Schutz reprezentuje antynaturalistyczny punkt wiedzenia. Zgadza się z tezą , ze celem nauki powinien być maksymalny obiektywizm (dostarczanie informacji sprawdzanych intersubiektywnie przez wielu niezależnych od siebie badaczy).
Ale obiektywizm tak rozumiany nie może prowadzić do budowania obrazów fikcyjnych, niezgodnych z rzeczywistością
Twierdzenia naukowe nie mogą odnosić się do świata prywatnego, lecz do wspólnego świata.
Z ontologicznego punktu wiedzenia nauki społeczne musza iść torem nauk przyrodniczych i przyjąć ich metody.
Schutz wymienia trzy formy obiektywizmu w naukach społecznych:
behawioryzm - ograniczający się do zewnętrznego opisu zachowania ludzkiego; mimo że ze dostarcza on informacje maksymalnie intersubiektywne i sprawdzalne, fałszuje obraz świata ludzkiego, i pomija to co najważniejsze.
błąd tej teorii polega na zastąpieniu rzeczywistości społecznym światem fikcyjnym, wskutek zastosowania zasad metodologicznych, które choć odnoszą sukcesy w innych dziedzinach, w dziedzinie intersubiektywności ponoszą porażkę.
badacz świata społecznego może przyjąć postawę, która naiwnie akceptuje świat społeczny taki jakim jest (wraz ze wszelkimi „alter ego” i wszelkimi instytucjami), czyli jako świat sensowny - posiadający znaczenie dla obserwatora, którego jedynym zadaniem jest opisanie i wyjaśnienie tego, w jaki sposób on sam i inni obserwatorzy świata doświadczają.
wszelkie zjawiska społeczne wiążą się z świadomymi działaniami ludzkimi i wskutek tego posiadają dla ludzi działających pewne znaczenie subiektywne.
taka wiedza uwzględniająca aspekty subiektywne, ale uzyskana z obiektywnego punktu wiedzenia, poddaje autor następnie operacjom klasyfikacyjnym (uogólniającym)
aby uzyskać opis i wyjaśnienia faktów świata społecznego, nie musimy docierać do subiektywnych działań innych ludzi i korelatów takich działań w ich umysłach.
zbieramy fakty świata społecznego tak jak jawią się one w naszym uzasadnionym doświadczeniu naukowym,
opisujmy i analizujmy te fakty,
grupujmy je w odpowiednie kategorie,
w ten sposób dotrzemy do sytemu nauk społecznych, odkrywając podstawowe zasady i analityczne prawa świata społecznego
w pewnym zakresie praca naukowa może posuwać się naprzód bez wnikania w problemy subiektywności
w tym celu rozwijamy i stosujemy wyrafinowany system abstrakcyjnych pojęć, które celowo wyłączają jednostkę ze świata społecznego, a wraz z tym eliminują jej subiektywne punkty widzenia, a system taki może nawet nie sprzeciwiać się naszym doświadczeniom (może dojść do malwersacji w doborze metod)
Nauki społeczne zajmują się pewnymi umiejętnie dobranymi idealizacjami i formalizacjami, ale nie zmniejsza to potrzeby zajęcia się subiektywizmem widzenia, na innych poziomach abstrakcji.
obiektywizm, który polega na rozpatrywaniu ludzkich działań z punktu wiedzenia samych działających jednostek
ważne jest zrozumienie mechanizmu, za pośrednictwem którego pewne zjawiska uzyskują dla jednostek pewne znaczenie - niezbędne przy analizie problemów społecznych (zbudowanie adekwatnej teorii działania ludzkiego)
świat społeczny jest złożonym kosmosem działań ludzkich,
możemy:
powrócić do człowieka działającego w świecie społecznym, którego działania i uczucia leżą u podstaw całego systemu
próbować zrozumieć to co robi i czuje
ujawnić stan umysłu, który skłonił go do przyjęcia szczególnych postaw w stosunku do swojego otoczenia społecznego
pytanie „co świat społeczny znaczy dla człowieka działającego, którego obserwujemy i co pragnie on osiągnąć działając w ten sposób” - skłania do odrzucenia obrazu świata społecznego wraz z jego idealizacjami i formalizacjami (- jako raz na zawsze gotowy) i podejmujemy proces tworzenia nowych idealizacji i formalizacji, genezy znaczeń, mechanizmy działania (za pośrednictwem którego istoty ludzkie rozumieją siebie i innych)
podstawowy postulat metodologii ( „postulat czystości metody”):
wybierz schemat pojęciowy adekwatny do problemu, który cię interesuje,
rozważ jego zalety i ograniczenia,
uzgodnij wzajemnie występujące w nim terminy
trzymaj się go.
nie zapomnij ze wraz ze zmianą schematu pojęciowego znaczenie terminów ulega modyfikacji.
