Anita Gerlej
studia licencjackie, niestacjonarne
rok I oligofrenopedagogika.
W mojej pracy omówię kategorię odpowiedzialności, na podstawie książki J. Górniewicza "Kategorie pedagogiczne”. Przedstawię najważniejsze cechy w oparciu o teorie psychologiczne. Postanowiłam opisać kategorię odpowiedzialności w aspekcie psychologicznym, ponieważ uznałam to za najbardziej przyswajalną i zrozumiałą.
Odpowiedzialność, ten termin występuje w wielu dziedzinach tj. dziennikarstwie, polityce, wychowaniu itp. Nauka odpowiedzialności jest podstawową kwestią pedagogiczną. W aspekcie psychologicznym problematyką odpowiedzialności zajmowało się kilku autorów. Dla zrozumienia wyżej wymienionej kategorii mają znaczenie poglądy psychologów, pedagogów, filozofów itp., gdyż oni traktują tą kategorię jako przedmiot badawczy.
Według Franciszka Zawadzkiego pozytywna cecha odpowiedzialności polega na kształceniu w działalności pedagogicznej, realizacja tego jest bardzo ważnym postulatem, ponieważ przedmiotem są wartości moralne.
Bogdan Suchodolski sugeruje idee, w której odpowiedzialność jest kategorią moralną i społeczną. Tylko zaangażowanie ludzi w tą idee rozwija w nich poczucie odpowiedzialności za wkład w rozwój społeczeństwa. Pobudzanie twórczości i odpowiedzialności w procesie wychowania przygotowuje ludzi do życia w świecie społecznym.
Krystyna Osińska wyrażała pogląd, ze twóczość jest główną cechą odpowiedzialności, ponieważ twórca, to osoba dorastająca do odpowiedzialności i kształtująca tą odpowiedzialność na bieżąco.
Kazimierz Sosiński uważa, że odpowiedzialność jest złączona z normą moralną, podmiot odpowiedzialny dąży do przestrzegania norm moralnych. Odpowiedzialna osoba będzie czuła poczucie winy za niewywiązanie się z powierzonych obowiązków.
Odpowiedzialność jest problemem moralności, ponieważ każde zachowanie moralne potrzebuje działań odpowiedzialnych. Tak sądzi autor praktycznej idei kształtowania w szkołach kategorii odpowiedzialności-Kurt Tomaschevsky.
Pobudzenie odpowiedzialności w wychowaniu jest podstawą w wychowaniu moralnym. K. Tomaschevsky wyróżnia trzy zakresy wychowania:
- stosunek do odpowiedzialności (stosunek między wymaganiami i interesami społeczeństwa a zachowaniami i intencjami konkretnych osób)
- odpowiedzialne zachowanie (jednostka odpowiada za skutki swoich zachowań)
- kształtowanie świadomości odpowiedzialności (odzwieciedlenie dwóch pierwszych zakresów)
Według Rollo May`a odpowiedzialność to nie tylko "odpowiedzialność za coś" ale także "odpowiedzialność na coś", np. na świat. Osoba odpowiedzialna ma świadomość co sprzyja rozwojowi danej grupy społecznej, jakie oczekiwania ma grupa do jednostki. Wyróżnia on zatem odpowiedzialność przedmiotową i podmiotową.
W pedagogicznej koncepcji odpowiedzialności zwraca się uwagę na odpowiedzialne działanie, które przynosi pożytek jednostce i społeczeństwu i także na odpowiedzialność jako wartość autoteliczną tzn. ukształtowanie odpowiedzialnego człowieka jest celem wychowawczym. Kształcenie odpowiedzialności poprzez wychowanie moralane jest bardzo ważnym zadaniem placówek edukacyjnych. Odpowiedzialność znacznie ułatwia spostrzeganie świata.
By dziecko w wieku 5 przyswoiło pojęcie odpowiedzialności należy sformuować proste i zrozumiałe cele. Na tym etapie rozwoju można pobudzić u dziecka odpowiedzialność za siebie, tzn. przy wyjściach na spacery kazać ubrać się samemu. Kolejnym sposobem jest przydzielenie dziecku pewnych określonych zadań do wykonania, za które jest odpowiedzialne np. przygotowanie określonego fragmentu tła przy akademii szkolnej. Można także wpoić dziecku odpowiedzialność za ochronę środowiska poprzez segregację odpadów.
W wieku 10 lat zakres tej kategorii można powiększyć o zadania tj. wyrzucanie śmieci. Dziecko jest na takim poziomie rozwoju, że można kupić mu zwierzątko domowe. Dziecko musi być odpowiedzialne za karmienie i higienę zwierzątka. Dziecko w tym wieku może być odpowiedzialne za własną edukację, tzn. sam pilnuje, prac domowych itp. Rodzice nie zostawiają dziecko samemu sobie, pomagają mu gdy tylko zwróci się do nich o pomoc.
W wieku 15 lat zakres odpowiedzialności jest na tyle szeroki, ze dziecku można powierzyć bardziej odpowiedzialne zadania. Dziecko może być odpowiedzialne za zaopatrzenie babci w produkty spożywcze. Można w tym wieku wprowadzić kieszonkowe, dziecko jest odpowiedzialne za własne wydatki. Może w tym wieku być odpowiedzialne za młodsze rodzeństwo, może mu pomagać w lekcjach, sprzątaniu zabawek.
Wprowadzając coraz bardziej odpowiedzialne zadania, dziecko przyswaja kategorię odpowiedzialności adekwatnie do rozwoju.