1.Osobowosc wedlug Reykowskiego
Osobowosc jest systemem ogólnych nastawien.
-STRUKTURA-
a.Schematy poznawcze - stanowiace system oczekiwan zwiazanych ze sposobem spostrzegania swiata i samego siebie.
b. Schematy czynnosciowe - stanowiace system ustosunkowan czy sposobów zachowania wobec przedmiotów, sytuacji, osób czy samego siebie. Tworza one to co okreslamy jako charakter czlowieka.
c. Motywacja - obejmujaca podstawowe potrzeby, wartosci i cele zyciowe wyznaczajace kierunek dzialania czlowieka.
Osobowosc nie stanowi sumy tych elementów. Jest to zintegrowany, dynamiczny i niezwykle zlozony system.
-FUNKCJE-
a) integrujaca- znajac pewne ogólne nastawienia osobnika mozemy wzglednie przewidziec jego reakcje na okreslone sytuacje - mozliwa jest koegzystencja
*ambiwalencja wystepuje gdy: brak postaw ogólnych, zasadnicze tendencje nie rozwinely sie dostatecznie, postawy sa niezintegrowane
b) kontrolujaca- mechanizmy kontroli, osobowosc nie dopuszcza do zachowan sprzecznych z oczekiwaniami spolecznymi
c) regulujaca- mechanizm homeostazy (samoregulacja)- jest koniecznoscia dla osobowosci, chodzi o utrzymywanie równowagi z otoczeniem
d) aktywizujaca- osobowosc jest systemem prospektywnym nastawionym na realizacja celu- tworzenie wzoru idealnego
-KSZTALTOWANIE OSOBOWOSCI-
Ksztaltowanie sie osobowosci: umysl ludzki nie jest w stanie niczego odebrac i zarejestrowac bez odpowiedniego treningu wstepnego. Kazda najprostsza czynnosc wymaga odpowiednich „instalacji” w systemie nerwowym, które sa wynikiem procesu uczenia sie. Powstaja pewne organizacje mózgowe tzw. uklady funkcjonalne. Ze wzgledu na pewne cechy tych ukladów okresla sie je jako schematy dynamiczne lub nastawienia. Zatem zdolnosc czlowieka do postrzegania i dzialania istnieje w chwili narodzin tylko w sposób potencjalny, jest to zdolnosc do tego by nauczyc sie widziec i dzialac. Owo uczenie rozpoczyna sie od formowania bardzo prostych schematów. Najpierw schematy te sa stosunkowo niezalezne od siebie, dlatego poszczególne formy aktywnosci dziecka sa chaotyczne i zmienne. Organizacje porzadkujace tworza sie stopniowo i obejmuja coraz to wieksze calosci- tworza sie ogólne schematy poznawcze, schematy integrujace coraz to wiekszy zakres faktów. Fakty te zaczynaja byc porzadkowane i tworza hierarchie.
- Sa 2 tory integracji (tworzenia sie osobowosci)
I integracja wokól coraz to bardziej zlozonych zadan
II podporzadkowanie dzialan coraz to bardziej ogólnym zasada
2. Ksztaltowanie sie postaw u malego dziecka
Postawy u malych dzieci ksztaltuja sie zwykle rozpoczynajac od uformowania dzialan lub emocji. Informacje dochodza pózniej. Postawy malego dziecka czesto zaczynaja sie od uwarunkowania emocji.
