Ubezpieczenia 08.12.12

ISTOTA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEHO

• Ubezpieczenie społeczne - rodzaj przymusowego. wzajemnego ubezpieczenia osobowego

• Ubezpieczenie społeczne a ubezpieczenie gospodarcze

• Podstawowe cechy ubezpieczenia społecznego - cel społeczny (zapewnienie pewnego poziomu bezpieczeństwa socjalnego) i przymus - ponieważ nie wszyscy są odpowiednio przezorni , zapewnia to jednocześnie powszechność takiego ubezpieczenia i mniejszy koszt

• Zasada solidarności społecznej - redystrybucja środków finansowych od silniejszych do słabszych grup społeczeństwa

• Ubezpieczenie społeczne prowadzone jest przez odrębne instytucje publiczne pod nadzorem państwa lub bezpośrednio przez wyspecjalizowany organ administracji państwowej

• Uprawnienie z ubezpieczenia społecznego ma zawsze charakter roszczeniowy

• Polityczne uwarunkowania powstania pierwszych form ubezpieczenia społecznego (koniec XIX wieku i później); początkowo jako ubezpieczenie publiczne

• ubezpieczenie chorobowe - Niemcy 1883

• ubezpieczenie wypadkowe - Niemcy 1884

• emerytalno-rentowe - Niemcy 1889

• na wypadek bezrobocia - Anglia 1911

• rodzinne - Belgia 1930

SYTSEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

• w ustanowionym od 1 stycznia 1999 r. systemie ubezpieczeń społecznych wyodrębniono:

• ubezpieczenia emerytalne

• ubezpieczenia rentowe

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa zwane „ubezpieczeniem chorobowym”

• ubezpieczenie z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych zwane „ubezpieczeniem wypadkowym”

Ponadto:

• oddzielne ubezpieczenie zdrowotne - NFZ, składka równa 9% podstawy wymiaru, finansowana - 7,75% z zaliczki na podatek dochodowy pracownika i 1,25% z przychodu pracownika; pracodawca nie uczestniczy w finansowaniu.

Podział składki płaconej do ZUS na poszczególne fundusze celowe wyodrębnione w ramach FUS

Fundusze celowe	Składka jako % podstawy wymiaru
		Razem	Pracodawca	Pracownik
Ubezpieczenie emerytalne	19,52 (17,22+2,3)	9,76	9,76
Ubezpieczenie rentowe	8,0	6,5	1,5
Ubezpieczenie wypadkowe	0,67-3,33	0,67-3,33	-
Ubezpieczenie chorobowe	2,45	-	2,45
Razem	26,64-31,3	14,93-17,59	13,71

Pozostałe obciążenia pracodawcy:

• Składka na Fundusz Pracy wynosząca 2,45 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe

• Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynosząca 0,1% podstawy wymiaru

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne

• Jest to przychód ze stosunku pracy (wynagrodzenie ze wszystkimi dodatkami) lub przychód zdeklarowany, również przychód z umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą (składka emerytalna i rentowa)

• W podstawie wymiaru składek nie uwzględnia się:

• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w skutek choroby

• zasiłków i świadczeń rehabilitacyjnych z ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia wypadkowego

• składki podstawowej płaconej przez pracodawcę z tytułu uczestnictwa pracownika w Pracowniczym Programie Emerytalnym, w wysokości do 7% wynagrodzenia pracownika

Podstawa wyliczania składek na ubezpieczenie społeczne

• Obliczanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w roku rozliczeniowym (skumulowany przychód)

• Kwota odpowiada 36-krotności prognozowanego dla danego roku przewidywanego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:

• Świadczenia wypłacane z ubezpieczenia chorobowego:

• zasiłek chorobowy

• świadczenie rehabilitacyjne

• zasiłek wyrównawczy

• zasiłek opiekuńczy

• zasiłek macierzyński

• Świadczenia wypłacane z ubezpieczenia rentowego:

• renta z tytułu niezdolności do pracy (inwalidzka) - stała lub okresowa. z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy

• renta szkoleniowa

• renta rodzinna

• renta socjalna

• zasiłek pogrzebowy

• Świadczenie wypłacane z ubezpieczenia wypadkowego:

