REWOLUCJA AGRARNA
Wzrost liczby ludności kształtował wysoki popyt na artykuły spożywcze oraz rolnicze surowce przemysłowe (len, wełna, bawełna). Rewolucja przemysłowa i procesy industrializacji pociągały za sobą powiększanie się w strukturze ludności odsetka zatrudnionych poza rolnictwem. W tej sytuacji należało podnieść wydajność rolnictwa, tak, aby sprostać potrzebom wyżywnienia ludności. Potrzebom wyżywienia zwiększającej się liczby ludności mogło sprostać rolnictwo tylko dzięki przeobrażeniom techniki i organizacji społecznej produkcji rolnej.
Wyróżnia się dwa aspekty rewolucji agrarnej:
Techniczny, który prowadzi dzięki wielu zmianom i ulepszeniom techniki produkcji rolnej do wzrostu wielkości produkcji rolnej
Społeczny, polegający na likwidacji na wsi stosunków feudalnych i stworzeniu modelu rolnictwa kapitalistycznego
TECHNICZNE ASPEKTY REWOLUCJI AGRARNEJ
PŁODOZMIAN
Panująca w rolnictwie do XVIII wieku trójpolówka była systemem uprawy roli nader rozrzutnym, ugory zajmowały corocznie 1/3 areału uprawnego. Doświadczenia pozwoliły z biegiem czasu na zastosowanie tzw. wieloletniego zmianowania, czyli kolejnego następstwa roślin na polu uprawny, bez ugoru. Płodozmian przyniósł wielki postęp: powiększał areał uprawy o 1/3, ale tez wymagał dobrego nawożenia.
MECHANIZACJA
Początkowo ulepszano tradycyjne narzędzia, jednak od końca XVIII wieku zastosowano już maszyny, początkowo poruszanie siłą mięśni ludzkich, potem zwierząt i wreszcie za pomocą maszyny parowej. Maszyna parowa poruszała od polowy XIX wieku młocarnie oraz pługi parowe. Powstały też zakłady produkujące maszyny rolnicze. Mechanizacja znakomicie zwiększyła wydajność pracy, ale była tez kosztowna. Najbardziej popularnym narzędziem był kierat, używany w srodkowowschodniej Europie przez chłopów Az do polowy XX wieku.
NAWOŻENIE I MELIORACJE
Od polowy XIX wieku produkowano już w Anglii i Niemczech nawozy sztuczne, a później w innych krajach nawozy fosforowe uzyskiwane z żużli wielkopiecowych. W 1912 nauczono się produkować sztucznie najcenniejsze nawozy azotowe. W ten sposób ukształtowała się ważna gałąź nauki i produkcji- agrochemia. W celu poddania uprawie gruntów dotąd nieużytkowanych stosowano na dużą skale melioracje- osuszanie lub nawadnianie.
NOWE ROŚLINY UPRAWNE
Stosowanie płodozmianu ograniczało powierzchnie upraw zbożowych, natomiast w cyklu zmianowania znaleźć się musiały inne rośliny. Były to rośliny motylkowe, stanowiące cenna pasze dla bydła oraz tzw., zielony nawóz. Wielkiego znaczenia nabrała uprawa ziemniaka- ważnego surowca przemysłowego ( do wyrobu spirytusu) oraz pożywienia ludności ubogiej. Powszechnie uprawniana rośliną stal się burak cukrowy-dopiero napoleońska blokada kontynentalna spowodowała produkcje cukru. Upowszechniła się również kukurydza pochodzenia amerykańskiego.
INTENSYFIKACJA HODOWLI
Postępowi w dziedzinie hodowli służyło odkrycie szczepionki przeciw wściekliźnie oraz wprowadzenie ochrony weterynaryjnej. Prowadzono chow nowych gatunków bydła, nierogacizny i drobiu, systematycznie ulepszano rasy. Zwiększyła się wielkość zwierząt i mleczność krów- spowodowało to zwiększenie produkcji artykułów mlecznych i mięsa.
SPOŁECZNO- EKONOMICZNE ASPEKTY REWOLUCJI AGRARNEJ
ROLNICTWO I PRZEMYSL
Nowoczesne rolnictwo wymagało wsparcia specjalistycznych gałęzi przemysłu: maszynowego oraz chemicznego. Rozwijał się także przemysł produkujący nawozy sztuczne, z biegiem czasu tez chemiczne środki owadobójcze, pasze i szczepionki. Następowało przechodzenie od domowej produkcji nabiału, piwa itp. Do produkcji masowej. Mechanizowano piekarnie, mleczarnie, rzeźnie, wytwornie wędlin itp.
NAUKA I OŚWIATA ROLNICZA
Rolnictwo nowoczesne wymagało z jednej strony oparcia się na badaniach naukowych (agrochemia, agrobiologia, weterynaria), z drugiej strony producent rolnik dysponował musiał już wysoka wiedza agronomiczna, techniczna, a nawet ekonomiczna. Rozwija się zatem nauka( badania, doświadczenia i czasopiśmiennictwo fachowe) oraz oświata rolnicza ( szkoły zawodowe, kursy podnoszenia kwalifikacji).
KONSEKWENCJE REWOLUCJI AGRARNEJ
W sferze ekonomicznej najważniejszym skutkiem rewolucji agrarnej był wzrost produkcji rolnej, szczególnie przełom w dziedzinie produkcji żywności oraz produkcja towarowa dla miast i dla przemysłu (surowce). Poprawiło się położenie prawne i materialne ludności chłopskiej. Procesem utrwalającym się na skutek rewolucji agrarnej był zmniejszający się odsetek ludności utrzymującej się z rolnictwa. Im mniejszy jest odsetek ludności utrzymującej się z rolnictwa, tym wyższy poziom rozwoju ekonomicznego i nowocześniejsza struktura ekonomiczno- społeczna kraju.
MASZYNA PAROWA
Początkowo używano ją do poruszania urządzeń wyciągowych w kopalniach węgla, a w latach 80 do napędu maszyn włókienniczych. Silnik parowy odegrał szczególną role w odwadnianiu kopalni, co umożliwiało eksploatacje głębszych pokładów i wykorzystanie złóż węgla silnie uwodnionych. W hutnictwie wprowadzono poruszanie siłą pary młoty, dmuchawy i walcarki. Również urządzenia przemysłu spożywczego i papierniczego np. młyny i olejarnie. Powstały nowe ośrodki przemysłowe. Centrum życia gospodarczego kraju przeniosło się z obszarów południowo- wschodnich Anglii na północno- zachodnie i środkowo zachodnie. Wprowadzone przez Watta innowacje spowodowały pięciokrotnie mniejsze zużycie paliwa niż zużycie paliwa w maszynie Newcomena. W 1829 roku G. Stephenson zbudował parowóz "Rocket"!