WARUNKOWANIE EMOCJI
bodziec obojetny lub wywolujacy pozytywne emocje kojarzy sie z bodzcem ujemnym
ujemny ladunek emocjonalny przeniesie sie na bodziec wywolujacy reakcje obojetna lub pozytywna
* eksperyment Watsona-dziecko, królik, gong
KSZTALTOWANIE DZIALAN: tu postawy ksztaltuja sie pod wplywem:
nasladownictwa- powielanie zewnetrznych form zachowan (ruchy, gesty)
modelowanie- przejmowanie zewnetrznych zachowan + przejecie nastawienia zw. z tym zachowaniem, np. jak dziecko widzi jak rodzic karci psa, potem bije swoje zabawki i odczuwa agresje
identyfikacja- utozsamienie sie, przejecie gotowych postaw od doroslych np. agresywny ojciec to agresywny pózniej syn
Ksztaltowanie dzialan moze odbywac sie nie tylko przez przyswojenie gotowych reakcji, ale takze w procesie samodzielnego dzialania jednostki metoda prób i bledów. Dzialania sa nagradzane lub karane. Utrwalaja sie te , które doprowadzily do nagrody.
KSZTALTOWANIE SIE WIEDZY O PRZEDMIOCIE
U malego dziecka wiedza o przedmiocie ksztaltuje sie przez zmyslowy kontakt z przedmiotem. Im bardziej polisensoryczny kontakt tym lepiej. Recepcja slownych informacji o obiekcie moze spelniac trojaka funkcje w ksztaltowaniu sie postaw:
- I recepcja info. moze byc srodkiem uzupelnienia nie pelnej postawy tzn. postawy w której uksztaltowany jest tylko komponent bihewioralne i emocjonalny
- II recepcja info. moze stanowic poczatek ksztaltowania sie nowej postawy
- III recepcja tresci nowych info. moze spowodowac przeksztalcenie, korygowanie uformowanej juz postawy,
Oddzialywanie na strone poznawcza moze polegac na podawaniu nowych sadów i opinii. Moze takze angazowac myslenie gdy dziecku daje sie pewne przeslanki do rozumowania, ale zostawia sie mu mozliwosc do wnioskowania.
3.Behawioralne metody zmiany postaw:
Podobnie jak postawy wplywaja na zachowanie, tak zachowanie (jezeli jest ono zasadniczo niezgodne z postawami) moze z kolei wywolywac wplyw na zmiane postaw. Chodzi tu o role psychologicznego zaangazowania sie w jakies zachowanie. Do zmiany postawy potrzebne jest tutaj:
I jednostka jest sprowokowana do niepozadanego dla siebie dl siebie ze wzgledu na swoje postawy dzialania naklonic do okreslonego zadania.
II stopien zgody lub osobistego zaangazowania w to dzialanie
- ekip Zimbardo: mlodziez niszczyl trawnik wokól szkoly. Psycholog jedna klase sprowokowal pod grozba kary zeby skopala wszystkie trawniki i posadzila trawnik. Dzieci bardzo zaangazowaly sie w wykonywana prace. Nastapila zmiana postaw. Jesli nie ma zaangazowania w czynnosc powoduje utrwalenie postawy negatywnej.
* Teoria dysonansu poznawczego Festingera wskazuje, ze zaangazowanie sie w zachowanie , wobec którego jednostka ma postawe negatywna wywoluje rozdzwiek lub niezgodnosc wzbudzajaca stan napiecia i motywacje w kierunku podejmowania dysonansu w taki lub inny sposób nastepuje przewartosciowanie postawy.
* Nadanie ról i funkcji
Postawy moga takze ulegac zmianie w zwiazku z innym rodzajem zaangazowani- w zw. z odgrywaniem ról. Zmiana postawy na skutek odgrywania roli jest bardziej prawdopodobna jesli:
a) grajacy dana role uwaza ja za nagradzana
b) wysilek zw. z odgrywaniem roli pozwala mu zyskac nowe spojrzenie na obiekt postaw
- ekip Kinga i Janisa- wykazali ze grana rola wówczas ma istotne znaczenie gdy zezwala na pewien margines improwizacji, gdy nie jest tylko „odczytanym tekstem”
- 2 gr studentów, jedna ma przeczytac publicznie fragment sprzeczny z ich postawami napisany przez eksperymentatora; 2 gr tez ma przeczytac takie tekst ale samodzielnie napisany. Ci którzy czytali tekst napisany przez ekspert nie zmienili postawy, Ci co pisali sami- zmienili postawy.
