PRZESTRZEŃ MIEJSKA W SZKOLE CHICAGOWSKIEJ- PROHIBICJA I ALCAPONE W SOCJOLOGICZNYM OGŁĄDZIE
* Niezbyt precyzyjnym mianem „orientacja ekologiczne” określa się liczne i rozmaite nurty, a także kierunki badawcze poszukujące i interpretujące zależności zachodzące między określoną przestrzenią a zachowaniami jej użytkowników. Zainteresowania ekologów miejskich są przynajmniej dwukierunkowe:
badają oni zachowanie przestrzenne ludzi oraz zbiorowości uznawane w pewnym systemie aksjologiczno- normatywnym za normalne ( np. migracje domiejskie, adaptacje i przyswajanie przestrzeni);
akty i zachowania o charakterze dewiacyjnym. Do najistotniejszych spośród nich zalicza się przejawy patologii biologicznej ( np. przestrzenne występowanie chorób psychicznych i psychoz)oraz społecznej (np. przestrzenne zróżnicowanie kradzieży, włamań, zabójstw i innych form przemocy).
* Ekologowie społeczni bardzo szeroko pojmują „choroby przestrzeni miejskiej” i zaliczają do nich również wyraźne i jednoznaczne procesy segregacji przestrzennej, społeczno- przestrzennej, powstawanie swoistych gett etnicznych czy rasowych.
Podstawy nowoczesnej ekologii, podobnie jak wielu innych nauk przyrodniczych i społecznych, znajdujemy w pracach wielkich biologów: Charlesa Darwina i Alfreda Russela Wallace'a. W fundamentalnym dziele” O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego” Darwin zawarł podstawowe idee, które do dzisiaj w znacznym stopniu tworzą teoretyczny układ odniesienia dla orientacji ekologicznej. Darwin i Wallach postrzegali cały świat ożywiony jako układ wielorakich zależności tworzących sieć życia (web of liefe). U jej podstaw tkwi, wszechobecna w przyrodzie, walka o byt. Wydaje się, że naukowa ekologia zawdzięcza tym badaczom przynajmniej trzy elementy teoretyczne:
pojęcie sieci życia, w której organizmy przystosowały się do innych osobników z własnego i innych gatunków;
traktowanie procesu przystosowania jako nieustannej walki o byt;
definiowanie środowiska jako złożonego kompleksu warunków przystosowania.
Pojęcie EKOLOGIA SPOŁECZNA (social ecology),EKOLOGIA LUDZKA (human ecology) pojawiły się po raz pierwszy w znanym podręczniku socjologii Introduction to the Science of Socjology, przygotowanym przez Roberta Ezrę Parka i Williama Ernesta Burgessa, a opublikowanym w 1921 r. Obaj uczeni oraz bliski ich współpracownik, Roderick D. McKanzie, położyli w dwudziestych i trzydziestych latach XX w. ogromne zasługi w wykorzystaniu orientacji ekologicznej w naukach społecznych. W historii myśli socjologicznej uformowany przez nich kierunek określany często bywa między innymi jako „ klasyczny nurt ekologii społecznej” bądź też jako „szkoła chicagowska”. Za umowną zaś datę powstania owej szkoły uważa się rok 1915, w którym Park opublikował w American Journal of Sociology esej o charakterze manifestu. Sformułował w nim elementarne pytania o strukturę organizacyjną miasta, porządek moralny, system przemysłowy, kontrolę społeczną i przestrzeń miejską. |
*Badacze z Chicago w żaden istotny sposób nie zmienili ugruntowanego już w drugiej połowie XIX w. sposobu pojmowania terminu „ekologia”. Wykorzystali go głównie w analizie zależności między rozdziałem przestrzeni, zwłaszcza miejskiej, a wzorami jednostkowych i zbiorowych zachowań. Odwoływali się przy tym do licznych koncepcji, systemów i doktryn socjologicznych i filozoficznych. Korzystali np.. z prac G. Kimmla, dotyczących „obcego” w metropolii, z jego badań nad mentalnością mieszkańców wielkich miast. Robert Park, główny organizator szkoły chicagowskiej, studiował u Kimmla i Wilhelma Windelberga. Głównych inspiracji szkoły chicagowskiej upatruje się w społecznym darwinizmie, transponującym ideę walki o byt ze świata zwierząt do społeczeństw ludzkich.
