MIAŻDŻYCA, CZYNNIKI RYZYKA, NASTEPSTWA. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Miażdżyca jest chorobą metaboliczną tętnic. Jest to schorzenie, którego częstość zwiększa się wraz z wiekiem. Występuje na ogół wcześniej u mężczyzn niż u kobiet. Nie należy jednak procesu miażdżycowego utożsamiać ze starzeniem się ustroju. Spotyka się ludzi w zaawansowanym wieku, u których nie stwierdza się objawów tej choroby, i ludzi stosunkowo młodych z obrazem uogólnionej miażdżycy. Patogeneza miażdżycy nie jest w pełni poznana. Na powstawanie schorzenia wpływa wiele czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Pierwszoplanową rolę odgrywają zaburzenia gospodarki tłuszczowej(m.in. zwiększone stężenie w surowicy krwi cholesterolu, a zwłaszcza jego frakcji LDL oraz zaburzenia krzepliwości krwi.
Miażdżyca polega na powstawaniu ogniskowych zmian anatomicznych w błonie wewnętrznej tętnic. Tworzą się przyścienne drobne skrzepliny, pod którymi następuje uszkodzenie śródbłonka, rozplem komórek błony mięśniowej oraz odkładanie się złogów cholesterolu. Błona wewnętrzna tętnic staje się nierówna, przez co tracą one sprężystość i twardnieją. Aorta zmieniona miażdżycowo rozszerza się i sztywnieje. W mniejszych tętnicach(np. wieńcowych, mózgowych, nerkowych) powstają ogniskowe zwężenia światła, upośledzające przepływ krwi i usposabiające do tworzenia się skrzeplin wewnątrznaczyniowych. Tętnice kończyn twardnieją i wydłużają się, ich przebieg staje się kręty.
Miażdżyca tętnic charakteryzuje się wielką różnorodnością objawów chorobowych. Najczęstsze są zmiany miażdżycowe w naczyniach wieńcowych serca. Różnorodne objawy może wywołać miażdżyca naczyń mózgowych: udary mózgu, uszkodzenia ogniskowe, objawy otępienia miażdżycowego.
Częstą postacią kliniczną jest zwężająca miażdżyca tętnic. Rozwija się ona po 50.rż., znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Czynnikiem usposabiającym do niej jest palenie tytoniu. Zwężająca miażdżyca tętnic dotyczy naczyń średniej wielkości, najczęściej występuje w tętnicach kończyn dolnych i powoduje ich zwężenie lub nawet niedrożność. Jej charakterystycznym objawem jest tzw. chromanie przestankowe. Polega ono napo jawieniu się w czasie chodzenia bólów łydek, zmuszających chorego do zatrzymania się i ustępujących po chwili wypoczynku.
Miażdżyca tętnicy głównej powoduje poszerzenie aorty i stwardnienie jej ścian, co zwiększa opór naczyniowy, jaki napotyka krew wypływająca z lewej komory serca. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia skurczowego, przerostu lewej komory, niekiedy do niedomykalności zastawki aorty. Chory może odczuwać bóle za mostkiem przypominające bóle wieńcowe. W najcięższej postaci miażdżycy aorty może dojść do wytworzenia się tętniaka.
Leczenie miażdżycy jest trudne- tylko wczesne zmiany mogą się cofać pod wpływem leków. Dlatego należy wcześnie zapobiegać powstawaniu schorzenia. Istnieje wiele czynników przyśpieszających jego rozwój. Nazywamy je czynnikami zagrożenia. Są nimi: otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zwiększone stężenie lipidów w surowicy krwi, nadmiar pokarmów o zbyt dużej zawartości tłuszczów, palenie tytoniu, niekorzystne warunki pracy. Uregulowanie trybu życia i leczenie współistniejących chorób odgrywa również istotną rolę w zapobieganiu miażdżycy.
Zalecenia dietetyczne powinny prowadzić przede wszystkim do unormowania masy ciała. Dieta winna być ubogo energetyczna, ubogo tłuszczowa i ubogo węglowodanowa. Część zapotrzebowania na tłuszcze należy pokrywać olejami roślinnymi, bogatymi w nienasycone kwasy tłuszczowe, a zapotrzebowanie na węglowodany- wielocukrami(mąka, kasza, ziemniaki), ograniczając spożycie cukrów prostych. Istotne jest prowadzenie aktywnego trybu życia, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym.
Nadciśnienie tętnicze
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia przyjmuje się za górną granicę prawidłowego ciśnienia tętniczego wartość 140 mm Hg ciśnienia skurczowego oraz 90 mm Hg ciśnienia rozkurczowego. Natomiast nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, gdy wartość ciśnienia skurczowego przekracza 160 mm Hg lub gdy wartość ciśnienia rozkurczowego przekracza 95 mm Hg. Ciśnienie o wartości mieszczącej się między wartościami normy i granicy nadciśnienia określa się jako „ nadciśnienie graniczne”. Nie świadczy ono jeszcze o stanie patologicznym wymagającym leczenia.
