OPIS I ANALIZA

ROZPOZNANIA I ROZWIĄZANIA

PRZYPADKU

IDENTYFIKACJA PROBLEMU

Problem, który był dla mnie niezwykle ważny, dotyczy niewłaściwego, wręcz agresywnego zachowywania się Kuby. Konsekwencją tegoż zachowania była pogłębiająca się niechęć grupy a nawet izolacja.

Kuba dołączył do grupy w wieku 4 lat. Dołączył do grupy, która już od roku integrowała się i tworzyła dość dobrze zgrany zespół. Nie brakowało w nim indywidualności, ale nie pojawiały się poważniejsze problemy. Kuba pochodzi z dobrze sytuowanej, pełnej, „ normalnej" rodziny. Ma starszą siostrę. Ponieważ oboje rodzice pracują, opiekę nad dziećmi często powierzano babci. Mimo, iż chłopiec zapisany był do przedszkola na 8 godzin, babcia chcąc sprawić radość (w jej przekonaniu) wnukowi, odbierała go zaraz po obiedzie. Nie sprzyjało to integracji dziecka z grupą, wręcz przeciwnie. Kuba odstawał od grupy także pod względem dydaktycznym. Był mało sprawny manualnie, nie posiadał tych wiadomości i umiejętności, którymi mogła pochwalić się większość dzieci w grupie. Przyprowadzany do przedszkola późno (tuż przed śniadaniem lub już w jego trakcie) i odbierany zaraz po obiedzie, nie miał szans na pracę indywidualną, umożliwiającą mu wyrównanie braków. Głównymi objawami świadczącymi o niewłaściwym zachowaniu Kuby było:

• agresywne zachowanie się wobec koleżanek i kolegów w grupie;

• nagminne używanie „brzydkich słów";

• liczne skargi dzieci pokrzywdzonych przez niego: „niszczy budowle z klocków, zabiera zabawki, szczypie, drapie, niszczy rysunki itp.";

• skargi rodziców na zachowanie Kuby w przedszkolu;

Z uwagi na fakt, iż zachowanie Kuby systematycznie pogarszało się, grupa odtrącała chłopca a z czasem doszło do izolacji, należało niezwłocznie zająć się tym problemem. Zwłaszcza, że Kuba wymagał również pomocy w zdobyciu wiadomości i opanowaniu umiejętności przewidzianych dla dzieci w jego wieku.

GENEZA PROBLEMU

Problem z zachowaniem Kuby pojawił się zaraz na początku roku szkolnego, gdy chłopiec jako 4 latek dołączył do grupy, która była już ze sobą od roku.

Początkowo nic nie wskazywało na to, iż mogą pojawić się problemy. Kuba jest bardzo ładnym, zadbanym dzieckiem o „ aniołkowatej buzi". Przychodził do przedszkola przyprowadzany przez babcię tuż przed śniadaniem, zjadał je bez problemów. Na zajęciach zachowywał się grzecznie, ale w nich nie uczestniczył. Zachęcany do wypowiedzi robił „wielkie oczy", uśmiechał się i ... milczał. Jego prace plastyczne były na bardzo słabym poziomie. Rysunki konturowe nie kolorował a zamazywał, dobierając zupełnie nieodpowiednie kolory. Wycinając nie potrafił ciąć po linii, niszczył pracę. Nie potrafił lepić z plasteliny.

Zaczęły pojawiać się skargi na Kubę. Dzieci przychodziły z pretensjami, że Kuba ich popchnął, drapnął, zabrał zabawkę, zniszczył rysunek, powiedział „brzydkie słowo"... Robił to tak sprytnie, by nauczycielka tego nie zauważyła. Grupa jest dość liczna, więc często mu się udawało. Kuba zamiast integrować się w grupie był w niej coraz bardziej izolowany. Integracji nie sprzyjały dość częste nieobecności Kuby w przedszkolu. Jak się później okazało, to babcia nie przyprowadzała go, gdyż Kuba skarżył się jej, że dzieci mu dokuczają, a ona chciała mu tego zaoszczędzić. Bezkrytycznie wierzyła słowom chłopca, nie próbowała dociec prawdy. Dla niej prawda była jedna: Kuba jest grzeczny a to dzieci w przedszkolu (i pani) są niedobre.