4. Warunki perswazji
*Perswazja- szczególny rodzaj wplywu interpersonalnego, w którym jedna strona uzasadnia jakis punkt widzenia drugiej
-Warunki perswazji:
a) wlasciwosci postaw jednostki: poziom centralnosci postawy
inne wlasciwosci podmiotu np. cechy temperamentu
b) ogólnego charakteru sytuacji, w której dostarczane sa jednostce nowe przeciwstawiajace sie informacje
wlasciwosci samego przekazu
wlasciwosci czynnika przenoszacego przekaz czyli jego zródla
5. Zródla empatii
Empatia: poznawcza: wstawienie sie w cudze sytuacje, trafne zrozumienie cudzych uczuc, mysli, przewidywanie cudzych reakcji
emocjonalna: reakcja emocjonalna- wspólodczuwanie, przeniesienie cudzych uczuc na siebie.
Czlowiek dziedziczy po przodkach wrazliwosc emocjonalna na cudze emocje. Male dzieci reaguja na placz innych dzieci- syntonia- empatia wczesnodziecieca.
* ekip „wrodzonosc empatii” 3 gr niemowlat w trzecia dobe po urodzeniu (75 dzieci). Kazde dziecko umieszczono oddzielnie w kolysce- symulatorze (badano stan dziecka, temp, dzialano roznymi bodzcami na dziecko)
- 1 gr. oddzialywanie placzem dziecka utrwalonego na tasmie
- 2 gr. oddzialywanie bialego szumu ( dzwiek o widmie ciaglym, obejmujacy caly zakres slyszalnych czestotliwosci, przykry dzwiek)
- 3 gr. brak oddzialywan- gr. kontrolna
W 1 gr. 16 dzieci plakalo pod wplywem placzu z tasmy; wzroslo tepo pracy serca.
W 2 gr. placzem reagowalo 7 dzieci.
W 3 gr. spontanicznie plakalo 5 dzieci.
Okazalo sie, ze dziewczynki sa bardziej wrazliwe na bodzce. Wieksze pobudzenie bylo wiosna i jesienia.
* Hipoteza niespecyficznego pobudzenia + teoria emocji Schachtera
Teoria ta zaklada, ze empatia emocjonalna powstaje w toku doswiadczenia. Przeslanka tej hipotezy jest niespecyficzna wrazliwosc na ekspresyjne sygnaly podniecenia okazywane przez drugie osoby. Podstawa emocji jest wegetatywne pobudzenie, ale ma ono charakter niespecyficzny. Interpretacja bodzców na poziomie poznawczym okresla tresc i znak emocji. Wg. Teorii emocji Schachtera wielkosc i rodzaj emocji zalezy od tego w jakim stopniu sytuacja pobudza jednostke oraz jak ja odczyta na poziomie poznawczym np. postrzegamy czyjes cierpienie i pobudza nas ono ogólnie, ale atak empatii nastapi gdy skojarzymy to cierpienie z jakims naszym doswiadczeniem.
* specyficzna reakcja - obserwacje Konrada Lorenza na schemat dzieciecosci
- u pewnych zwierzat oraz ludzi mozna stwierdzic specyficzna, dodatkowa ( od razu ukierunkowana) emocje wobec istot odznaczajacych sie pewna charakterystyczna budowa:
duze glowy, oczy, miekkie cialo (lwy, pieski, kotki, niedzwiadki, niemowlaki)
- emocje czulosci, ochrony, zblizenia, pogladzenia
- bodziec ten u zwierzat wyzwala instynkt opiekunczy, a u czlowieka powoduje emocje dodatnie- sklonnosci do opiekowania sie
Wrazliwosc na schemat dzieciecosci jest wieksza u kobiet niz u mezczyzn. Cudzy usmiech wywoluje u nas pozytywne nas uczucie. Dziecko kojarzy sobie usmiech matki z syt. opiekunczymi, nasladuje usmiech (ale dziecko niewidome tez sie usmiecha) Usmiech jest odruchem warunkowym w pozytywnych sytuacjach. Zjawisko empatii emocjonalnej, czyli wielkosci pobudzenia emocjonalnego pod wplywem sygnalów od inny zalezy od stymulacji oraz wrazliwosci empatycznej. Jest ona uzalezniona od czynników temperamentarnych i sytuacyjnych
7. Biologiczne zródla agresji
procesy neuronalne i chemiczne- zmiany zachodzace wewnatrz organizmu.
