SURREALIZM (nadrealizm)
Kierunek ten najwcześniej rozwinął się literaturze (później w sztukach plastycznych, filmie i teatrze), we Francji. Szybko jednak objął swoim zasięgiem inne kraje europejskie, rozprzestrzeniając się następnie na Stany Zjednoczone, Amerykę Południową i Japonię. W Polsce surrealizm nie wystąpił w czystej postaci, jednakże jego pierwiastki możemy odnaleźć m.in. w twórczości K.I. Gałczyńskiego oraz J. Brzękowskiego. Za datę wyznaczającą początek tego kierunku w sztuce uznaje się rok 1924, czyli wydanie jednego z pierwszych manifestów surrealistycznych przez francuskiego poetę, filozofa A. Bretona. Również od 1924 roku grupa surrealistów wydawała pismo "Rewolucja surrealistyczna". Nie określono jeszcze daty umownego zakończenia tego kierunku, ponieważ niektóre grupy i środowiska surrealistyczne działają do dziś.
Nazwa epoki została stworzona już w 1917 roku, przez innego francuskiego poetę nazwiskiem Guillaume Apollinaire (użył on tego terminu jako neologizmu).
Surrealizm zaczął się jednak rozwijać tuż po zakończeniu I wojny światowej - miał być anarchistycznym postulatem przeciwko bezcelowości wojny, dotychczasowym autorytetom w dziedzinie nauki oraz przeciwko mieszczańskiemu stylowi życia i kulturze mieszczańskiej. Duży wpływ na kształtowanie się założeń surrealizmu miał niewątpliwie dadaizm.
Dadaizm - ruch artystyczno-literacki w sztuce XX w., którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu, zerwanie z wszelką tradycją i odrzucająca jakiekolwiek kanony swobody twórczości.
Tak więc omawiany kierunek miał być również buntem przeciwko sztywnym stylom i założeniom - m.in. przeciwko klasycyzmowi, realizmowi, empiryzmowi, racjonalizmowi, utylitaryzmowi i konwencjom w sztuce. W okresie międzywojennym (lata 1918-1939) surrealizm wywarł znaczny wpływ na obyczajowość, modę, styl rozrywki i reklamy widoczny do dziś.
Literatura: Surrealiści angażowali się w działalność polityczną (L. Aragon) działając przeciwko militaryzmowi i faszyzmowi w latach 30., postulowali oni również zwrot w stronę sfer życia podświadomego, duchowego. W kierunku tym, brak postulatów zakładających egalitaryzm i utylitaryzm, tak więc na popularności zyskała liryka. Sobie współcześni twórcy czerpali głównie z twórczości Comte de Lautréamont oraz J.A. Rimbauda. W poezji dominowały i odgrywały dużą rolę zarówno marzenia senne, anomalia, urojenia, halucynacje jak i groteska, czarny humor oraz parodia. Głównymi twórcami literatury tego okresu byli: Tristan Tzara (poemat „L'homme approximatif”), Michael Leiris (tomik poezji surrealistycznej „Simulacre” i wspominany już L. Aragon.
Malarstwo: Cechuje go duża swoboda technik twórczych. W malarstwie tego okresu dominuje czynnik poetycki, a przedmioty rzeczywiste pełnią nową, wymyśloną funkcję. Celem było osiągnięcie spontaniczności artystycznej poprzez wydobycie, uwolnienie i twórcze spożytkowanie elementów zawartych w podświadomych pokładach psychiki człowieka, skrępowanych zazwyczaj przez rozum i normy kulturowe, natomiast inspiracje w malarstwie były bardzo podobne do inspiracji literatury. Istotną wpływ na malarzy surrealistycznych miało malarstwo Hieronima Boscha (XV i XVI wieczny malarz niderlandzki). Najwybitniejszymi przedstawicielami surrealizmu w malarstwie byli m.in.: Salvador Dalí i René Magritte.
Film: Manifestem kierunku stał się francuski film pt. „Pies andaluzyjski”, pochodzący już z 1928 roku L. Buñuela i S. Dalego. Film ten czerpał symbolikę z freudyzmu (gł. teoretyk Z. Freud) występując zarówno, zgodnie z założeniami kierunku, przeciwko mieszczańskiemu stylowi życia.
Niewątpliwie głównym przedstawicielem surrealizmu filmowego był wyżej wymieniony L. Buñuel - hiszpański reżyser i scenarzysta („Los olvidados” (1950), „Anioł zagłady” (1962)).
Wpływ surrealizmu na sposoby obrazowania jest dzisiaj widoczny w wielu dziedzinach sztuk wizualnych: filmie, fotografii, plakacie, grafice użytkowej, reklamie.