1. Pedagogika pozytywistyczna - związana jest z powstaniem nowej formy myślenia o edukacji zwanego myśleniem naukowym (obok istniejącego już myślenia potocznego i filozoficznego)
ISTOTA PED. POZYTYWISTYCZNEJ - dążenie do wytwarzania wiedzy o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej przydatnej do skutecznego przewidywania i projektowania działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów.
Praktyczność pedagogiczna ped. pozytywistycznej - pozwala w sposób pewny przewidywać zachowania ludzi.
RAMY CZASOWE: Dominowała w XIX
Ewolucja poglądów pozytywistycznych miała miejsce na przełomie XIX i XXw - polegała na przejściu od kultu poznania naukowego do dostrzegania ograniczeń w wytwarzaniu wiedzy pozytywnej - nowe odmiany pozytywizmu: empirokrytycyzm i neopozytywizm.
Ewolucja sprawiła, że różne prądy i kierunki filozoficzne korzystają z tego dorobku do dziś!!!
PRZEDSTAWICIELE:
W Polsce:
K. Twardowski, F. Znaniecki
Za granicą:
A. Comte, E. Mach, W. Wundt, J. S. Mill, Ch. Morris, E. Nagle
GŁÓWNE HASŁA:
pozytywizm, utylitaryzm, postęp
świat przewidywalny, uporządkowany
myślenie naukowe / poznanie naukowe
wiedza wytwarzana przez nauki przyrodnicze
wiedza typu „techne” czyli praktyczna
wiedza typu „episteme” czyli naukowa
twarda metodologia
badania ilościowe
scjentyzm - zaufanie do nauki
2. Pedagogika kultury
Pedagogika ludzkiej duchowości tendencja antypozytywistyczna, kierunek ped. humanistycznej.
PODSTAWOWYM ZADANIEM SYSTEMU EDUKACYJNEGO JEST KSZTAŁCENE!!!
Kierunek ten wiąże się z antynaturalistycznym zwrotem w naukach humanistycznych
RAMY CZASOWE:
Powstał na początku XXw. W NIEMCZECH
W Polsce rozwijał się w okresie międzywojennym
PRZEDSTAWICIELE:
W Polsce:
B. Nawroczyński, B. Suchodolski, S. Hessen
Za granicą:
W. Dilthey, T. Litt, G. Hegel, H. Nohl, E. Spranger
GŁOWNE HASŁA:
obiektywne wartości - moralność, sztuka, teksty, obyczaj, religia, nauka, prawo itd.
przeżywanie, interpretowanie, rozumienie - hermeneutyka
koncepcja filozofii życia Dilthey'a
teoria kształcenia i samokształcenia jednostki poprzez jej spotkanie z obiektywami
wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury
dążenie do autonomii i pełni osobowości
odwoływanie się do sfery wartości kulturowych
dla polskiej pedagogiki szczególnie ważne stało się pojęcie narodu i jego losów wyznaczonych przez historię i współczesność
6 typów osobowości kulturowych wg. E. Sprangera:
człowiek teoretyczny - prawda
człowiek ekonomiczny - pożytek
człowiek religijny - świętość
człowiek estetyczny - piękno
człowiek polityczny - wolność
człowiek społeczny - miłość
3. Pedagogika personalistyczna tendencja antypozytywistyczna, kier. Ped. humanistycznej.
Kierunek skupiony na osobie, jej życiu i funkcjonowaniu we wspólnoscie.
Pojmowanie wychowania jako:
promowanie „uniwersum personalnego” albo wspólnoty osób
podstawowy cel to uzdalnianie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym rozwojem
Wychowanek jest pierwszym, podstawowym czynnikiem wychowania, wychowawca jest tylko kooperatorem.
Treść nauczania - humanizm
GENEZA:
Początek XXw. , jest ciągle w kręgu zainteresowań pedagogów
Sięga chrześcijańskiej tradycji wychowania
PRZEDSTAWICIELE:
W Polsce:
K. Górski, J. Pieter, S. Szuman, F. Adamski, M. Nowak, A. Kamiński
Za granicą:
S. Stern, R. Graudini, J. Maritain
GŁÓWNE HASŁA:
osoba, wspólnota, społeczność
hasło „człowiek jest osobą”
człowiek to istota bytowo zróżnicowana, stanowi połączenie elementów materialnych (ciała) i pozamaterialnych (duszy)
wzbudzenie osoby w wychowanku
walka o godność ludzką
dialog z innymi
4. Pedagogika egzystencjalna tendencja antypozytywistyczna
Egzystencjalne kategorie pedagogiczne:
Dialog - gotowość do otwierania się na rozumienie, zbliżenie się i współdziałanie w stosunku do człowieka (dialog rzeczowy, dialog personalny) - dialog w ped. ujawnia się podczas partnerskiej relacji nauczyciel - uczeń.
