• Pojęcie opieki i procesu opiekuńczo- wychowawczego

Wg Z. Dąbrowskiego:
Opieka - jest opartym na odpowiedzialności kompensacyjnej ciągłym i bezinteresownym zaspakajaniem przez opiekuna opiekuńczych potrzeb podopiecznego.

Wg A. Kelma:
Opieka - to działania podejmowane wobec osób ze względu na faktyczne lub potencjalne zagrożenie ich istnienia, przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia własnymi siłami tych osób.

Elementy składowe pojęcia opieka:

• przedmiot - dziecko (jego potrzeby)

• podmiot - osoby i instytucje podejmujące działania

• treść opieki - środki i czynności użyte w toku działania

• cel opieki - zaspakajanie potrzeb, działalność opiekuńcza

Proces opiekuńczo-wychowawczy - to ogół wzajemnych oddziaływań między wychowawcą, opiekunem a wychowankiem, podopiecznym odbywającym się w ramach określonej formy opieki nad dzieckiem. Proces ten może mieć charakter jednostkowy i w tym przypadku podstawę procesu stanowi relacja wychowanek-wychowawca. Może równiez mieć charakter zbiorowy, gdzie występuja relacje bardziej złożone, jak: wychowawca-wychowankowie, wychowankowie- wychowankowie, grupa wychowawcza-cała społeczność placówki, wychowanek-grupa wychowawcza, wychowawca-grupa wychowawcza.

• Rodzaje opieki

1. Ze względu na istotę działania (stan zagrożenia jest kryterium różnicującym):

• profilaktyczna (zapobieganie sytuacji zagrożenia) - ochrona, nadzór, czuwanie, wspomaganie, stymulcja

• interwencyjna (przezwyciężanie sytuacji zagrożenia) - wsparcie, obrona, ratownictwo, akcja

• kompensacyjna (usuwanie skutków sytuacji zagrożenia) - wyrównywanie, korekta, reedukacja, resocjalizacja, rewalidacja, rewaloryzacja, rekonwalescencja

2. Ze względu na przedmiot i podmiot działania:

Ze względu na przedmiot.

Kryterium różnicującym jest wiek dziecka:

• opieka w okresie prenatalnym

• opieka nad macierzyństwem

• nad noworotkami

• nad niemowlętami

Kryterium róznicującym jest sytuacja społeczna:

• opieka w wieku przedszkolnym

• opieka nad uczniami

• opieka nad wychowankami placówek opiekuńczo-wychowawczych

• opieka nad wychowankami placówek wychowania przedszkolnego

• domów dziecka

Ze względu na podmiot.

Kryterium różnicującym jest status prawny podmiotu:

• opieka prywatna

• organizacja społeczna i opieka społeczna

• organy państwowe (opieka państwowa)

Kryterium różnicującym są pobudki skłaniające podmioty do podejmowania opieki

• motywy wyznaniowe - opieka charytatywna

• motywy humanistyczne - opieka filantropijna

• motywy solidarności społecznej - opieka socjalna

• prawa dziecka do opieki - opieka konstytucyjna

3. Ze względu na treść działania

Kryterium różnicującym są środki i czynności zastosowane w działaniu:

• opieka materialna

• zdrowotna

• moralna

• prawna

• wychowawcza

• psychologiczna

• pedagogiczna

4. Ze względu na rodzaj, typ środowiska, w którym działania są podejmowane

• opieka nad dzieckiem w rodzinie

• w szkole

• w placówce opiekuńczo-wychowawczej

• w miejscu zamieszkania

5. Ze względu na zakres i formę działania

• całkowita

• częściowa

6. Ze względu na czas trwania

• doraźna

• okresowa

• stała

• Potrzeby opiekuńcze

Wg Kelma:
Potrzeba opiekuńcza - oznacza zespół czynników stważających sytuacje zagrożenia, której przezwyciężenie wymaga dostarczenia odpowiednich srodków i wykonania określonych czynnośći, a więc podjęcia opieki. Potrzeba opieki to potrzeba podjęcia opieki ze względu na określoną sytuację.

Wg Dąbrowskiego:
Potrzeba opiekuńcza - to tyle samo co potrzeba -konieczność opieki wobec kogoś lub taki niekorzystny stan, w jakim się ktoś znajduje, który wymaga interwencji opiekuńczej. Potrzeby opiekuńcze to te spośród całości potrzeb jednostki lub grupy, których nie jest ona zdolna przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie, samodzielnie zaspakajać, regulować.

