Obraz II Rzeczypospolitej i jej społeczeństwa w "Przedwiośniu".

I) Nawłoć
Polska jako kraj kontrastów społecznych
Ziemiaństwo reprezentuje rodzina Wielosławskich : matka, Hipolit, jego przyrodni brat, cioteczna siostra Karolina Szarłatowiczówna oraz wuj Skalnicki. Rzeczywistość jest sielankowa, życie monotonne, jednostajne. Spędzają czas na zabawach, wycieczkach, poszukują ciągle nowych rozrywek. "Obiady, kolacje, śniadania i podwieczorki trwały niemal przez cały dzień. Wstawano dosyć późno. A ledwie spożyto śniadania i dano folgę dyskusji, (...) juści Maciejunio wchodzi cichcem ze swymi sprawami i stół, dopiero co sprzątnięty zaściela czystym obrusem. Znaczyło to, że społeczność nawłocka zmierza ku obiadowi".... Żeromski ani razu nie wspomina o tym, że oni zajmują się pracą (praca Cezarego na Chłodku byłaby źle widziana - przyjaciel rodziny musi pracować). Czas upływa na niekończących się posiłkach, przejażdżki konne na linijkach, muzyka, gra w szachy, wizyty sąsiadów.

Życie to scharakteryzował Baryka w słowach : "Cóż za zwierzęce pędzicie życie, chłopy silne i zdrowe ! Jedni mają jadła tyle, że z niego urządzili kult, obrzęd, nałóg, obyczaj i jakąś świętość, a drudzy tylko po to żyją, żeby nie zdychać z głodu ! Zbuntujcież się chłopy potężne przeciwko swojemu sobaczemu losowi !". Okazją do towarzyskiego spotkania był bal w Nawłoci, a przy okazji zbierano pieniądze na protezy dla kalek po powstaniu.

II) Chłodek
Życie komorników było bardzo trudne. Wielu było rannych w powstaniu, emigrowali do innych krajów. Nie mieli nic swojego, nawet domu. Plątali się po wsi nie wiedząc co ze sobą zrobić. W Chłodku wynoszono starych na mróz gdzie zamarzali. W ten sposób przeprowadzano tzw. "selekcje naturalne". Znaczna część mieszkańców byli to komornicy nie posiadający żadnych źródeł umożliwiających im utrzymanie. Sytuacja ich była tragiczna, dziesiątkowały ich choroby oraz "selekcja naturalna". Cezarego szokował fakt, że ludzie ci nie przeciwstawiali się i nie walczyli o poprawę swej sytuacji.

III) Wygląd przygranicznego miasteczka żydowskiego.
Miasto to jest niesamowicie biedne, brudne, domy szare.

IV) Wygląd dzielnicy żydowskiej w Warszawie
Charakterystyka różnych środowisk pokazuje, że II Rzeczypospolita to kraj kontrastów społecznych. Pogrążony on jest w marazmie, apatii - jałowość życia w Nawłoci, bierność chłopów w Chłodku, próżniacza egzystencja Żydów w II Rzeczypospolitej. Władza opiera się na przemocy (prześladowanie więźniów politycznych i policjant, który zdaniem Cezarego był symbolem polskiego państwa).

---