Autentyczność - w sensie negatywnym to uwolnienie się od alienacji, w sensie pozytywnym to być sobą, żyć świadomie i samodzielnie decydować o swoich czynach - w pedagogice autentyczność oznacza poznawanie autentycznej egzystencji dziecka w procesie wychowania.
Zaangażowanie - wyraża potrzebę aktywnego udziału całej psychiki w procesie wychowania, wymaga poznania czynników warunkujących aktualną sytuacje wychowanka - czyli zrozumienie go okazanie mu pomocy.
GENEZA:
Ma swój początek w poglądach starożytnych twórców jak Sokrates.
Ma swoje źródło w starej tradycji filozoficznej a jego pełny rozkwit nastąpił w czasach nowoczesnych.
PRZEDSTAWICIELE:
W Polsce:
J. Tarnowski
Za granicą:
J. P Sartre, A. Camus, M. Buber, G. Marcel
GŁOWNE HASŁA:
Akcentowanie wolności
Potrzeba autentyzmu
Człowiek widziany pesymistycznie w kategoriach dramatu lub tragedii
Osobę w ujęciu egzystencjalnym cechują:
Jednostkowość
Autentyczność
Tragiczny optymizm
Zaangażowanie
Wolność
5. Pedagogika religii tendencja antypozytywistyczna
Rozumiana jako kierunek w myśli wychowawczej podkreślający znaczenie religii dla całościowego i humanistycznego wychowania człowieka.
W ujęciu węższym jest to dyscyplina naukowa na pograniczu pedagogiki i teologii.
Odwołuje się do tradycji chrześcijańskiej.
Edukacja religijna ujmowana jest w niej jako forma wychowawczej działalności.
GENEZA:
Początek XXw. w Niemczech.
W Polsce pojęcie „pedagogika religii” przyjęło się w latach 90-tych XXw.
Obecnie jest uprawiana w kręgach protestanckich, katolickich i anglikańskich w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, USA, krajach skandynawskich a także w Polsce zyskuje również pierwszych przedstawicieli w środowiskach prawosławnych.
PRZEDSTAWICIELE:
W Polsce:
W. Kubik, B. Milerski,J. Tarnowski,S. Kunowski
Za granicą:
Ch. Palmer, O. Willmann, T. Ziller
GŁÓWNE HASŁA:
3 sposoby definiowania:
Jako kierunek badań w ramach teologii i zarazem jej nauka pomocnicza
Jako kierunek badań i dyscyplina naukowa o charakterze teologicznym i pedagogicznym
Jako subdyscyplina pedagogiki
W początku XXI wieku pedagogika jest nauką, która systematycznie powraca do swojego rodowodu humanistycznego- filozoficznego. Stała się nauką wieloparadygmatyczną, którą cechuje wielość strukturalna (działy, specjalności, subdyscypliny), różnorodność pod względem kierunków (orientacji i prądów), złożoność metodologiczna oraz polisemantyczność w sferze językowej.
Prof. Joanna Rutkowiak wskazuje na dwie, możliwe reakcje na wielość możliwości i dróg pedagoga- wędrowca:
1) max. tolerancja, przeświadczenie, że „wszystko wolno”, z poczuciem powszechnego pomieszania, dezorientacji i chaosu, obfitości i wielości znaczeń
- w tym wypadku pojawia się głos krytyków postmodernizmu, którzy ostrzegają, że w tej wielości możemy utracić kulturę jako korzenie całokształtu wiedzy i wartości
2) wzmożony wysiłek intelektualny- ukierunkowany na ogarnianie bogactwa dnia dzisiejszego, dynamiki życia, w którym uczestniczymy, czy chcemy, czy nie
1) Koncepcja nauki
- odejście od przekonania, że zadaniem nauki jest wskazanie środków i sposobów mających na celu zapewnienia szczęścia całej ludzkości, na rzecz przekonania o społecznym tworzeniu (konstruowaniu) rzeczywistości; nauka ma służyć opisowi i wyjaśnianiu realności, jako podstawy różnorodnych możliwych interpretacji
- nauka pojmowana jest już nie jako Wielka Narracja, czy Oświeceniowy Rozum (jeden, pewny, uniwersalny, uwolniony ze społecznego kontekstu, w którym funkcjonuje, by wyrazić uniwersalny stan ludzkości, obejmuje wszystkie czasy i miejsca, pomija jakiekolwiek dwuznaczności, znaczenia, interpretacje), ale lokalny paradygmat, mający na celu realizacje różnorodnych interesów, a nie tylko poszukiwaniu jednej, obiektywnej i pewnej wiedzy, prawdy
2) Koncepcja wiedzy
