skórnictwo wczesnośredniowieczne, Archeologia

Rzemiosło szewskie należało do najbardziej rozpowszechnionych gałęzi średniowiecznego skórnictwa. Duża liczba szewców w ówczesnych miastach związana była z ciągle rosnącym zapotrzebowaniem na obuwie. Przedstawiciele tego rzemiosła pojawili się w Mławie wkrótce po lokacji miasta. Źródła odnotowują już w 1430 r. pierwszego znanego z imienia szewca mławskiego - Stanislawa. Cechy w średniowieczu i czasach nowożytnych na Mazowszu zapewniały swym członkom wyłączne prawo produkcji w mieście, (niekiedy także w określonym odległości poza miastem), dążąc do ograniczenia konkurencji na rynku i do obrony interesów swojej branży wobec kupców (pośredników) i wiejskich szewców, nie należących do cechu. Zezwolenie na organizowanie cechu stanowiło zazwyczaj część prawa miejskiego. Zwiększająca się liczba szewców w Mławie, (spowodowana rozwojem gospodarczym tego ośrodka), wymagała utworzenia osobnego cechu dla tej grupy rzemieślników. Tym bardziej że szewcy z innych miast mazowieckich mieli już zatwierdzone statuty swojej korporacji. Książęta mazowieccy już pod koniec pierwszej połowy XV w., w związku z rozwijającym się rzemiosłem, zezwalali na tworzenie cechów, określając ich uprawnienia w odpowiednich przywilejach. Prawdopodobnie szewcy mławscy, idąc śladem przedstawicieli tej samej branży skórnictwa w Płońsku, (którzy otrzymali od księcia Janusza II w 1489 r. zezwolenie na założenie cechu, wzorowanego z kolei na ustawach cechu płockiego), zwrócili się do władzy książęcej o wystawienie podobnego przywileju. Janusz II przychylił się do prośby szewców mławskich i 17 II 1491 r. zezwolił im na założenie cechu wzorowanego na ustawach cechu płockiego. Za nim jednak kancelaria książęca zdołała przygotować dokument (opierając się na wpisie do Metryki Książęcej), szewcy mławscy zwrócili się ponownie do Janusza II o zezwolenie na założenie cechu na korzystniejszych warunkach, wzorowanego na statutach cechu ciechanowskiego. Żądany przywilej (poprzedzony wpisem do Metryki) uzyskali szewcy z Mławy 23 VI 1491 r. Ważnym postanowieniem tego przywileju (wzorowanego na podobnych aktach dla innych cechów mazowieckich) było zniesienie opłaty świętomarskiego (tj. opłaty wnoszonej rocznie do skarbu książęcego na dzień św. Marcina - 11 XI) od poszczególnych rzemieślników i zastąpienie go ryczałtową kwotą świadczoną przez cech. Od czasu ustalenia się takiego ryczałtu członkowie cechu szewskiego w Mławie nie świadczyli już bezpośrednio świętomarskiego ani z tytułu wykonywanego zawodu, ani też w związku z posiadaniem bud, domów i placów w mieście. Według przywileju z 23 VI 1491 r. szewcy z Mławy zostali zobowiązani do ryczałtu wynoszącego 2 kopy gr rocznie. Identyczny czynsz płacili m.in. szewcy w Grójcu, Płońsku i Przasnyszu. Natomiast w Zakroczymiu i Warszawie po 3 kopy, a w Ciechanowie aż 4 kopy rocznie.
Po inkorporacji Mazowsza płockiego do Korony (1495) szewscy mławscy (wg zachowanych Rachunków Królewskich z końca XV w.) płacili również 2 kopy gr rocznie świętomarskiego. Natomiast wg lustracji starostwa mławskiego z 1565 r. szewcy płacili czynszu 4 floreny. Podobnie ich płatności wyglądały w 1570 i 1616 r. Załamanie się skórnictwa mławskiego, w tym także branży szewskiej, nastąpiło wraz z upadkiem miasta w okresie „potopu szwedzkiego”, a następnie wielkiej zarazy, która nawiedziła Mławę w 1661 i 1662 r. Po drugiej wojnie północnej w XVIII w. cechy mławskie (podobnie jak to było w całej Rzeczypospolitej), nie odzyskały już swej dawnej świetności, gdyż nie tylko musiały ograniczać produkcję (z powodu kryzysu gospodarczego), ale nie wytrzymywały konkurencji z manufakturą. Janusz Grabowski