Wyróżniamy nadciśnienie pierwotne, czyli samoistne, które stanowi samodzielną jednostkę chorobową, oraz nadciśnienie wtórne, czyli objawowe, które występuje jako objaw lub powikłanie innych schorzeń.
Patogeneza nadciśnienia pierwotnego jest złożona. Bezpośrednią przyczyną podwyższenia ciśnienia jest wzrost oporów stawianych przez naczynia obwodowe, spowodowany skurczem drobnych tętniczek. Skurcz ten jest wywołany rozregulowaniem wielostopniowego mechanizmu utrzymującego u człowieka prawidłowe ciśnienie tętnicze. Oba czynniki regulujące ciśnienie, tj. opór obwodowy i praca serca, uzależnione są od czynności ośrodków naczynioruchowych, położonych w podwzgórzu. Na regulację ciśnienia mają też wpływ czynniki hormonalne.
Na powstanie nadciśnienia tętniczego wpływa też wiele innych czynników patogenetycznych. Istnieje niewątpliwie rodzinna skłonność do nadciśnienia, co świadczy o roli czynników genetycznych. Do powstania nadciśnienia przyczyniają się też złe warunki życia, prowadzące do zachwiania równowagi korowo-podkorowej, np. ciężka, wyczerpująca praca, często powtarzające się stresy psychiczne oraz lęk. Ma to szczególne znaczenie w ujawnianiu nadciśnienia u osób z obciążeniem genetycznym. Istotną rolę w powstawaniu nadciśnienia przypisuje się nerkom. Niedokrwienie nerek powoduje zwiększenie wytwarzania reniny, która umożliwia przemianę angiotensyno genu w angiotensynę I. Ta z kolei, pod wpływem działania enzymów, przekształca się w angiotensynę II, która podnosi ciśnienie tętnicze, a ponadto pobudza korę nadnerczy do zwiększonego wydzielania aldosteronu. Obecnie uważa się, że układ renina-angiotensyna-aldosteron odgrywa zasadniczą rolę w interpretowaniu mechanizmów powstawania nadciśnienia.
W ostatnich latach Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła stosowanie nowego podziału nadciśnienia:
I. Nadciśnienie graniczne (skurczowe 140-160 mm Hg, rozkurczowe 90-95 mm Hg)
II. Nadciśnienie łagodne ( skurczowe 160-180 mm Hg, rozkurczowe 95-105 mm Hg)
III. Nadciśnienie umiarkowane ( skurczowe 180-200 mm Hg, rozkurczowe 105-115 mm Hg)
IV. Nadciśnienie ciężkie ( skurczowe ponad 200 mm Hg, rozkurczowe ponad 115 mm Hg)
Leczenie nadciśnienia samoistnego polega na unormowaniu trybu życia, wprowadzeniu ograniczeń dietetycznych oraz zastosowaniu odpowiednich środków farmaceutycznych, zależnie od okresu choroby. Zalecenia dietetyczne dotyczą zmniejszenia spożycia chlorku sodu, co ułatwia wydalanie wody i obniża ciśnienie. W przypadkach nadmiernej masy ciała należy także ograniczyć kaloryczność posiłków.
Nadciśnienie wtórne czyli objawowe
Jest to nadciśnienie pojawiające się w przebiegu różnych chorób o ustalonej etiologii. Nadciśnienie objawowe może występować w następujących stanach chorobowych:
Nadciśnienie nerkowe
choroby upośledzające ukrwienie nerek:
- miażdżyca i zakrzep tętnic nerkowych,
- zator tętnic nerkowych,
-wady rozwojowe tętnic nerkowych,
- guzy nerek,
b) choroby miąższu nerek:
- ostre i przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek,
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- nefropatia cukrzycowa.
2. Nadciśnienie na skutek zaburzeń hormonalnych
a) choroby kory lub rdzenia nadnerczy,
b) choroby przedniego płata przysadki z nadczynnością kortykotropową,
c) choroby innych gruczołów wydzielania wewnętrznego.
3. Nadciśnienie w przebiegu zatrucia ciążowego.
4. Nadciśnienie w następstwie zaburzeń hemodynamicznych, np. w niektórych wadach serca.
Objawy są podobne jak w nadciśnieniu samoistnym, zawsze jednak współistnieją z objawami choroby podstawowej.
Leczenie powinno dotyczyć przede wszystkim choroby podstawowej, ponieważ wyleczenie może przywrócić normalne wartości ciśnienia tętniczego
Literatura:
Wojciech Pędich „Choroby wewnętrzne”