stres, Dokumenty(2)

Stres mogą powodować dramatyczne wydarzenia (np. katastrofy), obejmujące całe grupy społeczne, problemy lub zagrożenia dotyczące jednej lub kilku osób, ale także drobne, codzienne uciążliwości (jak np hałas czy palenie papierosów). Większe znaczenie niż samo wydarzenie, mogące być źródłem stresu, może mieć jego subiektywna ocena, a także ocena możliwości poradzenia sobie z powstałymi trudnościami. Pomocne są przy tym umiejętności radzenia sobie z pojawiającymi się negatywnymi emocjami i umiejętność korzystania ze wsparcia społecznego.

I. Definicja i podział stresu

Pojęcie stresu wprowadzone zostało do użycia przez Hansa Hugona Selye'a, który badaniu tego zjawiska poświęcił 50 lat pracy naukowej. Z tego też powodu nosił przydomek dr Stress. Selye opublikował ponad 1400 artykułów i 30 książek na temat stresu. Selye jako pierwszy postawił hipotezę, że szereg chorób somatycznych jest skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem. Zjawisko to nazwał mianem niewydolności tzw. syndromu ogólnej adaptacji i opisał je w pierwszej swojej książce na temat stresu w roku 1956 Pt. The Stress of Life.

Istnieje wiele definicji stresu:

1) Stres jako bodziec - sytuacje występujące w naszym otoczeniu mające naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji. Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: teoria Ellio i Eisdorfer, koncepcja Janisa oraz koncepcja zmian życiowych Thomasa Holmesa i Richarda Rahe'a.

2) Stres jako reakcja - zarówno fizjologiczna jak i psychologiczna będąca odpowiedzią na działanie stresorów (sytuacji wywołujących stres). Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: homeostatyczna teoria Cannona czy koncepcja Selyego .

3) Stres jako proces lub transakcja - relacja między jednostką a otoczeniem: transakcyjny model Lazarusa, koncepcja Antonovsky'ego, koncepcja Hobfolla, koncepcja sytuacji trudnych Tomaszewskiego, regulacyjno-informacyjna teoria stresu Reykowskiego.

4) Stres - jako dynamiczna relacja pomiędzy człowiekiem a otoczeniem, która wymaga wysiłku adaptacyjnego lub przekraczająca możliwości sprostania jej. Jednostka i człowiek wpływają na siebie nawzajem, a więc relacja ta polega ciągłemu przeobrażaniu. Jeśli relacja jednostki z otoczeniem , oszacowana jest w kategoriach stresowych to zostaje uruchomiony proces radzenia sobie. Radzenie sobie ze stresem określają jako poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie lub tolerowanie zew. lub wew. żądań.( Stres w ujęciu Lazarusa i Folkman).

Inne definicje to:

nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu zadania
stan ogólnej mobilizacji sił organizmu jako odpowiedź na silny bodziec fizyczny lub psychiczny (stresor)
stan wzmożonej gotowości i nadmiernego pobudzenia organizmu, by lepiej i skutecznie zadziałać.
reakcja na docierające bodźce. Bodźce te pobudzają podwzgórze i przysadkę mózgową, by tak stymulowały nadnercza, by one z kolei poprzez hormony kory nadnerczy przyspieszały akcję serca, częstość oddechu, wzmożenie lepkości krwi i podwyższały poziom glukozy. To wszystko w organizmie dzieje się po to, by organizm umiał przygotować się do walki w sytuacjach stresowych.

Selye dzielił stres na dwa rodzaje:

dystres - jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora.
eustres - mobilizujący pozytywnie do działania

Do powyższych można również dodać:

Stres adaptacyjny - zewnętrzny czynnik uszkadzający, wywołuje w organizmie reakcje obronną w ochronie własnego życia. Organizm ma w sobie potencjał stresu adaptacyjnego, by bez własnej woli i wiedzy adaptować się do zew. warunków: zmiana temp., wilgotność.
Stres interpretacyjny - stresorem jest subiektywna reakcja człowieka, jego sposób interpretacji, zrozumienia sytuacji. Jest to jego wybór i w zależności od podejścia do problemu on sam staje się stresorem. Percepcja człowieka i to jak on odbiera i interpretuje informacje docierające do niego, jest przyczyna stanu zagrożenia. Człowiek sam dla siebie jest stresorem
Stres wtórny - zagrażający, w którym nie następuje faza wygaszenia i rozładowania. Skutki tego stresu kumulują się przez dłuższy czas. Czasami mamy poczucie, że cały czas chodzimy pobudzeni i w związku a tym nie wie jak sobie z tym stresorem poradzić, np.: stresującym szefem, który prowokuje do reakcji ucieczki albo ataku.

Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:

Stadium reakcji alarmowej. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nowa sytuacja- faza mobilizacji. W tej fazie występuje pełna mobilizacja i wykorzystanie potencjalnych możliwości jednostki.

faza szoku: spadek ciśnienia, temperatury
faza przeciwdziałania szokowi: wysiłki obronne, wzrost ciśnienia, temperatury

Stadium odporności, kiedy nauczyliśmy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stojącymi przed nami zaburzeń - faza przystosowania

Stadium wyczerpania, uogólnione pobudzenie całego organizmu, co prowadzi do przewlekłego stresu - wypalenie zawodowe.

II. Przyczyny stresu

Powody, dla których się stresujemy są różnorodne, wszelkie zmiany życiowe mogą tu stanowić przyczynę. Stres wywoływany jest przez sytuacje nowe (także, gdy są dla nas pozytywne) oraz niechciane. Stres wpływa na obniżenie sprawności systemu immunologicznego i zwiększa zachorowalność na liczne choroby.
Naukowcy sporządzili tabelę typowych stresorów każdemu z nich przypisując wartość umowną na skali 0 -100, oto niektóre z nich:

• Śmierć współmałżonka (100)
• Rozwód (75)
• Zawarcie małżeństwa (50)
• Ciąża (40)
• Nowy członek rodziny (39)
• Duża pożyczka na dom (31)
• Zwolnienie z pracy (47)
• Przejście na emeryturę (50)
• Współmałżonek zaczyna lub kończy pracę (26)
• Kłopoty z szefem (23)

Reakcje na stres obejmują zmiany fizjologiczne psychiczne, modyfikacje zachowania i myślenia. Należą tu: zwiększona aktywność systemu nerwowego, wzrost poziomu adrenaliny we krwi, szum w głowie, spocone dłonie, przyspieszony oddech, bóle głowy, żołądka, pleców, obawa, przygnębienie, irytacja, stany depresyjne. Sytuacje stresowe powodują również: objadanie się, palenie papierosów, ucieczka w alkohol, zaburzenia snu, obgryzanie paznokci, alienacja, trudności z koncentracją, kłopoty z pamięcią, negatywne myślenie.

III. Skutki stresu

Ponad wszelką wątpliwość dowiedziono, że istnieje korelacja między doświadczaniem stresu a występowaniem licznych chorób. Stres znacząco zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się następujących schorzeń jak: Choroby serca, choroba niedokrwienna, zawał, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, nerwice, bezsenność, obniżenie odporności organizmu, zaburzenia miesiączkowania.
Istnieją rozliczne badania na temat wpływu stresu na rozwój różnych chorób, np. naukowcy z Sahlgrenska Academy w Szwecji dowiedli, że stres może zwiększyć ryzyko raka piersi. W 1965 roku przebadano 1350 kobiet, 456 oświadczyło, że nierzadko doznaje stresu, 894 panie nie zadeklarowały tego. Spośród pierwszej grupy na raka piersi zachorowało 5,3% kobiet, w drugiej grupie- 2,5%.
Jedną z chorób, które rozwijają się m. in. z powodu stresu jest choroba wieńcowa serca. Schorzenie to stanowi główną przyczynę śmierci obywateli krajów rozwiniętych. Dane tego rodzaju można by mnożyć, warto więc zapoznać się ze sposobami radzenia sobie ze stresem.
Z badań Thomasa Holmesa i Richarda Rahe'a wynika interesująca zależność statystyczna pomiędzy stresorami, a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę:

150 - 199 jednostek stresu - 37% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
200 - 299 jednostek stresu - 51% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
ponad 300 jednostek stresu - 79% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat

IV. Reakcje na stres

Mówi się o psychologicznych i fizjologicznych reakcjach na stres.