Większość błędów popełnianych w naukach społecznych wynika z mieszania subiektywnego i obiektywnego punktu widzenia, do czego dochodzi gdy zmienia się poziom analizy.
Świat społeczny jest od początku w postaci zorganizowanej, nie wystarcza dlatego czysta wiedza o istnieniu takich przedmiotów, trzeba je zinterpretować jako potencjalnie istotne składniki możliwych działań i reakcji.
Nasze doświadczenie świata potwierdza się i sprawdza dzięki doświadczeniom innych, z którymi powiązani jesteśmy wspólną wiedzą, wspólną dla nas wszystkich - zasada organizująca wiedzę o świecie zewnętrznym
Rozróżnienie pomiędzy rzeczami naturalnymi (zdefiniowane jako rzeczy dane mnie, takie jakie są, niezależnie od interwencji ludzkiej) a rzeczami społecznymi (produkty działania ludzkiego).
Rzeczy naturalne to wg autora wszystkie moje doświadczenia, które są równocześnie doświadczeniami innych ludzi w świecie przyrodniczym oraz są podstawowymi założeniami struktury świata, które przyjmujemy za wspólną zgodą.
Rzeczy społecznych nie można zrozumieć bez sprawdzenia ich do działalności ludzkiej w wyniku których powstały a następnie bez sprowadzenia tej działalności do motywów, które je wywołały. („rozumienie” to nic innego jak sprowadzenie znanych i sprawdzonych faktów do innych znanych i sprawdzonych faktów. ; właściwe jest do rzeczy społecznych)
Autor przeprowadza wnikliwą analizę działań społecznych i przypisywanych im przez jednostki znaczeń.
Za podstawowy składnik znaczeń uważane są motywy dwojakiego rodzaju:
„po co?”:
pociągają jednostkę do działania
wizja rezultatu jakie działanie przyniesie
odnoszą się do przyszłości
integralny składniki samego działania
są tożsame z rezultatem dla którego osiągnięcia samo działanie jest środkiem
przyszły stanem rzeczy, który ma zostać zrealizowany przez projektowane działanie
wbudowane w subiektywne systemy planów
„z jakiego powodu?”
popychają jednostkę do działania wynikające z jej dyspozycji czy wrodzonych instynktów
odnoszą się do przeszłości
mogą być określane jako przyczyny
wymaga szczególnego aktu refleksji po stronie jednostki działającej , który podejmowany jest tylko wtedy gdy istnieją wystarczające racje pragmatyczne
grupują się w systemy , które występują pod nazwą „osobowości społecznej”
Działanie jest zdeterminowane przez projekt działania w którym uwzględnione zostają motywy „po co?”.
Sam projekt jest zdeterminowany przez motyw typu „ z jakiego powodu?”.
Oba te motywy stanowią elementy wielkich systemów subiektywnych.
Pytanie jest motywem typu „ z jakiego powodu” w stosunku do odpowiedzi, a odpowiedz jest motywem typu „po co?” w stosunku do pytania.
Aby zrozumieć działania ludzkie wystarczy wykryć typowe motywy typowych jednostek, które wyjaśniają dane działania jako typowy rezultat typowej sytuacji.
Te problemy są badane w ramach teorii działania.
Rzeczy społeczne są zrozumiale tylko wtedy gdy sprowadzone zostaną do działań ludzkich, a z kolei działania ludzkie są zrozumiale o ile wskażemy na ich motywy.
Żyjąc w świecie społecznym mogę zrozumieć działania innych ludzi tylko o tyle, o ile mogę sobie wyobrazić ze sam wykonywałbym podobne dziania znajdując się w takiej samej sytuacji, kierując się pobudnikami i celami typowymi dla danej typowej sytuacji.
Ostatnia część artykułu poświecona jest interakcjom społecznym - tworzą one siec powiązanych i wzajemnie się warunkujących działań.
Autor postuluje w badaniach społecznych podwójną redukcje:
aby zrozumieć instytucje społeczne trzeba je sprowadzić do działań jednostek
aby zrozumieć działania trzeba je sprowadzić do motywów
Interpretacja świata społecznego z pozycji jednostki działającej - uwikłanej w siec wielorakich interakcji - jest niezbędną procedurą poznawczą w naukach społecznych, a zarazem procedurą odmienną od metod stosowanych w naukach przyrodniczych.
Świat społeczny stanowi przedmiot, które posiada znaczenia.
Istnieje ogromna różnica pomiędzy podejściem człowieka żyjącego w sieci wielorakich stosunków społecznych, w którą jest uwikłany jako uczestnik, a postawą czystego obserwatora, który nie jest zainteresowany rozwojem sytuacji społecznej, w której sam nie uczestniczy bezpośrednio a która tylko bada z perspektywy zewnętrznej.
.
Alfred Schutz - świat społeczny i teoria dziania społecznego ćwiczenia 2
1
Teoria polityki