- cialo migdalowate- sprawuje kontrole nad zachowaniami agresywnymi. Draznienie cialka migd. zamienia lagodne zwierzeta w bestie. Przerwanie doplywu stymulacji do tego obszaru powoduje, ze agresywne zwierzeta staja sie lagodne. Cialko migd. pobudza organizm do agresji. Zaleznosc ta moze byc modyfikowana przez wplyw czynników spolecznych.
- ekip. z malpami: inne jest zachowanie samca, gdy jego cialko migd. jest podraznione obecnosci samca bedacego przywódca (wówczas drazniony samiec ucieka w poplochu), a inne w obecnosci samca podleglego (malpa jest wówczas niezwykle agresywna)
testosteron- wykryto, ze po zaaplikowaniu zwierzeciu testost. nastepuje nasilenie agresji (Moyer 1988)
- w przypadku czlowieka istnieje analogiczna zaleznosc- poziom testost. u wiezniów skazanych za przemoc jest wyzszy i u mezczyzn i u kobiet ( Hopper 1988)
- badania dzieci z róznych kultur wykazaly, ze chlopcy sa bardziej agresywni niz dziewczynki (na ogól podobnie jest z doroslymi)
alkohol- znosi nasze hamulce i rozluznia mechanizmy kontroli
ból i niewygoda- Jesli zwierze dostarcza bólu i nie moze uciec od jego zródla zawsze reaguje atakiem. Jak wynika z amerykanskich badan ludzie reaguja podobnie- zwieksza sie ilosc przestepstw w czasie upalów. Istniej wyrazna zaleznosc miedzy temper. a nastrojem czlowieka.
- Arronson- prawdopodobienstwo spolecznych niepokojów jest nizsze w chlodne dni a wyzsze w upalne.
8. Spoleczne przyczyny agresji- sytuacje spoleczne prowadzace do zach. agresywnych
frustracja- uczucie frustracji wywolane jest pojawieniem sie przeszkód na drodze do osiagniecia celu. Doswiadczenie frustracji moze zwiekszac prawdopodobienstwo zachowan agresywnych, Nie zawsze prowadzi do agresji.
- ekip. Bartela i Lewina: pokazano dzieciom pokój pelen zabawek, ale nie pozwolono im sie w nim bawic, mogly je tylko ogladac przez ogrodzenie. Po dlugim czasie oczekiwania pozwolono pobawic sie zabawkami. Druga grupa bawila sie od razu (bez cienia agresji). Pierwsza gr., która wczesniej doswiadczyla frustracji zaczela niszczyc zabawki.
- tendencje agresywne wzrastaja, gdy frustracja dotyka nas niespodziewanie, lub gdy uwazamy, ze doswiadczamy jej nieslusznie. Na ogól wywoluje zlosc, irytacje
-jesli przyczyny frustracji sa zrozumiale nie ma agresji.
- frustracja + deprywacja (niezaspokojenie potrzeby) czesto prowadzi do agresji, ale nie zawsze.