Lista potrzeb ludzkich:

• estetyczne

• wiedzy i rozumienia

• szczęścia

• samorealizacji

• sensu życia

• nowych wrażeń, doświadczeń

• uznania

• samodzielności i autonomi

• aktywności i twórczości

• przynależności i miłości

• bezpieczeństwa

• opieki prawnej

• opieki moralnej

• opieki zdrowotnej

• opieki socjalnej

• opieki psychologicznej i pedagogicznej

• pomocy materialnej

• profilaktyki

• interwencji

• kompensacji

• resocjalizacji

• itd.

Rodzina adopcyjna

Rodzina adopcyjna - stanowi najbardziej skuteczną i optymalną formę kompensowania dziecku zaburzonego funkcjonowania rodziny lub jej brak. Jej szczególne walory opiekuńczo-wychowawcze polegają na tym, iż stwarza ona pomiędzy dzieckiem a adoptującymi taką więź rodzinną, jaka istnieje pomiędzy dzieckiem a rodzicami naturalnymi.

Cztery rodzaje sytuacji, w których zgoda rodziców na adopcję nie jest wymagana:

1. Gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.

2. Gdy rodzice nie są znani.

3. Gdy porozumienie się z rodzicami napotyka trudne do porozumienia przeszkody.

4. Gdy ojcu, któremu ojcostwo zostało ustalone przez sąd, nie została przyznana władza rodzicielska

Warunki jakie powinni spełniać kandydaci na rodziców adopcyjnych:

• Odpowiedni wiek - do 55 lat

• Pełna zdolność do czynności prawnych

• Cechy osobowościowe rodziców

• Motywy decyzji

Czynniki wykluczające kandydatów na rodziców adopcyjnych:

• Objawy zaburzeń somatycznych ograniczających zdolność poruszania się

• Zaburzenia psychiczne (psychozy, nerwice, padaczka, uzależnienia)

• Nieprawidłowa motywacja

Rodzaje adopcji i skutki:

• Przysposobienie pełne, zwane całkowitym (całkowite zerwanie i zatarcie więzi z rodziną naturalną, sporządzenie nowego aktu urodzenie dziecka)

• Przysposobienie pełne, stanowiące podstawę; najczęściej orzekany rodzaj adopcji (dziecko adoptowane przyjmuje nazwisko)

• Przysposobienie niepełne (osoby adoptowane mają kontakt z rodzicami biologicznymi).

• Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza - jest po adopcji najkorzystniejszą formą opieki nad dzieckiem. Powstaje wtedy, gdy małżeństwo lub osoba nie pozostająca w związku małżeńskiem bierze na wychowanie nie więcej niż troje dzieci, przy czym stosunki między tymi osobami a dziećmi nie pozostają takie same skutki prawne, jak przy adopcji.
Typy rodzin zastępczych:

Ze względu na rodzaj więzi prawno-emocjonalnej

1. Rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem i zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych.

2. Rodziny spokrewnione z dzieckiem, ale ze względu na dalszy stopień pokrewieństwa nie są zobowiązane do alimentacji.

3. Rodziny obce, nie pozostające w stosunku pokrewieństwa.

Ze względu na różnorodność sytuacji w jakiej znajduje się dziecko lub rodzina

1. Rodziny spokrewnione z dzieckiem, które biorą je na wychowanie ze względu na więzi rodzinne.

2. Rodziny preadopcyjne, które powstają przez przyjęcie do rodziny dziecka na okres przystosowania.

3. Rodziny, które przyjmują dzieci pochodzące z rodzin zdemoralizowanych.

4. Rodziny zapewniające tylko czasową opiekę dziecku, bez zrywania kontaktu z rodziną naturalną.

5. Ze względu na specyfikę pracy opiekuńczo-wychowawczej

1. Rodziny opiekuńcze - przyjmujące dzieci do lat dwóch, oczekujące na przysposobienie.

2. Rodziny terapeutyczne - przyjmowane są dzieci z odchyleniami od normy rozwojowej.

3. Rodziny resocjalizacyjne - biorą pod opiekę dzieci przejawiające niedostosowanie społeczne i wymagające szczególnych działań profilaktyczno-wychowawczych i resocjalizacyjnych.

---