Zagadnienia nr 39 i 42 (opracowane na podstawie podręcznika A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego Teorie literatury XX wieku i wielkiego interetu)
HABITUS - w sosjologii Pierre'a Bourdieu zindywidualizowany system definicji przejęty przez jednostkę w wyniku uczestnictwa w rozmaitych instytucjach edukacyjnych (od rodziny po szkołę) i określający sposób postrzegania rzeczywistości. Habitus to kulturowy mechanizm modelujący percepcję, pozwalający na radzenie sobie w rozmaitych sytuacjach.
KAPITAŁ KULTUROWY - termin wprowadzony przez Pierre'a Bourdieu na określenie stopnia posiadanej wiedzy i kwalifikacji niezbędnie potrzebnych jednostce, by weszła w krąg krąg pożadanych instytucji kulturalnych. "Kapitał kulturowy to coś, co jest efektywne w danym polu zarazem jako broń i jako stawka w walce o miejsce w kulturze. To coś, co pozwala jego posiadaczowi sprawować władzę, wywierać wpływy."
PRZEMOC SYMBOLICZNA - pojęcie wprowadzone przez francuskiego socjologa Pierre'a Bourdieu. PB uznał, że język nie jest prostym narzędziem komunikacji (iluzja autonomii systemu językowego), lecz przejawem walki między jednostkami i szerzej - grupami, do których należą. Język jest więc częscią gry wymiany kulturowej, która nie jest neutralna, lecz zakłada konflikt interesów i walkę o władzę symboliczną, czyli "moc oddziaływania na świat poprzez działanie na wyobrażenia o nim". W tej perspektywie, jako tworzenie i przekształcanie jednostkowych wyobrażeń, kultura jest elementarnym narzędziem symbolicznego panowania.
WŁADZA - koncept intensywnie używany w pracach Michela Foucaulta, który władzę rozumie jako efekt działa zinstytucjonalizowanych dyskursów ustanawiających podmiot. W tym ujęciu władza nie jest w czyimś posiadaniu, lecz istnieje w stanie dyskursywnym, a więc anonimowym, w związku z czym opór przeciwko władzy musi dokonać się także poprzez dyskurs.
DYSKURS - zbiór społecznie usankcjonowanych praktyk wypowiedzeniowych, określający zarówno miejsce podmiotu, jak i status rzeczywistości. Rzeczywistość istnieje jako wypadkowa różnych wypowiedzi na jej temat (czyli ma status dyskursywny). Jednostka staje się podmiotem, gdy przejmuje jako własne reguły danego dyskursu, narzucającego jej określone wartości i przekonania (ideologię). Dyskurs nigdy nie jest neutralny światopoglądowo i jest podstawowym warunkiem konstruowania tożsamości ("powiedz mi, co myślisz, a powiem ci, kim jesteś). Pierre Bourdieu wprowadził pokrewne do dyskursu pojęcie habitus (łac. zwyczaj) na określenie "uspołecznionej subiektywności", zbioru dyspozycji i preferencji, dzieki którym świat staje się dla jednostki zrozumiały i czytelny.
ORIENTALIZM - 1. Edward W. Said podaje cztery różne definicje tej kategorii. Po pierwsze, orientalizm jest sposobem badania określonego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego języka i kultury. Każdy, kto zajmuje się tym obszarem geograficzno-kulturowym, jest nazywany orientalistą. Po drugie, orientalizm jest pewnym sposobem myślenia opartym na ontologicznym i epistemologicznym rozróżnieniu pomiędzy Wschodem a Zachodem. Po trzecie - jest systemem myślenia, który prowadzi do unieważnienia Wschodu jako obszaru zainteresowań badaczy kultury (ta definicja odsyła do dyskursywnych mechanizmów wykluczenia i marginalizacji). I wreszcie po czwarte, orientalizm jest korporacyjną instytucją, której celem jest opisywanie, analizowanie i propagowanie kultury Wschodu. Orientalizm jest także sposobem dominowania, restrukturyzowania i posiadania władzy nad Wschodem przez Zachód.
2. za Saidem: 1. sposób badania określonego regionu geograficznego z uwzględnieniem języka, kultury. 2. sposób myślenia oparty na epistemologicznym i ontologicznym rozróżnieniu Wschód - Zachód. 3. system myślenia unieważniający Wschód jako obszar badań kultury. 4. korporacyjna instytucja, cel: opisywanie, analizowanie, propagowanie kultury Wschodu.
KANON - 1. dominujący model literacki, który powstaje poprzez odrzucenie literatury regionalnej, peryferyjnej i marginalnej. Jego funkcją jest wyznaczenia standardów językowych i kulturowych dla obszarów podporządkowanych imperialnemu państwu. Kanon jest dyskursem Ustanawia on hierarchicznie wzorce kulturowe. Funkcją kanonu jest dokonywanie podziału na wysokie i niskie oraz centralne i peryferyjne. Drugą funkcją jest funkcja reprodukcyjna. Kanon jest zawsze wykorzystywany jako narzędzie polityki tożsamościowej, więc reprodukowanie kanonu jest zawsze skorelowane z instytucjami oddanymi tej polityce.
2. dominujący model literacki, odrzucający literaturę regionalną i peryferyjną; wyznaczanie standardów językowych i kulturowych dla obszarów skolonizowanych.
WSPÓLNOTA WYOBRAŻONA - 1. (ang. immaginated community) - kategoria wprowadzona przez Benedicta Andersona w 1983 roku na określenie istoty tożsamości narodowej we współczesnych społeczeństwach. Narodowość, według Andersona, nie jest związana terytorialnie z państwem narodowym, jest natomiast narracyjnym wytworem tego, jak dana zbiorowość nawet rozproszona, wyobraża własną przynależność do zbiorowości uznanej za własną. Pojęcie to daje się zastosować do analizowania tożsamości narodowej w diasporze.
2. (imagined community) - Benedict Anderson (1983): istota tożsamości narodowej we współczesnych społ. Narodowość - nie związana terytorialnie z państwem narodowym, ale narracyjny wytwór wyobrażeń danej zbiorowości (nawet rozproszonej) o przynależności do tej zbiorowości - uważanej za własną. Także do analizy tożsamości narodowej w diasporze.
KOLONIALIZM WEWNĘTRZNY - przeprowadzony w ramach jednego państwa (jednego obszaru etnicznego); to także śledzenie represji wobec mniejszości religijnych i etnicznych w strukturach danej zbiorowości, relacji miedzy centrum narzucającym wartości kulturowe a marginesem wykazującym tendencje naśladowcze. [UWAGA! Miałam ogromne kłopoty, by wyjaśnić to hasło. Nie posiadam notatek z wykładu dotyczących kolonializmu wewnętrznego, nie było o nim nic w podręczniku, nie znalazłam też w internecie. Dlatego zwracam się z prośbą - jeśli ktoś dysponuje dobrą definicją tego hasła mógłby wysłać ją na maila? Zdaję sobie sprawę że moje wyjaśnienie kolonializmu wewnętrznego nie jest wyczerpujące.. Bardzo Was przepraszam! Ania Ratajszczak]