- dzieci, które przez brak pieniedzy nie maja zabawek rozumieja ta sytuacje i nie reaguja agresja
bezposrednia prowokacja i odwet- jedna z oczywistych przyczyn agresji jest odwet, gdy spotykamy sie z agresywnymi zachowaniami ze strony drugiej osoby
- w podjeciu dziala rewanzowych sprzyja zamierzona prowokacja. Gdy prowokacja jest przypadkowa wiekszosc osób powstrzymuje sie przed odwetem
obecnosc przedmiotów kojarzonych z agresja- jak wynika z badan sama obecnosc bodzca wyzwalajacego agresje, kojarzonego z agresja, prowadzi do wzrostu prawdop. wystapienia zach. agresywnych.
- ekip. Berkowitza- usilowano rozloscic studentów bioracych udzial w badaniu w róznych okolicznosciach. Czesc studentów znajdowala sie w pokoju gdzie na stole lezal pistolet. Inni w pokoju gdzie na stole lezala rakieta tenisowa. Nastepno dawano mozliwosc aplikowania wstrzasów elekt. kolegom. Osoby, które widzialy pistolet uzywaly pradu o wyzszym natezeniu niz ci którzy widzieli rakiete.
- statystyki wykazuja, ze w miastach gdzie jest dostep do broni jest wiecej ataków przemocy
- badania jednoznacznie wykazuja istnienie wysokiej korelacji miedzy liczba zabójstw a dostepem do broni palnej.
teoria spolecznego uczenia sie- gl. zródlem agresji jest spoleczne uczenie sie (nasladowanie, modelowanie)
- dzieci nasladuja swoich rodziców i innych ludzi. Ucza sie rozwiazywac konflikty sila gdy widza pozytywny rezultat tego dzialania.
- eksp. Bandury- zazwyczaj widok agresywnych dzialan drugiej osoby nasila tendencje agresywnego dzialania u obserwujacego dziecka. Plastikowa duza lalka napelniona powietrzem, która odbija sie po uderzeniu. Dorosly rzucal mocno lalka, kopal ja. Pózniej pozwalano bawic sie lalka obserwujacym dzieciom . dzieci robily to samo co dorosli, a niektóre z nich wymyslaly gorsze metody znecania sie nad lalka
- agresja bardzo latwo ulega modelowaniu
srodki masowego przekazu- niejednoznaczne wyniki wplywu agresji ogladanej w srodkach masowego przekazu. Ale stwierdzono, ze ogladanie przemocy wywoluje agresywne zach. u dzieci.
- eksp. Liberta i Bayrona- pokazywali dzieciom popularny serial z przemoca („Niedotykalni”). Gr. kontrolna ogladala pokaz sportowy bez przemocy. Kazdemu dziecku pozwalano potem bawic sie z inna grupa dzieci. Dzieci, które ogladaly serial byly znacznie bardziej agresywne w zabawie.
- Phoson- eksp. (1997) wykazal, ze ogladanie brutalnych scen wywiera najwiekszy wplyw na dzieci majace juz sklonnosci do okazywania agresji. Ogladanie przemocy jest uznawane jako przyzwolenie na agresje.
- Lenc- nie agresywne dzieci poddane agresywnym filmom zaczely prezentowac zach. agresywne
- staly kontakt z aktami przemocy znieczula reakcje na wystepowanie rzeczywistych aktów przemocy.
-Aronson: 4 przyczyny dla których przemoc w srodkach masowego przekazu modyfikuje nasza gotowosc do reagowania agresja:
* jesli oni moga to robic, to ja tez moge- oslabienie przyjetych norm nakazujacych kontrolowanie impulsów
* ach, wiec to tak sie robi- dostarczanie pomyslów jak ujawnic wlasne agresywne uczucia
* mysle, ze to co czuje to wlasnie agresja- uswiadamianie sobie wlasnej zlosci i spowodowanie szybkiego uruchamiania dzialan agresywnych
* ale lipa, znów sie tluka, co jest na innym kanale- ogladanie licznych krwawych scen likwiduje nasze przerazenie i wstret, zmniejsza wspólczucie wobec ofiary
karanie- karanie stanowi zlozone zjawisko , gdy jest reakcja na agresje. Z jednej strony karanie kazdego zachowania, wlacznie z agresywnym powinno zmniejszac czestotliwosc jego wystepowania. Z drugiej strony, poniewaz karanie przybiera forme przemocy, która próbuje wyeliminowac u kogos agresje, moze stac sie wzorem zachowania agresywnego i stworzyc warunki procesowi modelowania.
