takiego dziecka dla innych członków rodziny jest równe populacyjnemu (nie jest zwiększone)
trisomia translokacyjna:
najczęściej powstaje de novo jako aberracja strukturalna
w 20% przyp. - jest dziedziczona po rodzicach - nosicielach:
najczęstsze jest nosicielstwo translokacji t(14,21) tzw. robertsonowskiej
w przypadku, gdy któryś z rodziców jest nosicielem ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa nie zależy już od wieku rodzica
gdy nosicielką jest ♀ - ryzyko wynosi 10-15%, gdy ♂ - 5-10%
rodzic nie ma żadnych szans urodzenia zdrowego dziecka gdy jest nosicielem translokacji t(21,21) (jedyny taki przypadek w genetyce)
ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa dla pozostałych członków rodziny jest zwiększone
Problemy kliniczne w zespole Downa:
↑ częstości neo układu krwiotwórczego - gł. ostrej białaczki szpikowej - AML M7 (megakarioblastyczna) - białaczka ta jest rzadka u dorosłych i wyjątkowo rzadka u dzieci, natomiast u dzieci z zespołem Downa ryzyko jej wystąpienia jest 400x większe (← dodatkowa kopia onkogenu, który znajduje się na chromosomie 21); typowo jest bardzo ciężka do leczenia, natomiast u dzieci z zespołem Downa leczy się bardzo dobrze (inna podatność na cytostatyki; zmiany w przemianach folianów)
czasem od urodzenia u dzieci z zespołem Downa obserwuje się przemijające zaburzenia mieloproliferacyjne
istnieje mniejsza podtaność na neo narządowe (← dodatkowa kopia genów supresorowych)
wady serca
przyspieszone starzenie się (← niesprawny układ naprawczy DNA, przyspieszone skracanie się telomerów, mniejsza zaprogramowana ilość podziałów komórkowych)
wady układu pokarmowego (zwężenia / zarośnięcia odźwiernika i innych części dróg pokarmowych)
nadciśnienie
cukrzyca
zwiększona podatność na zakażenia
niedoczynność tarczycy
zaburzenia wzroku, słuchu
zalecane konsultacje:
kardiologiczna
onkologiczna
neurologiczna
rehabilitacyjna
logopeda
okulistyczna
laryngologiczna
leczenie:
u każdego dziecka z zespołem Downa - suplementacja mikroelementów (najczęściej niedobory Zn) np. preparat Mulitsal
niedorozwój umysłowy pierwotny - dziecko powinno mieć cały czas zapewnioną odpowiednią stymulację psychiczną - kontakt z rówieśnikami, nauka w miarę możliwości, koła zainteresowań (np. integracyjne teatrzyki itp.) - zapobiega to pogłębieniu się niedorozwoju umysłowego (pojawieniu się niedorozwoju jakby wtórnego z zaniedbania dziecka)