Problem z czasem zaczął przybierać na sile. Agresja Kuby wywoływała agresję innych dzieci, szczególnie chłopców. Do skarg dzieci zaczęły dołączać skargi rodziców. Dzieci zaczęły bowiem w domu opowiadać o zachowaniu Kuby zrzucając całą winę (nie zawsze słusznie) na niego. Dochodziło do sytuacji, że na pytanie „kto to zrobił?" (coś niestosownego), zawsze, niemal odruchowo odpowiadano: „Kuba", nawet gdy go tego dnia nie było... Rozmowy z mamą nie przynosiły efektów. Przyznawała racje, rozumiała problem, ale nie potrafiła przeciwstawić się babci dziecka, której pomoc była jej potrzebna.

Podsumowując uważam, że niewłaściwe zachowanie Kuby miało następujące uwarunkowanie:

• dołączenie do grupy gdy ta była już w dużym stopniu zintegrowana;

• niewłaściwa postawa babci- swoją nadopiekuńczością i bezkrytycyzmem czyniła dziecku krzywdę;

• zbyt krótki pobyt dziecka w przedszkolu - 4 zamiast 8 godzin;

• predyspozycje psychiczne dziecka;

ZNACZENIE PROBLEMU

Problem miał duże znaczenie ze względu na:

• funkcjonowanie społeczne Kuby;

• jego rozwój emocjonalny;

• osiągnięcia dydaktyczne chłopca;

Wiem z własnego, wieloletniego doświadczenia, a także z literatury pedagogicznej i psychologicznej, że zaniechanie podjęcia działań mających na celu poprawienie zachowania Kuby, mogłoby doprowadzić do znaczącego jego pogorszenia się. Mogłoby również doprowadzić do przejęcia złego zachowania przez inne dzieci w grupie i pogorszyć relacje pomiędzy Kubą a pozostałymi dziećmi. Niewłaściwe zachowanie chłopca mogłoby doprowadzić do poważnych skutków i późniejszych konsekwencji dla jego rodziców oraz dla niego samego. Istotne znaczenie miało również podjęcie działań zmierzających do nadrobienia zaległości dydaktycznych dziecka, aby w przyszłości, mając dobre podstawy, nie miało ono problemów z nauką w szkole. Aby chłopiec nie sprawiał więcej podobnych problemów i był lubiany w grupie, by dobrze wykonywał zadania dydaktyczne, należało podjąć takie działania, które zmierzałyby do zlikwidowania, lub co najmniej zminimalizowania omawianego problemu. Tym bardziej, że jak pisał Z. Skórny w „ Psychologii wychowawczej dla nauczycieli": Agresywność przejawiana w dzieciństwie i młodości może u człowieka dorosłego przybrać postać brutalnego lekceważenia cudzych potrzeb, narzucania przemocą swojej woli, naruszania zasad praworządności, wywoływania konfliktów w zakładzie pracy"

PROGNOZA

Jeżeli nie zostałoby podjęte działanie mające na celu wyeliminowanie lub przynajmniej zminimalizowanie zachowań niepożądanych Kuby, to należy przypuszczać, że jego zachowanie będzie się pogarszało, a proces dydaktyczno-wychowawczy będzie mało efektywny. Ponadto zachowanie Kuby będzie miało negatywny wpływ na zachowanie innych dzieci w grupie. E. Kosińska w „ Wychowawcy w szkole" pisze: „ W każdej grupie społecznej pojawiają się konflikty. Wychowawca musi te konflikty dostrzegać i odpowiednio reagować. Nie wolno mu dopuścić do zbagatelizowania konfliktu, gdyż będzie on narastał i utrudniał porozumienie." Autorka pisze także w w/w pozycji, że doskonałym środkiem na przeciwdziałanie negatywnym zachowaniom, jest zwykła i serdeczna rozmowa z dzieckiem: „Zawsze jest dogodna chwila, żeby dziecku powiedzieć coś miłego i zapewnić, że mimo niepowodzeń nie przekreśla się go. "

Zatem w przypadku zaniechania oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych można wysunąć prognozę negatywną:

• zachowanie Kuby ulegnie pogorszeniu;

• zachowanie negatywne Kuby przejmą inne dzieci;

• Kuba zostanie odizolowany przez dzieci ze swojej grupy;

• jego problemy dydaktyczne pogłębią się;

Planując swoje działania zakładam prognozę pozytywną:

• zachowanie Kuby ulegnie poprawie;

• poprawią się relacje chłopca z grupą;

• Kuba zacznie odnosić sukcesy dydaktyczne;

PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA

Aby rozwiązać omawiany problem wyznaczyłam sobie następujące cele:

• wyeliminować lub co najmniej zminimalizować niewłaściwe, niepożądane zachowania u Kuby;