- wynika badan wskazuja, ze u malych dzieci mozna wytworzyc niechec do agresji przez stosowanie blyskawicznych i niezbyt dotkliwych kar za przejawienie zach. agresywnych.
- u dzieci starszych kary, a szczególnie dotkliwe np.. fizyczne, wzbudzaja agresje wobec krzywdzacych i nie unikaja sklonnosci do zach. agresywnych.
9. Orientacja podmiotowa
Podmiotowosc- potencjal rozwojowy- poped do spontanicznej aktywnosci i rozwoju
*orientacja podmiotowa- jest to nastawienie na aktywnosc sprawcza, obejmujaca nastepujace skladniki:
generatywnosc- 1) sklonnosc do spontanicznej emisji zachowan, a wiec wywolywanie zmian w stanach otoczenia, poszukiwanie nowych info., bez ogladania sie na koszty i zyski
2) tendencje do wypróbowywania nowych schematów myslenia i dzialania (dzialanie twórcze, nie stereotypowe)
optymizm- jednostka spodziewa sie zdarzen pozytywnych, okolicznosci sprzyjajacych, oczekuje sukcesu a nie porazki.
zaufanie do siebie- wyraza sie w stosunku do wlasnych mozliwosci behawioralnych i intelektualnych (czlowiek ufa trafnosci wlasnych wniosków, pomyslów, pamieci i inteligencji), wiara we wlasne sily
selektywnosc- wyraza sie w 2 sferach: ewaluacji ( jasne i zdecydowane wartosciowanie, jednostka wie co lubi, czego chce): poznawczej ( ukierunkowanie uwagi na pewne tylko aspekty otoczenia, wydobywanie z pamieci pewnych info., i selektywne przetwarzanie)
- podstawa selekcji jest zwiazek naplywajacych info. z doraznie rozwijajaca sie linia aktywnosci.
poszukiwanie przyczynowosci- nastawienie na wykrywanie zwiazków przyczynowo- skutkowych miedzy zjawiskami, jednostka nie jest biernym rejestratorem biernosci zjawisk, przejawia ciekawosc swiata. Tworzy i weryfikuje hipotezy przyczynowe
- najwazniejsze jest nabywanie wiedzy miedzy wlasnymi zachowaniami a stanami otoczenia
Te przejawy orientacji podmiotowej mozna zaobserwowac u dziecka juz w okresie niemowlecym
- Shugar- dziecko chwyta grzechotke
- Reykowski twierdzi, ze dazenie do podmiotowosci mozna zaobserwowac w 3 r. z.- pojawia sie zaimek „JA”
Orientacja ta ulega ewolucji w miare rozwoju, ale jej istota pozostaje niezmienna
*Gdy dziecko ma ograniczony dostep do podmiotowosci:
najczesciej przy nadopiekunczosci i rygorze
gdy sa ograniczone dzialania i aktywnosci wlasne
zjawisko wyuczonej bezradnosci - traci motywacje, obniz Asie jego poczucie wartosci itp. wyuczona bezradnosc moze stac sie cecha osobowosci
reaktancja - reakcja gwaltowna, bunt, dziecko nie chce byc bezwolne, manipulowane, nastepuje wzmozenie potrzeby
10. Bledy wychowawcze
* 7 glównych bledów wychowawczych:
1) Ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka- prowadzi do zastepowania, wyreczania, bezradnosci i ulegania
2) Ekstremalne odrzucenie emocjonalne- prowadzi do agresji, hamowania aktywnosci, rygoryzmu i obojetnosci
3) Nadmierna koncentracja na dziecku- idealizacja dziecka, wyreczanie go albo rygoryzm i agresja
4) Nadmierna koncentracja na sobie- eksponowanie siebie, hamowanie aktywnosci dziecka, obojetnosc lub uleganie i bezradnosc
