Wycieczka jest niezbędną formą zapoznawania uczniów klas nauczania zintegrowanego
ze środowiskiem. Nauczyciel powinien sobie uświadomić, że bez wycieczek nie będzie w stanie zrealizować podstawowych celów programu, takich jak:
zapoznanie z różnorodnością świata roślin i zwierząt, warunkami ich życia, budową i rozwojem,
zapoznanie z życiem na wsi i w mieście, z dorobkiem najbliższej okolicy,
kształtowanie więzi emocjonalnych z przyrodą,
wrażliwość na piękno otaczającej przyrody,
działania ekologiczne na rzecz środowiska.
Przez wycieczkę rozumie się celowe i zorganizowane wyjście w naturalne środowisko
przyrodnicze lub społeczne.
H. Gutowska: „wycieczka szkolna jest źródłem wrażeń i spostrzeżeń niezbędnych do
pracy umysłowej, tworzenia pojęć, rozwijania mowy, może również dostarczać wzorców
postępowania". Autorka traktuje wycieczkę jako jedną z najlepszych form stwarzających
warunki do przeprowadzenia obserwacji i zetknięcia się uczniów z rzeczywistością.
Wycieczka jest podstawową formą działalności krajoznawczo-turystycznej. Stanowi ona
integralną część procesu dydaktyczno-wychowawczego i powinna być organizowana przez
wszystkie szkoły w ramach zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych.
W obecnej zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej, wycieczki spełniają jedną z podstawowych
form zajęć pozaszkolnych. Dużym walorem wycieczek jest bezpośredni kontakt z przyrodą,
aprzy okazji ciekawa forma wypoczynku.
T. Wróbel: Zadania dydaktyczno-wychowawcze, które mogą być realizowane podczas wycieczek:
zetknięcie ucznia z faktami przyrodniczymi w warunkach naturalnych w licznych wzajemnych powiązaniach w całej różnorodności i bogactwie okazów,
wyrabianie w uczniu spostrzegawczości i orientacji w otoczeniu, pogłębianie zainteresowań, pobudzanie inicjatywy i samodzielności,
kształtowanie uczuć patriotycznych, pogłębianie uczuć estetycznych, wrażliwości na piękno przyrody,
pogłębianie współżycia i współdziałania wśród uczniów, wyrabianie dyscypliny
i kształtowania odpowiednich form zachowania się w złożonych sytuacjach życiowych.
Wg M. Dudzikwej 3 etapy dobrze przygotowanej wycieczki::
1 etap - Przygotowanie wycieczki:
określenie celów wycieczki
ustalenie miejsca, w którym będziemy prowadzić obserwacje
wzbudzenie zainteresowania uczniów tematem i wywołanie motywacji poznawczej
przygotowanie narzędzi i przyborów
zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo, odpowiednie ubranie, obuwie.
2 etap - Przebieg wycieczki:
wywołanie nastroju zaciekawienia
nawiązanie do posiadanej wiedzy na dany temat
doskonalenie obserwacji kierowanej lub samodzielne łączenie obserwacji
z przyswojeniem nowych pojęć.
3 etap - Wykorzystanie materiału zdobytego na wycieczce :
analiza danych z obserwacji
wykorzystanie notatek, szkiców, rysunków
dyskusja
praca pisemna na podstawie wiadomości zebranych podczas wycieczki
wykorzystanie tych wiadomości na dalszych zajęciach.
Wg M. Chymuk ze względu na cel wycieczki dzieli je na :
wycieczki poznawcze po najbliższej okolicy
krajoznawcze
przyrodnicze w naturalnym środowisku
przyrodnicze w środowisku specjalnym
obserwowanie zmian w przyrodzie
poznanie pracy ludzi w różnych zawodach
wycieczki do konkretnej instytucji
wycieczki do gospodarstw rolnych
zapoznanie z kulturą
zachowanie się na jezdni i skrzyżowaniu ulic
różne budowy : dom, droga, most, wiadukt, fabryka.
T. Łobożewicz wycieczki szkolne dzieli na :
wycieczki- lekcje w terenie, gdy uczniowie w ramach zajęć lekcyjnych, udają się
w najbliższe sąsiedztwo szkoły,
wycieczki przedmiotowe organizowane przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów dla potrzeb dydaktyczno-wychowawczych, wynikających z programu nauczania,
wycieczki krajoznawcze, organizowane przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów dla potrzeb dydaktyczno-wychowawczych; treści poznawcze przeważają w nich nad celami rekreacyjnymi. Są to wycieczki jedno- lub kilkudniowe.
wycieczki turystyczno-krajoznawcze organizowane przez nauczycieli i wychowawców. Ich głównym celem jest wędrówka, wysiłek fizyczny, rekreacja przy jednoczesnym uwzględnieniu celów poznawczych.
W zależności od celu, zakresu i czasu trwania wycieczki w klasach nauczania zintegrowanego rozróżniamy trzy typy :
wycieczki bliższe - są to krótkotrwałe lekcje w terenie o wąskim zakresie tematycznym
w celu obserwacji jednego obiektu lub zjawiska. Do takich wycieczek można zaliczyć tzw. „wypady" wywołane krótkotrwałą sytuacją np. szron, mgła. Pozostałą część zajęć przeznacza się nawspólne z uczniami omawianie spostrzeżeń, ustalanie wniosków.
wycieczki dalsze są kilkugodzinne. Obejmują szerszy zakres tematyczny. Są trudne
w sensie organizacyjnym. Wymagają uwzględnienia korelacji przedmiotowej. Podczas takich wycieczek uczniowie zdobywają wiedzę nie tylko poprzez obserwację ale również przez doświadczenie, pracę.
wycieczki całodzienne polegają na wyprowadzeniu dzieci w naturalne środowisko. Wycieczki te powinny być ujęte w planie wycieczek szkolnych, natomiast wycieczki bliższe i dalsze są umieszczane w rozkładzie materiału z danego przedmiotu.
W klasie pierwszej wycieczki trwają stosunkowo krótko, mają na celu poznanie miejscowości
rodzinnej, a w niej życie i pracę ludzi, rzeźbę terenu, zabudowę, drogi, mosty, ruch drogowy,
zakłady pracy, instytucje, miejsca pamięci narodowej, pomniki przeszłości, szatę roślinną,
zwierzęta w różnych porach roku.
W klasie drugiej organizuje się oprócz wyżej wymienionych wycieczki do sadu, ogrodu,
gospodarstwa rolnego, na łąkę.
W klasie trzeciej przewiduje się dodatkowo wycieczki do lasu, w pole, nad staw, na dworzec kolejowy. Można realizować wycieczki szlakiem stolic Polski i wybrać się do Warszawy, Krakowa lub Gniezna.