• doprowadzić do poprawnych relacji pomiędzy Kubą a dziećmi w grupie;

• wyrobić u chłopca umiejętność koleżeńskiego rozwiązywania problemów;

• poprzez indywidualną pracę wyrównać jego braki w wiadomościach i umiejętnościach (zwłaszcza poprawić sprawność manualną);

Aby osiągnąć te cele, postawiłam sobie następujące zadania: a) naprawcze:

1. przeprowadzić rozmowy z rodzicami i babcią dziecka, uświadomić im na czym polega problem, poprosić o współpracę;

2. przekonać rodziców do konieczności wcześniejszego przyprowadzania dziecka do przedszkola i późniejszego odbierania ( czas na indywidualne oddziaływanie);

3. aktywnie słuchać Kuby- rozpoznać jego potrzeby i uczucia

4. często rozmawiać z chłopcem, nie tylko zwracając uwagę na niewłaściwe zachowanie, ale także samodzielne zrozumienie błędów, proponując lepsze, koleżeńskie rozwiązania konfliktów;

5. wykorzystując poranki i popołudnia, gdy dzieci jest mniej, pracować z Kubą indywidualnie doskonaląc jego umiejętności;

6. organizować gry, zabawy i zajęcia mające na celu integrację grupy, kształtowanie odporności na porażkę, dające możliwość odniesienia sukcesu każdemu dziecku, zwłaszcza Kubie.

7. konsekwentnie reagować na wszelkie przejawy niewłaściwego zachowania chłopca i pozostałych dzieci w grupie;

8. w rozwiązywanie problemów Kuby zaangażować

pozostałe nauczycielki pracujące w grupie

b ) profilaktyczne:

1. w planie dydaktyczno- wychowawczym szczególnie eksponować treści skierowane na kształtowanie pożądanych postaw, na umiejętność współżycia w grupie, uczące tolerancji wobec innych;

2. przydzielać chłopcu różne zadania społeczne;

PLAN ODDZIAŁYWAŃ

Lp	Kto oddziaływuje	Jak oddziaływuje	Kiedy oddziaływuje
1.	Nauczyciel przedszkola	Rozmowa z rodzicami i babcią; Częste rozmowy z Kubą; Działania integrujące grupę; Organizowanie gier, zabaw i zajęć kształtujących odporność na porażkę, dających możliwość odniesienia sukcesu; Współpraca z innymi nauczycielkami; Przydzielanie chłopcu różnych zadań społecznych; Indywidualna praca korekcyjno- kompensacyjna;	W czasie pobytu dziecka w przedszkolu
2.	Nauczycielki pracujące w tej grupie	j.w.	j.w.
3.	Rodzice i babcia Kuby	Wcześniejsze przyprowadzanie i późniejsze zabieranie dziecka z przedszkola; Rozmowy z Kubaj Konsekwencja w postępowaniu	W dniach pobytu dziecka w przedszkolu W domu. W każdej sytuacji.
4.	Grupa dzieci w przedszkolu.	Nie prowokowanie Kuby; Traktowanie Kuby jak swojego kolegi; Zachęcanie chłopca do wspólnej zabawy; Nawiązywanie rozmów i współpracy z Kubą.__	W czasie pobytu chłopca w przedszkolu.

WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

Swoje oddziaływania rozpoczęłam w II półroczu, gdy Kuba był w grupie 4 latków. Rozpoczęłam od rozmowy z babcią Kuby, gdyż to głównie ona przyprowadzała i odbierała dziecko. Reakcja babci była zaskakująca. Nie przyjmowała do wiadomości faktu, że Kuba ma problemy i one narastają. Babcia obraziła się. Poprosiłam więc, aby w przedszkolu pojawili się rodzice. Rozmowa z mamą miała zupełnie inny przebieg. Rozumiała przyczyny problemów Kuby, o których już zresztą wcześniej jej sygnalizowałam i zgadzała się na współpracę. Chciała pomóc dziecku. Obiecała w miarę możliwości przyprowadzać dziecko wcześniej i odbierać później tak, aby był czas na indywidualną pracę z dzieckiem i więcej czasu na integrację z grupą. Mama wyszła z inicjatywą zapisania Kuby od nowego roku szkolnego, w 5 latkach na zajęcia dodatkowe-j. angielski i tańce, w których uczestniczy większość grupy. Mama zobowiązała się również w swoim i taty Kuby imieniu do częstych

:

w planie dydaktyczno- wychowawczym szczególnie eksponować treści skierowane na kształtowanie pożądanych postaw, na umiejętność współżycia w grupie, uczące tolerancji wobec innych; 2. przydzielać chłopcu różne zadania społeczne; rozmów z synem, uczulających go na właściwe zachowanie. Przyznała, że do tej pory nie poświęcali z mężem zbyt wiele czasu dzieciom ( zajęci pracą), powierzając większość obowiązków babci. Zrozumiała ten błąd i obiecała zmianę swoich zachowań.

