Agresywne zachowania dzieci
AGRESJA - to wszelkie wrogie działanie fizyczne lub słowne, zwykle gwałtowne, będące na ogół reakcją na frustrację i mające na celu szkodę obiektu.
Agresja wyraża się jako pobudzenie emocjonalne bądź też jako wyraz wrogiego nastawienia ukształtowanego w procesie socjalizacji. Zachowania agresywne pojawiają się wówczas, gdy sytuacja, w jakiej znalazła się jednostka oceniana jest przez nią jako zagrażająca jej dobrostanowi. Jednostka usiłuje się wydostać z tej sytuacji za pomocą gwałtownych zachowań lub czynności powodujących uszczuplenie cenionych przez tę osobę wartości. Wydostanie się z sytuacji zagrożenia jest celem, a wyrządzenie innemu człowiekowi cierpienia jest środkiem prowadzącym do tego celu.
Istnieją różne rodzaje agresji i duże bogactwo ich szczegółowych form: fizyczna, słowna i przeniesiona.
W szkole można bardzo często zaobserwować przejawy zachowań agresywnych. Częstym zjawiskiem jest wykorzystywanie przez starsze roczniki młodszych kolegów do realizacji własnych celów. Wyładowują oni swoją agresję, podnosząc własną samoocenę i ważność, przez poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie, znęcanie się nad młodszymi. Młodsi i słabsi uczniowie są najczęściej narażeni na agresję szkolną.
Na człowieka w ciągu jego życia działa wiele czynników, nakłada się wiele doświadczeń, powodujących wykształcenie się określonego sposobu postępowania, w tym również agresywności. Kontakty z najbliższymi osobami z rodziny odgrywają istotną rolę w kształtowaniu osobowości człowieka.
Rozsądna, czujna, konsekwentna i wymagająca, a jednocześnie wyrozumiała miłość do dziecka jest podstawowym warunkiem jego prawidłowego rozwoju.
Środowiskowe uwarunkowania agresywności mogą wynikać z:
- zaburzonych kontaktów między rodzicami, a dzieckiem,
- wykazywania przez rodziców tolerancji wobec zachowań agresywnych ich dzieci,
- przejawiania agresywnych zachowań rodziców w stosunku do siebie, dzieci, innych ludzi,
- aprobowanie agresywnych wzorów zachowania.
Dziecko pochodzące z rodziny o zaburzonych kontaktach uczuciowych czuje się odrzucone, przeżywa stałe frustracje, lęk, niepokój. Jego samoocena jest przeważnie negatywna, zachowuje się biernie, apatycznie, ale z reguły przejawia do rodziców wrogość.
Pewna grupa rodziców nie odrzuca wyraźnie dziecka, nie karze go, ale ma z nim słaby kontakt uczuciowy, nierzadko dziecko przejawia wtedy postawy agresywne, w grupie rówieśniczej pragnie zwracać na siebie uwagę, imponować kolegom. Łatwo może ulec wykolejeniu.
Postawa nadmiernej akceptacji zniekształca osobowość dziecka. Dzieci takie często stają się zarozumiałe, zbyt pewne siebie, oschłe uczuciowo. Rodzice tolerując różne ich "wyskoki", przyczyniają się niejednokrotnie do tego, że dzieci nie panują nad swoimi emocjami, są wybuchowe. Część tych dzieci charakteryzuje duża bezradność życiowa, niezdecydowanie, mała odporność na stres.
W klimacie rygoru, zastraszenia i stosowania kar mogą uformować się u dzieci postawy lękowe, nieufność do ludzi, egoizm. Dziecko pozbawione kontroli i sankcji, poza domem często przejawia zachowanie agresywne skierowane na osoby słabsze, młodsze lub zwierzęta. Surowy rygor rodzinny uniemożliwia zaspokojenie wielu potrzeb psychicznych u dzieci, wywołuje zanik uczuć życzliwych, opiekuńczych w stosunku do rówieśników.
Matka dominująca, oschła uczuciowo, niezadowolona ze swej roli w rodzinie, rozładowuje swoje napięcia emocjonalne za pomocą zachowań agresywnych, wrogich w stosunku do dzieci i męża. Dzieci wychowane w takich rodzinach wykazują z reguły zaburzenia w rozwoju emocjonalnym i społecznym. Chłopcy przejawiają agresywność, skłonność do przestępczości, objawy nerwicowe. Dziewczęta identyfikując się z matką nabywają postaw męskich. To utrudnia im w przyszłości założenie rodziny i podjęcie roli matki i żony.
Rola ojca w rodzinie polega na wdrożeniu dzieci do przestrzegania norrn społecznych. Musi być obecny w procesie wychowawczym. Doraźna interwencja, stosowanie kar fizycznych w przypływie złości budzą jedynie opór i bunt.
Nieskoordynowane oddziaływania rodziców dezorientują dziecko, wytwarzają stany niepokoju, które bywają redukowane za pomocą zachowań negatywnych.
Rodzice często zezwalają na zachowania agresywne, nie stosują kar za takie zachowania, zachęcają do zachowań agresywnych.
Tolerowanie agresji wzmacnia ten sposób zachowania. Podobnie stosowanie surowych kar fizycznych, połączone z brakiem serdeczności wykazuje znaczny związek z agresywnością.
- Ogromnie ważna jest mądra miłość rodzicielska w rozumieniu i zaspokajaniu potrzeb dziecka. Akceptacja i poszanowanie praw dziecka w znacznym stopniu niwelują pojawiające się negatywne formy zachowania.
- Nadmierna swoboda, podobnie jak i nadmierna kontrola mogą wyzwalać u dziecka niepożądane formy zachowania.
- Wyróżnianie jednego dziecka w rodzinie, a także nadmierne przekonanie o zawsze nienagannym zachowaniu swoich dzieci powoduje ich zadufanie i chęć wykorzystania tej uprzywilejowanej pozycji w kręgu kolegów.
- W systemie wzmocnień pozytywnych powinny decydować nagrody stosowane w miarę często, ale też nie na każde zachowanie. Kara fizyczna rodzi agresję.
- Rodzice muszą mieć bliski kontakt z dzieckiem Obydwoje są dla dziecka jednakowo ważni.