5) Nadmierna koncentracja na zadaniu- zastepowanie, wyreczanie, idealizacja lub rygoryzm i agresja
6) Niedocenianie zadan dziecka- uleganie, bezradnosc, eksponowanie siebie, „rób co chcesz”, obojetnosc, hamowanie aktywnosci
7) Niekonsekwencja charakteryzuje sie wystepowaniem w czasie 1 sytuacji wychowawczej podczas dzialania róznych przeciwnych bledów
* Zachowania bledne i wlasciwe
ZACHOWANIA BLEDNE A
ZACHOWANIA WLASCIWE B
1A. RYGORYZM
bezwzgledne egzekwowanie wykonywania polecen, pedanteria, sztywnosc 1B Stawianie racjonalnych wymagan, kontrolowanie ich spelnienia, równowaga kar i nagród, równowazenie potrzeb dziecka
2A. AGRESJA
atak slowny, fizyczny lub symboliczny zagrazajacy lub ponizajacy 2B rozwiazywanie konfliktów przez dazenie do racjonalizacji stanowisk
3A CHAMOWANIE AKTYWNOSCI
przerywanie jej, zakazywanie aktywnosci wlasnej dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowania wlasne, zmienianie bez racjonalnych przyczyn rodzaju aktywnosci dziecka 3B tworzenie warunków do rozwijania przez dziecko wlasnej aktywnosci, ustalanie z dzieckiem rodzaju aktywnosci zastepczej jesli jego wlasna nie jest mozliwa, negocjowanie
4A OBOJETNOSC
obserwowalny dystans do spraw dziecka i do niego osobiscie, brak zainteresowania dla aktywnosci dziecka 4B tworzenie warunków dla wyrazania sie samodzielnosci dziecka, akceptacja
5A EKSPONOWANIE SIEBIE
koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowania, na potrzebach i odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuc dziecka, chec imponowania, wyrózniania sie, obrazanie sie na dziecko jesli nie widzi wielkosci wychowawcy 5B demonstrowanie wlasnych zachowan zgodnych z wymogami stawianymi dziecku, bez nacisku na nasladownictwo, skromnosc wlasnej osoby, równowazne traktowanie swoich i dziecka potrzeb
6A ULEGANIE, BEZRADNOSC
spelnianie zachcianek, rezygnacja z wymagan, demonstrowanie bezradnosci 6B uzgadnianie, pertraktacja
7A ZASTEPOWANIE
wyreczanie bez oczekiwania na wyniki pracy dziecka , przejmowanie jego zadan, aktywnosc wychowawcy zamiast dziecka 7B pomoc dla dziecka polegajaca na wspóldzialaniu z nim, aktywnosc wychowawcy z aktywnoscia dziecka
8A IDEALIZACJA
utozsamianie sie z dzieckiem jako z najwiekszym dobrem , ciagla zajmowanie sie dzieckiem i jego zadaniami oraz czynnosciami zabezpieczajacymi przed nieistniejacymi nawet niebezpieczenstwami z zabezpieczeniem sie przez zachowaniami dziecka niezgodnymi z idealnym wzorem- afektacja w stosunku do dziecka , brak krytycyzmu co rzutuje na maksymalizacje ocen pozytywnych 8B pozytywne i adekwatne wzmocnienia zachowan dziecka, krytycyzm polaczony z akceptacja i zrozumieniem
9A NIEKONSEKWENCJA
przemiennosc zachowan blednych zaliczonych do róznych kategorii bledów 9B adekwatnosc zachowan wychowawcy do zachowan dziecka i do wlasciwosci sytuacji wychowawczej z utrzymaniem pewnej, wzglednie stalej linii postepowania
11. PODMIOTOWOSC W WYCHOWANIU
- podmiotowe traktowanie dziecka i wchodzenie w nim w stosunku przychylnosci i wspóldzialania w duzej mierze chronia przed popelnianiem przez doroslych bledów wychowawczych, które moga byc przyczyna szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków oraz warunkiem wystapienia przemocy