• świadczenia o charakterze zasiłkowym

• świadczenia rentowe

• świadczenia o charakterze odszkodowawczym

• Świadczenia wypłacane z ubezpieczenia emerytalnego

• świadczenie emerytalne - obecnie jego konstrukcja jest uzależniona od wieku przyszłego emeryta w momencie wprowadzenia nowego systemu emerytalnego

SYSTEM ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO

• System zabezpieczenia emerytalnego (zabezpieczenie emerytalne, system emerytalny) jest to ogół istniejących rozwiązań instytucjonalnych zmierzających - poprzez ustalanie zasad:

• gromadzenia oszczędności emerytalnych

• dokonywania wypłat świadczeń emerytalnych

• do zapewnienia uczestnikom systemu nie zarobkowych środków utrzymania na okres starości

• Celem funkcjonowania systemu emerytalnego jest zapewnienie dochodu na odpowiednim poziomie osobom w okresie starości, gdy aktywność zawodowa maleje i dodatkowo pogarsza się stan zdrowia

RODZAJE SYSTEMÓW EMERYTALNYCH

• System repartycyjny (finansowanie repartycyjne, ang. pay At sou go - system PAYG):

• oparty na zasadzie solidarności międzypokoleniowej - tzn. ze składek osób aktywnych zawodowo (pokolenie młodsze) tworzony jest fundusz, z którego finansowane są na bieżąco świadczenia należne obecnym emerytom (pokolenie starsze)

• składki wypłacane w ramach tego systemu są poderwą nabywania uprawnień emerytalnych (istnieją jedynie w formie zapisu na rachunkach uczestników systemu), które w przyszłości będą realizowane w postaci emerytur wypłacanych ze składek następnego pokolenia.

• zalety : odporność na kryzysy gospodarcze poprzez rewaloryzację świadczeń, posiadanie gwarancji państwowych

• wady: wrażliwość na zmiany demograficzne, przetargi polityczne, bezrobocie, brak przejrzystości

• system ten funkcjonuje dobrze w sytuacji, gdy osób opłacających składki jest kilkakrotnie więcej niż osób korzystających ze świadczeń

• System kapitałowy (finansowanie kapitałowe):

• zindywidualizowany, każda osoba indywidualnie na swoim koncie gromadzi oszczędności na przyszłą emeryturę

• składki wypłacane są do funduszy emerytalnych, których zdaniem jest pomnażanie zgromadzonych środków poprzez inwestycje w określone instrumenty finansowe

• zalety: duża odporność na zmiany struktury demograficznej społeczeństwa oraz manipulacje

• wady: wrażliwość na bezrobocie i dekoniunkturę gospodarczą (spadek cen papierów wartościowych)

• System mieszany:

• stanowi połączenie elementów systemu repartycyjnego i kapitałowego

• najpopularniejszym rodzajem jest obecnie tzw. system trzech filarów

Filar I - system repartycyjny, publiczny, obowiązkowy, powszechny; emerytura z tego filaru jest zapewniona poprzez państwo w ramach systemu zabezpieczenia społecznego

Filar II - system kapitałowy, najczęściej obowiązkowe uzupełnienie filara I, obejmuje uczestnictwo w zakładowych, branżowych lub otwartych funduszach emerytalnych; zarządzany poprzez prywatne instytucje, ale pod nadzorem państwa

Filar III - system kapitałowy, dodatkowy, dobrowolny, obejmuje wszystkie sposoby gromadzenia dodatkowych oszczędności na przyszłą emeryturę - indywidualne i zbiorowe, ważna jest indywidualna przezorność przyszłych emerytów oraz zachęty ze strony państwa w postaci ulg podatkowych

• W polskim systemie emerytalnym podział na trzy filary według zasady przystąpienia ( obowiązkowo lub dobrowolnie) i zasady finansowania (repartycyjnie lub kapitałowo)

• Podział systemów emerytalnych na:

• systemy o zdefiniowanym świadczeniu - w tym przypadku znane są wysokości wypłacanych świadczeń i do nich dopasowuje się wypłacanie składek

• system o zdefiniowanej składce - w tym przypadku określona jest wysokość składek na ubezpieczenie emerytalne, natomiast wartość przyszłych świadczeń nie jest dokładnie znana, zależy od wielu czynników w tym m.in. od wyników inwestycyjnych funduszy emerytalnych; to rozwiązanie jest obecnie preferowane w systemach emerytalnych na świecie.

---