Równocześnie podjęłam rozmowy z Kubą i dziećmi w grupie. Wykorzystywałam każdą nadarzającą się okazję, aby powiedzieć dziecku coś miłego, zapytać o jego ulubione zabawki, bajki....Bardzo owocna okazała się indywidualna praca z Kubą. Przed śniadaniem i po podwieczorku siadałam z Kubą przy stoliku i poprzez zabawę, pracę z książką i różne prace plastyczne doskonaliłam jego sprawność manualną, ośmielałam do dłuższych wypowiedzi. Do tych gier, zabaw, rozmów dołączały inne dzieci. Obserwując moje zachowanie, stopniowo zaczęły inaczej traktować Kubę. Dużo też z nimi rozmawiałam na temat postaw koleżeńskich, zarówno w czasie swobodnych zabaw jak i podczas zajęć. Organizowałam także gry, zabawy i zajęcia, które sprzyjały integracji grupy, dawały możliwość przeżycia pozytywnych doświadczeń społecznych, odniesienia sukcesu. Tak kierowałam zabawą, aby partnerami Kuby na początku byli życzliwi mu koledzy, a w miarę nabierania do niego życzliwości także ci, którzy go wcześniej nie akceptowali, z którymi najczęściej dochodziło do spięć. Kuba nabierał wiary w siebie, widać było jego radość z zabawy w grupie. Istotne znaczenie w pokonywaniu problemów Kuby miało przybycie z nowym rokiem szkolnym( do 5 latków) kilku kolegów i koleżanek, którzy bez obciążeń wcześniejszymi, niemiłymi doświadczeniami z Kubą stali się jego bliskimi kolegami. Kuba już nie musiał siłą wymuszać akceptacji. Agresja powolutku wyciszała się. Chłopiec zaczął uczestniczyć w zajęciach dodatkowych. Czuł się z tego powodu bardzo dumny, był dowartościowany. Wzrosły jego „notowania" w grupie. Był jednym z nich. Aby oddziaływania były skuteczne konieczna była współpraca wszystkich nauczycielek pracujących w tej grupie, a także życzliwa postawa pani woźnej oddziałowej. Przebiegała ona bez zastrzeżeń, z pełnym zrozumieniem sytuacji.

EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

Stwierdzam z dużą satysfakcją, że moje oddziaływania przyniosły bardzo pozytywne efekty. Kuba bardzo się zmienił. Nie dokucza innym, przestał być agresywnym. Zdarzają się wprawdzie jeszcze konflikty słowne i kłótnie o zabawki, ale są to sporadyczne wypadki a wina nie zawsze leży po stronie Kuby. Zmieniło się też nastawienie grupy do Kuby. Nie jest już traktowany jak intruz, jest jednym z nich.

Sukces nastąpił również w sferze dydaktycznej. Wprawdzie prace plastyczno-techniczne pozostawiają jeszcze wiele do życzenia, ale widać wyraźny postęp. Na zajęciach często i chętnie wypowiada się, stara się poprawnie wykonywać polecenia nauczycielki.

Odniesienie niewątpliwego sukcesu w rozwiązywaniu problemu Kuby nie zwalnia oczywiście mnie, ani pozostałych nauczycielek z czujności pedagogicznej. Musimy dopilnować aby nie zaprzepaścić włożonej w rozwiązanie tego problemu trudu a Kuba w przyszłości stał się dobrym kolegą i dobrym uczniem.

Przy rozwiązywaniu tego problemu posłużyłam się własnym doświadczeniem oraz literaturą:

1. Fuchs B. „ Gry i zabawy na dobry klimat w grupie". Kielce. 1999.Wydawnictwo Jedność.

2. Kosińska E. „ Wychowawca w szkole. Krótki poradnik psychologiczny". Kielce. 1999. Wydawnictwo Jedność.

3. Portman R. „ Gry i zabawy przeciwko agresji". Kielce. Wydawnictwo Jedność.

4. Skórny Z. „ Psychologia wychowawcza dla nauczycieli". Warszawa. 1992. WSiP.

5. Skórny Z. „ Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się". Warszawa. 1968.PWN.

Jadwiga Kowalska

---