- odchodzi się od przekonania o uprzywilejowaniu wiedzy naukowej, od stwierdzenia, że wiedza naukowa, jasna, pewna i obiektywna jest jedynym i najlepszym rodzajem wiedzy, (scjentyzm- przekonanie o najwyższej pozycji i roli poznania naukowego) na rzecz równouprawnienia różnych rodzajów wiedzy, bogactwa dróg i rezultatów ludzkiego poznania
- odchodzi się od szczególnego uznania dla wiedzy instrumentalnej, ku uznaniu wiedzy służącej interesowi rozumienia oraz roli wiedzy w realizacji interesów emancypacyjnych
- np. np. tekst Joanny Rutkowiak- Wielość języków pedagogiki a problem jej tożsamości: wskazuje na kilka równoprawnych rodzajów wiedzy, zaś wskazany przez nią wykaz nie jest jedyny ani skończony: wiedza naukowa, filozoficzna, potoczna, mityczna, religijna, wiedza z kręgów sztuki, publicystyczna,
- wielość wiedzy i towarzyszącą im wielość języków nazywa „miksowaniem”
3) Koncepcja uczonego - intelektualisty
- przejście od roli prawodawcy (idea postępu) do roli interpretatora, tłumacza (idea różnicy, wielości)- zadaniem jego jest tłumaczenie możliwości wyboru
-przejście od nowoczesnego- pielgrzym, do ponowoczesnego- spacerowicz, turysta, włóczęga, gracz
- w okresie ortodoksji- pedagog- wędrowiec jednej drogi poznawczej, w okresie heterodoksji- pedagog wędrowiec dwóch dróg- przeciwstawnych, zwalczających się paradygmatów, w okresie heterogeniczności- przejście od wojny paradygmatów do debatujących społeczności- pedagog- wędrowiec wielu dróg
(role nauczyciela- Bauman- patrz np.: Mirosława Nowak- Dziemianowicz, Nowe spojrzenia na role nauczyciela, w: taż, Oblicza nauczyciela-oblicza szkoły, Toruń 2001, ss. 12-21)
4) Koncepcje metodologiczne
- odejście od opozycji naturalizm- antynaturalizm i dwóch modeli poznania- obiektywistycznego (empirystyczny, pozytywistyczny, racjonalny, modernistyczny) i konstruktywistycznego (konstruktywizm jako teoria wiedzy składa się z wielu, często zwalczających się nurtów mających swoje źródła w różnych koncepcjach filozoficznych)
- stosuje się pojęcie „pulsujących kategorii”- pojecie Joanny Rutkowiak i tzw. mappingu (pojęcie Rolanda Paulstona)
- odejście od dominacji jednego paradygmatu ku wieloparadygmatyczności dyscyplin naukowych
Ortodoksja-dominacja paradygmatu funkcjonalnego, (czł. jest sterowany)
-pozytywizm oparty na naturalizmie
-nie liczenie się z ludzkimi odczuciami
- bez gwałtownych zmian, nie zaburzają równowagi społ.
- kształcenie młodego komunisty, mierny, bierny ale wierny
- silne represje, przemoc, najsilniej ugruntowany okres,
- marginalizacja wszystkich pedagogik
- zredukowana do pedagogii
Heterodoksja- 70-80 funkcjonuje solidarność, aż do zmian ustrojowych
- opozycja wobec systemu
-ścieranie się nurtów, kierunków
- walka paradygmatów
-załamanie się paradygmatu naukowo socjalistycznego
- mur otwiera się na nurty wychodzące z zachodu
Heterogeniczność- 90- traci monopol, wyłączność na rządzenie człowiekiem
- przeplatanie się kierunków, teorii, szkół,
- elektyczny styl uprawiania nauki
- postmodernistyczny zachwyt
-zaistniała pełna mapa teorii ped.
- pojawiły się nowe paradygmaty,
- czł jako najważniejsza istota społ
-indywidualne podejście, badanie jakościowe
Modernizm - uniwersalność dyskursu, zawsze i wszedzie
-uniwersalna ludzka podmiotowość w stosunku do świata zewn
-powtarzalność i schematyzm
- kultura, oświata i edukacja zjednoczone wokół centralnych wartości
-sztywne zasady, normy
- 1 centralny program nauczania
- kumulatywność i systematyczność wiedzy
- realizm poznawczy, wiedza reprezentuje świat
- arbitrem jest rozświetlony rozum
- wszyscy są podobni
Postmodernizm- lokalność dyskursu tu i teraz
- podmiotowość konstruowana lokalnie
- zróżnicowanie, wielość i ambiwalencja
- kultura rozproszenia
- ped rozproszona-> swoisty puder damski
- wielość programów nauczania
- paradygmatyczność wiedzy, naukowa, potoczna, itp.
- odrzucenie realizmu poznawczego
- nie ma arbitra, wszystkie rodz wiedzy są równoprawne
- społ jest pojmowane antyuniwersalistycznie