* Ważne dla powstania i ugruntowana szkoły chicagowskiej były z jednej strony systemy pragmatyzmu, z drugiej zaś- badania nad naturą ludzką prowadzone głównie przez Charlesa Hortona Cooleya. Chicagowska szkoła pragmatyzmu rozwijana przez Jamesa Deweya, George'a Herberta Meada,Jamesa Ttuftsai Jamesa R. Angela opracowała wieleidei przyjmowanych później, implicate lub explicite, przez ekologów klasycznych. Można założyć, że wykorzystywali oni przede wszystkim idee pragmatystów o ścisłym związku między myślą a działaniem, teorią i praktyką oraz jaźnią (self) i społeczeństwem.
* Biotyczna sfera egzystencji ludzkiej była analizowana przez ekologów z największym zainteresowaniem i pedanterią. Każdorazowo odnosili oni wszelkie przejawy rywalizującej współpracy do określonego terytorium, zwanego obszarem naturalnym (natura area). Pojęcie to, stosowane szeroko przez klasyków ekologii, wprowadził Friedrich Ratzel na oznaczenie terytorium i przestrzeni podobnych charakterystykach fizjonomiczno- fizjograficznych. W ujęciu Pakra, Burgessa i McKenziego termin ten oznaczał najczęściej dzielnice i kwartały ograniczone charakterystycznymi dla miasta budowlami, często o monumentalnym charakterze, parkami, arteriami komunikacyjnymi, liniami kolejowymi czy granicami obszarów przemysłowych.
* Przez analogię do obszaru naturalnego badacze chicagowscy utworzyli pojęcie „obszar i porządek ekonomiczny”. Porządek ekonomiczny, zamiennie określany jako konkurencyjny, opiera się przede wszystkim na wymianie dóbr usług na konkurencyjnym rynku.
* Badacze chicagowscy nie pomijali problematyki kulturowej i miejskiego porządku kulturowego. W refleksjach tego typu tworzyli pojęcia „obszar kulturowy” (cultural area). Pojęcie wprowadził w 1895 r. Otis T. Mason na oznaczenie terytorium zamieszkanego przez społeczność o zbliżonych cechach kulturowych i ich określonej konfiguracji.
* Organizacji pogłębionych studiów empirycznych towarzyszyła nieco metaforyczna koncepcja miasta sporządzona prze R. Parka- „Miasto jest czymś więcej niż aglomeracją jednostek wyposażonych w dobra komunalne, takie jak ulice, nieruchomości, oświetlenie elektryczne, tramwaje, telefony itd. Miasto jest także czymś więcej niż prostą konstelacją instytucji i aparatów administracyjnych: trybunałów, szpitali, szkół, posterunków policji oraz urzędów wszelkiego rodzaju. Miasto jest stanem ducha, zespołem zwyczajów i tradycji, postaw i sentymentów, nieodłącznie powiązanych z tymi zwyczajami i transmitowanych przez tradycje. Inaczej mówiąc, miasto jest produktem natury, zwłaszcza zaś natury ludzkiej”.
* Twórcy szkoły zgadzali się z tezą Otmara Spenglera, że „miasto jest tym dla człowieka cywilizowanego, czym chałupa dla chłopa”. W tym sformułowaniu ukryte było założenie, że miasta są głównymi ośrodkami zmian cywilizacyjnych i ich społeczno- przestrzennym zwieńczeniem.
* Miasto, podobnie jak każda forma społecznej organizacji, ma swoją szczególną morfologię, z którą w znaczny stopniu są skorelowane procesy segregacji. Podstawowymi jednostkami morfologicznymi były- wg klasycznych ekologów- obszary naturalne, ekonomiczne i kulturowe.
* Z analizy przeprowadzonej przez parka, Burgessa i McKenziegodośc jednoznacznie wynikało, że procesy segregacyjne są atrybutem miasta i naturalnym jego korelatem.
* Praźródeł selekcji i segregacji w przestrzeni miasta upatrywali klasyczni socjologowie w rywalizacji jednostek, grup i instytucji o najdogodniejsze oraz najwartościowsze obszary