Pierwsze z nich to: lęk, stany depresyjne, smutek, irytacja, rozczarowanie życiem i sobą. Do reakcji fizjologicznych można zaliczyć: wzrost aktywności systemu nerwowego, zwiększony poziom adrenaliny (lub nor-adrenaliny) we krwi, co powoduje palpitacje serca, wzrost ciśnienia, bóle głowy, pleców, żołądka.

Obok nich pojawiają się jeszcze również: zmiany w zachowaniu, takie jak: objadanie się, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, obgryzanie paznokci , zaburzenia snu, łatwe wpadanie w gniew i unikanie kontaktów z ludźmi oraz zmiany w myśleniu- trudności z koncentracją, zapominanie i negatywne myślenie.

V. Sposoby walki ze stresem

Istnieją dwa sposoby poradzenia sobie z trudną sytuacją:

 Próba zmiany niekorzystnych zdarzeń, dokonywana poprzez: ucieczkę z trudnej sytuacji (nie zawsze możliwą), przygotowanie się do mogących zajść nieprzyjemnych wydarzeń. Można tego dokonać poprzez przewidywanie możliwych skutków sytuacji i psychiczne przygotowanie się na nie lub poprzez realne działanie -np. ucząc się do egzaminu zamiast martwić się o niego.

 Próba osłabiania wpływu stresu: zaprzeczanie zaistniałym trudnościom, intelektualizacja czyli odcięcie się emocjonalne od trudnej sytuacji, by uniknąć przeżywania smutku czy lęku.

Oba sposoby mają za zadanie chronić nas przed trudnościami.

Ponadto w sytuacjach stresowych pomocne są:

1. Odpowiedni sposób odżywiania się- niedobór magnezu ujemnie wpływa na układ nerwowy, warto więc wzbogacić dietę o produkty zawierające magnez, są to, m. in. kakao, czekolada, kasza gryczana, ziarna soi, pestki dyni, fasola, orzechy. Na rynku dostępnych jest także wiele preparatów zawierających magnez oraz witaminę B6, która zwiększa wchłanianie tego pierwiastka.
2. Sport- aktywność fizyczna jest doskonałym sposobem rozładowania emocji, pływanie, bieganie, tenis, gimnastyka, czy spacer mają zbawienny wpływ, pomagają pozbyć się napięcia.

3. Cisza- hałas działa stymulująco na organizm, rozdrażnia i powoduje niepokój, cisza pozwala się odprężyć.

4. Rozwijanie hobby- odprężeniu sprzyja spędzanie czasu na aktywności, która sprawia nam przyjemność, może to być pielęgnacja ogrodu, łowienie ryb, słuchanie muzyki, czytanie, etc.
5. Seks- utrzymywanie intymnych kontaktów ma pozytywny wpływ na cały organizm, uspokaja, odpręża, relaksuje.
6. Śmiech- również działa kojąco, rozluźnia, niweluje napięcie.
7. Kontakt z naturą- spędzanie czasu na świeżym powietrzu, najlepiej wśród zieleni dostarcza przyjemności, relaksuje, powoduje, że człowiek nabiera sił do działania.
8. Zioła i inne preparaty- uspokajająco działają, m. in. herbata z melisy, chmielu zwyczajnego, kozłka lekarskiego.
9. Optymizm- przyjazne nastawienie i wiara, że wszystko ułoży się po naszej myśli pogodnie nas usposabiają i sprawiają, że nie zamartwiamy się zbyt długo sytuacjami stresowymi.

http//:www.wikipedia.pl

Heszen - Niejodek I. Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. w: Strealu J. (red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.III, Gdańsk GWP. (2000),

"Wiedza i Życie " 11/1996

"Science", 5276/1996

Selye H. (1977) Stres okiełznany, Warszawa, PIW.1978,

"Wiedza i Życie " 11/1996

Selye H. , Stres okiełznany, wyd. 2, PIW, Warszawa 1978

Gutmann J., Jak sobie radzić ze stresem?, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce, 2001.

Tamże

http//:www.wikipedia.pl

Zimbardo Ph., "Następstwa stresu", w: "Zimbardo Ph., Ruch F.L., "Psychologia i życie", Warszawa, 1989.

Tamże

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

0x01 graphic