Blaszany bębenek (niem. Die Blechtrommel) - powieść Güntera Grassa wydana w 1959 roku, pierwsza część tzw. "Trylogii gdańskiej". Blaszany bębenek zapisał się do niemieckiego kanonu literatury powojennej, stanowiąc bardzo ważną pozycję. W 1979 r. książka została zekranizowana przez niemieckiego reżysera Volkera Schlöndorffa.
Powieść przedstawia historię Oskara Matzeratha - syna Niemca i Kaszubki, mieszkających w Gdańsku, który w ówczesnym czasie był wolnym miastem. W wieku 3 lat, na znak sprzeciwu wobec otaczającej go rzeczywistości dorosłych, chłopak postanawia przestać rosnąć. Wskutek nieszczęśliwego wypadku "życzenie" to spełnia się. Upadek ze schodów powoduje poważne komplikacje - zahamowanie dalszego rozwoju. Tytułowy blaszany bębenek, nieprzypadkowo biało-czerwony, stanowi ważny element komunikacji upośledzonego chłopca z otoczeniem. Namiętne uderzanie w instrument, bardzo dziecinne i naiwne, staje się sposobem na komentowanie otaczającej rzeczywistości.
Narracja powieści jest zmienna. Występuje ona zarówno w pierwszej, jak i w trzeciej osobie. Daje to złudzenie, jak gdyby Oskar odcinał się sam od siebie, patrzył na pewne sprawy z dystansu. Nie mamy do czynienia ze zwartą akcją. Na fabułę powieści składają się luźno powiązane ze sobą fragmenty, stanowiące swoistą autobiografię głównego bohatera. Zaczyna się ona w 1924 roku, kiedy to Oskar przychodzi na świat w świetle dwóch sześćdziesięciowatowych żarówek. Dalsze losy są burzliwe. Wspomniany wcześniej wypadek, wyjazd do Niemiec po powrocie Gdańska do Polski.
Ważnym bohaterem powieści staje się również miasto - starcie dwóch kultur: polskiej i niemieckiej. Wiele miejsca poświęconych jest studiom charakteru mieszkańców i zmiany ich poglądów przez okres wojny.
BLASZANY BĘBENEK (1959), powieść Guntera Grassa, krytyczna panorama życia gdańskich drobnomieszczan w latach poprzedzających wojnę, podczas wojny i po drugiej wojnie światowej. Początkowo krytykowana za rzekomy nihilizm, zyskała rangę historycznego świadectwa przemian niemieckiej świadomości od początków stulecia po współczesność. Świat w Blaszanym bębenku przedstawił pisarz okiem karła Oskara Matzeratha, który jako trzylatek przestał rosnąć na znak protestu przeciw rzeczywistości, którą dorośli uczynili koszmarem. Oskar więc z dystansu obserwuje ludzi. Maska infantylizmu pozwala mu zachować niezależność. Jego bębenek zaś, ironiczna wersja starożytnej liry, to instrument, za pomocą którego wyraża swoje emocje. Kiedy po latach, jako 21-letni mężczyzna rozstaje się z blaszanym bębenkiem i postanawia urosnąć w bólach przybywa mu trochę centymetrów, ale wyrasta zarazem garb jego niedostosowanie do świata potwierdza się. Toteż trafiwszy do zakładu dla nerwowo chorych znów sięga po bębenek, bo tylko dziecko może przeżywać i uprawiać sztukę. Właśnie w zakładzie opisuje swoje losy, wracając do krainy dzieciństwa, młodości i dojrzewania, czasów przełomowych w historii Niemiec i Europy, kiedy do władzy dochodzą faszyści, wywołują wojnę, jej okrucieństwo i dramatyczne konsekwencje. W powieści Grassa liczy się nie tylko, o czym Oskar opowiada, ale także, jak opowiada. Narrator opowiada zarówno w pierwszej jak i w trzeciej osobie, oddzielając siebie opowiadającego od siebie działającego, aby podkreślić dwoistość postaci kreującej opowieść i będącej zarazem je bohaterem. W centrum opowieści znajduje się rodzinny Gdańsk, nazywany przez niektórych krytyków głównym bohaterem powieści. Gdańsk rzeczywisty, skrupulatnie opisany, a również Gdańsk wspomnień, snów i przywoływanej przeszłości sprzed wieków. Magia miasta i niezwykła kreacja bohatera tworzą mocny fundament powieści, w której pisarz niemiecki pierwszy raz po wojnie stanął odważnie wobec złowrogiej przeszłości swego kraju. Grass przywraca wiarę w siłę kreacyjną powieści, zdolnej zawrzeć w sobie zdumiewający bogactwem obraz świata.
STRESZCZENIE
Akcja powieści Grassa rozgrywa się na tle historycznych wydarzeń lat 30- i 40-tych XX wieku, przede wszystkim w okresie II wojny światowej. Bohaterem książki i jej narratorem jest mały Oskar Matzerath, którym opiekują się trzy bliskie mu osoby: matka , jej mąż, oraz przyjaciel rodziny, będący jednocześnie kochankiem rodzicielki Oskara. Tak naprawdę nie wiadomo kto jest jego biologicznym ojcem. Dziecko to przestało rosnąć na własne życzenie, kiedy to w wieku lat trzech upozorowało upadek ze schodów, by dać rodzinie pretekst do specjalnego traktowania i wyjaśnienia jego dziwności. Oskar ma cały czas dziewięćdziesiąt centymetrów wzrostu i nic nigdy nie mówi. Posiada władzę nad wszystkim co szklane - swoim krzykiem powoduje wiele zniszczeń. Od momentu upadku ze schodów bohater przygląda się światu, otaczającej go rzeczywistości pełnej trudów dnia codziennego, widzi sekrety dorosłych. Jest obserwatorem wydarzeń historycznych takich jak: faszyzacja Gdańska, Noc Kryształowa, wybuch II wojny światowej, wkroczenie wojsk radzieckich, próba powojennej stabilizacji itp. Widząc całe okrucieństwo hitlerowskich Niemiec i wielki terroryzm buntuje się - postanawia zostać dzieckiem. Oskar patrzy na świat trochę z dystansem. Zależy mu jedynie tylko na tym, żeby grać na swoim blaszanym bębenku. Instrument ten , któremu bohater dochowa wierności, będzie mu towarzyszył przez całe życie. Posiada on cechy istoty niezwykłej, wszystko przeżywa na swój sposób, dziwny sposób ale wyjątkowy. Ma on w pełni rozwiniętą świadomość dorosłego człowieka. Kim jest tak naprawdę Oskar Matzerath? czy jest dzieckiem, czy dorosłym? czy jest człowiekiem, czy jakimś medium?To dziwne dziecko, karzeł, jest trochę artystą, widzącym świat innymi oczami, trochę człowiekiem ulegającym ludzkim słabościom, trochę Tomciem Paluchem a nawet czasami trochę i Bogiem. Gunter Grass w "Blaszanym bębenku" przedstawia zarówno realizm i historię, jak również fantastykę i odważny erotyzm. Wszytko to składa się na jedną całość: powieść trudną , szokującą ale wyjątkową i niepowtarzalną.Powieść Grassa trudno tak od razu zrozumieć, domyśleć się o co chodzi autorowi.Jednak po jej przeczytaniu coś się w nas zmienia, pozostaje w nas coś, co daje nam inny obraz świata, inne spojrzenie, coś, co daje nam inny sposób myslenia.