- zaburzenia w interakcji wychowawca - dziecko moga byc zródlem bledów wychowawczych
- aby interakcja przebiegala bez zaklócen dwa podmioty procesu wychowania musza razem ustalic wspólna linie dzialania, czyli wspólny program, czyli zapewnienie obydwu partnerom poczucia sprawstwa, kontroli oraz poczucie zobowiazania do realizacji zadan
- gdy partnerzy nie potrafia stworzyc takiej linii dzialania lub tez w trakcie interakcji którykolwiek z nich traci poczucie sprawstwa i kontroli,interakcja zostaje zaburzona lub zerwana
- konsekwencjami zaburzenia lub zerwania interakcji sa:
a) spadek poziomu wykonania zadania
b) powstanie poczucia zniewolenia u jednostki odczuwajacej nacisk ze strony partnera -> bunt i dazenie do odzyskania pelnej autonomii
- kazde zaburzenie czy zerwanie interakcji wywoluje u wychowanka niekorzystne doswiadczenia, które rzutuja na jego dalszy rozwój, a takze obnizaja ocene wychowawcy jako partnera interakcji
12. TEORIE WYCHOWANIA
* autorytarna
- najwazniejsza role odgrywa wychowawca, narzuca swoje zdanie uczniowi
- przynosi przewaznie negatywne - dzieci czuja sie uciskane i zniewalane, w duzym stopniu nierozumiane, a ich wlasnych zyczen i zainteresowan nie bierze sie pod uwage
- dostosowanie sie i postawa posluszenstwa lub przeciwstawianie sie
- powstanie silnego wzajemnego dystansu miedzy dzieckiem a wychowawca
- poszczególne dzieci sa czesto izolowane od innych dzieci lub swojego rodzenstwa, co wytwarza nastrój wspólzawodnictwa lub wywoluje powstanie opozycyjnych grup
- w obrebie rodziny czy w innych grupach dochodzi do napiec, które moga zostac wyciszone poprzez akty przemocy czy ukaranie tylko na krótki czas
- dzieci czesciej odnosza sie do siebie nieuprzejmie, groza sobie lub sa w stosunku do siebie agresywne
- dzieci wprawdzie podporzadkowuja sie poleceniom, nakazom czy zakazom, ale traca te podstawe, gdy tylko zanika autorytarna kontrola
- mozna uzyskac lepsze osiagniecia w szkole (wyuczona wiedze i wyuczone umiejetnosci), ale wyzwala sie znacznie mniej wlasnej samodzielnosci
- ten styl doprowadza do zaleznosci, przyjecia przekonan rzekomych autorytetów, do schematycznego myslenia
* antyautorytarna
- najwazniejsza role odgrywa uczen, nauczyciel pojawia sie, gdy jest potrzebny
- wiekszosc dzieci jest zadowolonych, sa odprezone, wolne, czuja sie w pelni zrozumiane, brane sa pod uwage ich zainteresowania i zyczenia
- zacheta do wspólpracy w wychowawczym dzialaniu
- dzieci odpowiadaja z sympatia i zaufaniem - co nie zamyka otwartej krytyki
- dzieci mocniej zintegrowane z grupa i sa pobudzane do wspólnej pracy
- ten styl wychowania nie powoduje napiec miedzy dziecmi, lecz sprowadza napiecia glównie do rozwiazania za pomoca wymiany zdan, zgody i kompromisu bez uzywania przemocy
- dzieci przewaznie dluzej dochodza do okreslonych wychowawczo wartosciowych zachowan, sa one jednak trwalsze, poniewaz sa to postawy przyjete samodzielnie i dobrowolnie