Bizancjum

Dyptyk ze scenami cyrkowymi, V w.

Naczynie, ok. 530 r.

Ikonografia wiązana z tradycją antyczną, ikonografia zwierzęca o konotacji późnoantycznej

Postać mężczyzny przedstawiona w nietypowej pozie- ujęcie profilowe (tradycja bizantyjska preferowała en face i trois-quartes), odziany w tunikę, bez brody, manieryczne przedstawienia zwierząt (nietypowe pozy)

Talerz VI w.

Walka Herkulesa z lwem, dodatkowo motyw broni rzuconej u stóp, kolumna, przedstawienie całego nagiego ciała Herkulesa

Apollo i Dafne, V-VI w., płytka z kości

Całkowicie nagie ciała

XI-XII w.

Zazwyczaj skrzynki drewniane z nałożonymi plakietami z kości (słoniowej i innych zwierząt)

Plakietki z przedstawieniami gladiatorów, ze zwierzętami lub z motywami mitów antycznych, obramione plakietkami z motywami ornamentalnymi, nieodnoszącymi się do tradycji antycznej

Modele najłatwiej dostępne- przedstawienia z V i VI w.- należące do tradycji późnoantycznej oraz obrazujące procesy zachodzące w tym czasie- bizantynizacji motywów i prowincjonalizacji stylu grecko-rzymskiego

Skrzynka z jeźdźcami i gladiatorami

Skrzynka ze scenami z życia Adama i Ewy, XI w.- bizantyjskie: postaci nieco sztywne, zachowana zasada hieratyzmu, ciało konsekwentnie przesłaniane we wstydliwych miejscach

Na pochodzących z tego samego okresu obiektach, w scenach świeckich nie zakrywano genitaliów.

Pyxida- pierwotnie do przechowywania Eucharystii, ale później były w nich także przechowywane innego rodzaju uświęcone przedmioty

VI w.- grupa pyxid reprezentujących wczesną fazę rzemiosła bizantyjskiego

Dekoracje zawsze zawierają motywy sakralne

1. połowa XIV

diskos- patena; aserisk- skrzyżowane łuki nad pateną, na nich malutki ptaszek (często były dekorowane gwaizdą)

Na diskosie kładziono chleb eucharystyczny, tam go krojono na kilkanaście części (czynność sakralna- prothesis)

Prothesis- od ok. 700 r., powszechny po ikonoklazmie, funkcjonuje w tradycji prawosławnej do dziś; położenie na diskosie chleba i podzieleniu go- przypisywano obrzędowi symboliczną wartość podzielenia ciała Chrystusa; włócznią o charakterze sakralnym dokonywano nacięcia, przy czytaniu słów Izajasza jak baranek na rzeź prowadzony, w tym czasie wlewano wino do kielicha symultanicznie z recytacją ewangelii Jana o przebiciu boku; po rozdzieleniu ofiarowywano Eucharystię świętym i Bogu, potem na asterysku kładziono welon, dzięki czemu nie dotykał on Eucharystii

Diskos, 570-580 r.

Dwie postaci Chrystusa rozdającego chleb i rozdającego wino

Diskos, XI w., Konstantynopol-Wenecja

Emalia komórkowa bardzo popularna w Bizancjum; po czwartej krucjacie wenecjanie starali się wywieźć jak najwięcej emalii z Konstantynopola

Panagiarion- pojemnik do przechowywania chleba eucharystycznego

Pojawia się na nim ikonografia maryjna, po XII w. staje się on coraz bardziej powszechny

Diskos biskupa Paternusa, 491-518 r.

Dekoracja bardzo prosta- znak hi-ro oraz alfa i omega

Krzyże procesyjne- często o rozszerzonych ramionach, gdzie pojawia się rozbudowana ornamentyka; symboliczne rozumienie formy krzyża jako drzewo życia, tryumfalnego

Często także ośmioramienny krzyż z przekrzywionym ramieniem symbolizującym podnóżek

Krzyż Justyna II, ok. 575 r., Muzea Watykańskie

Całe ramiona pokryte ornamentem

Rypida- symboliczne przedmioty o okrągłej formie z rączką, które miały uobecniać cherubiny w czasie mszy świętej

Szaty liturgiczne

Sakkos watykański, XIV w.

Chrystus w chwale tronujący na tęczy, wokół niego zastępy świętych i aniołów- scena Sądu Ostatecznego; na plecach sceny związane z przemienieniem

Sakkos- szata używana przez biskupa w najbardziej wystawnych liturgiach, bogato dekorowana w motywy eucharystyczne

Mały Sakkos Socjusza, XIV w.

Sceny narracyjne i pasyjne, w odniesieniu do Eucharystii (ukrzyżowanie, zmartwychwstanie)

Epigonation- kawałek tkaniny w kształcie obróconego kwadratu; do wycierania dłoni przez biskupa

Epigonation, XIV w.

Zstąpienie do otchłani

Epigonation, XIV w., Grecja lub Konstantynopol

Chrystus jako dziecię i Matka Boska z wachlarzem plus anioł z narzędziami męki, który objawia się Marii

Krzyżyki-relikwiarze, noszone przez Bizantyjczyków na szyi (relikwią mogły być nawet szmatki nasączone świętymi olejami)

---