Mukowiscydoza:
1:2500 (w Europie Pn), u rasy czarnej 1:17 000
częstość nosicieli genu CFTR = 1:25
genetyka:
AR
różne mutacje (ok.1000) w genie CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator Gene)
najczęstsza mutacja - trójnukleotydowa deleacja w eksonie 10 - ΔF508; najwyższa jej częstość w populacji północnoeuropejskiej i USA
u chorych z mutacją ΔF508 białko kodowane przez gen CFTR po procesie translacji ulega degradacji, zanim osiągnie właściwe m-ce w błonie kom., umożliwiające pełnienie funckji kanału chlorkowego
u homozygot mutacji ΔF508 lub innych mutacji występuje niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki
u innych chorych zachowana jest prawidłowa czynność trzustki, natomiast jedynymi objawami mogą być przewl. zap. zatok lub niepłodność u mężczyzn (← 6% wśród przyczyn niepłodności męskiej - wrodzony brak nasieniowodów)
identyfikacja nosicieli mutacji genu CFTR oraz diagnostyka prenatalna są możliwe dzięki pośredniej oraz bezpośredniej analizie DNA
rozpoznanie: podwyższone stężenie Na oraz Cl w pocie w jonoforezie pilokarpinowej, brak trypsyny w treści dwunastniczej, ↑ stężenie immunoreaktywnej trypsyny w surowicy krwi noworodka (badanie przesiewowe noworodków)
rokowanie:
85-90% chorych - niewydolność zewnątrzwydz. trzustki
nawracające infekcje dróg odd.
5-10% - wypadanie błony śluzowej odbytu oraz niedrożność smółkowa
1-5% - rozwój marskości wątroby
98% chłopców - niepłodność
średni wiek przeżycia 25 lat
---------------------------------------------------------------------------------------------
Objawy:
Z układu oddechowego - zaleganie gęstej wydzieliny w drzewie oskrzelowym, która zatykając oskrzela i oskrzeliki utrudnia oddychanie i zalegając przyczynia się do częstego występowania zakażeń układu oddechowego u chorych na mukowiscydozę - konieczna agresywna antybiotykoterapia. Przewlekła niedrożność i infekcje prowadzą do zniszczenia tkanki płucnej, co jest przyczyną śmierci ok. 90% pacjentów z mukowiscydozą.
Z układu pokarmowego - niedrożność smółkowa u noworodka, w późniejszym okresie skłonność do niedrożności przewodu pokarmowego oraz u 85% pacjentów niewydolność zewnątrzwydzielnicza i zwłóknienie trzustki.
Niepłodność u mężczyzn (wrodzony brak nasieniowodów)
Wydzielanie potu zawierającego zwiększone stężenie chlorków - na tej podstawie opiera się jedna z metod rozpoznawania choroby.
Leczenie
fizykoterapia - ułatwiająca odkrztuszanie zalegającej wydzieliny
agresywna antybiotykoterapia w przypadku zakażeń układu oddechowego
podejmowane są próby terapii genowej (wprowadzanie prawidłowego genu CFTR za pomocą wektorów, którymi są zwykle adenowirusy.
Istnieje możliwość diagnostyki molekularnej nosicieli patologicznego genu i badań prenatalnych ich potomstwa. Ryzyko zachorowania u dziecka rodziców, którzy są bezobjawowymi nosicielami wynosi 25% (50% szansa, że dziecko też będzie nosicielem, 25% - że będzie zdrowe), jeżeli tylko jeden z rodziców jest nosicielem ryzyko jest równe populacyjnemu.