TEORIE BADAŃ LITERACKICH (II r. kulturoznawstwa) - TEMATY WYKŁADÓW I ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

I Przełom antypozytywistyczny

• Pozytywistyczne kierunki w badaniach literackich (charakterystyka ogólna pod kątem tez krytykowanych w okresie przełomu).

• Opozycja antypozytywistyczna. Neoidealizm. Idiografizm. Nomotetyzm. Geisteswissenschaften.

• W. Dilthey i „humanistyka rozumiejąca”; przedmiot, cele, metody (zwłaszcza różnice między rozumieniem a wyjaśnianiem); hermeneutyka jako metodologia humanistyki. Poglądy na dzieło literackie.

• Intuicjonizm H. Bergsona.

• Ekspresjonizm B. Crocego.

II Hermeneutyka

• Dzieje hermeneutyki: starożytność; egzegeza biblijna

• Hermeneutyka filozoficzna: F. Schleiermacher (interpretacja gramatyczna i techniczna); W. Dilthey (hermeneutyka jako metodologia humanistyki); F. Nietzsche (interpretacjonizm); M. Heidegger (rozumienie jako kategoria ontologiczna); H.-G. Gadamer i P. Ricoeur

• Hermeneutyczny model interpretacji (rola języka; historyczność i perspektywizm, koło hermeneutyczne, cel interpetacji)

III Psychoanaliza Freuda i jej kontynuacje w badaniach literackich

• Koncepcja psychologiczna Freuda: modele psychiki - pierwsza i druga topika

• Kultura jako „źródło cierpień” (definicja kultury, jej pochodzenia i celowości)

• Dzieło literackie wg Freuda; sztuka jako kompensacja i sublimacja; funkcje dzieła z punktu widzenia autora i odbiorcy.

• Autor, bohater, czytelnik jako obiekty zainteresowania Freuda i jego „uczniów”. Psychoanalityczna koncepcja formy utworu literackiego. (J. Lacan - patrz: strukturalizm i poststrukturalizm)

IV Psychologia analityczna C. G. Junga i jej kontynuacje

• Teoria psychologiczna Junga; jej odmienność od koncepcji Freuda - pojęcie libido, nieświadomości kolektywnej, archetypu

• „Psychologia dzieła”; twórczość psychologiczna i wizjonerska (ich charakter i funkcje)

• Psychologiczna analiza dzieł literackich (technika amplifikacji)

Krytyka archetypowa i mitograficzna

• M. Baudkin i pojęcie wzorca archetypowego.

• L. A. Fiedler i jego definicja literatury

• Archetyp i mit („dejungizacja” tych pojęć)

• Mit i literatura

• N. Frye - archetypy literatury

V Formalizm rosyjski i anglo-amerykański

• Walka o autonomię literaturoznawstwa - antygenetyzm, antybiografizm, antypsychologizm

• Lingwistyka jako dyscyplina pomocnicza dla studiów literackich. Literatura jako fakt językowy - sztuka słowa.

• Główne pojęcia - sztuka jako chwyt; literackość, utrudnienie formy („udziwnienie”)

• Historia literatury wg formalistów rosyjskich

• Główne kierunki ich zainteresowań - dwie fazy rozwoju. Najważniejsze osiągnięcia.

• New Criticism - główni przedstawiciele, założenia, hasła dotyczące metod odczytywania tekstów i błędów przy tym popełnianych

VI Strukturalizm(-y) i semiotyka

• Ogólna charakterystyka strukturalizmu. Rola F. de Saussure'a w instauracji ruchu - podstawowe tezy strukturalizmu językoznawczego; podstawowe pojęcia (struktura, synchronia/diachronia, opozycja, znak, znaczone/znaczące, langue/parole, paradygmat/syntagma)

• Formalizm a strukturalizm Praskiego Koła. Definicja struktury wg J. Muka-řovsky'ego (dynamiczność, hierarchiczność, celowość-funkcjonalność)

• Strukturalizm francuski - główni przedstawiciele, podstawowe złożenia i cele (R. Barthes, J. Kristeva, T. Todorow, J. Lacan)

• Narratologia i poetyka generatywna

• Poglądy szkoły tartuskiej - literatura jako „wtórny system modelujący”

VII Fenomenologia

• Program filozofii E. Husserla - elementarne dane; ontologia (przedmiot realny, idealny, intencjonalny), epistemologia ( redukcja transcendentalna i ejdetyczna)

• Intencjonalność i przedmiot intencjonalny w ujęciu R. Ingardena

• Dzieło literackie jako twór intencjonalny

• Dwuwymiarowość dzieła literackiego

• Struktura warstwowa dzieła - charakterystyka warstw

• Konkretyzacja

• Quasi-sądy i funkcja estetyczna

VIII Teoria aktów mowy

• Akt mowy wg J. L. Austina: konstatacje i performatywy; lokucja, illokucja i perlokucja. Doktryna etiolacji.

• J. Searle i P. Grice jako kontynuatorzy myśli Austina

• Definicja literatury fikcjonalnej wg R. Ohmanna. Teoria aktów mowy a badania literackie

IX Intertekstualizm

• Intertekstualność jako właściwość każdego tekstu

• Pomysłodawcy teorii (J. Kristeva) i jej źródła (rola poglądów M. Bachtina)

• Szerokie (poststrukturalistyczne - m. in. Kristeva, Barthes) i wąskie (semantyczno-strukturalne) rozumienie intertekstualności

• Intertekstualność w historii literatury

• Intertekstualność a pozytywistyczna „wpływologia”

• Alegacja i konflikt. De- i rekontekstualizacja.

• Skalowanie intertekstualności

X Dekonstrukcja i dekonstrukcjonizm

• Filozofia J. Derridy (podstawowe pojęcia - przeciw metafizyce obecności, logo-fono-centryzmowi; différance, suplement, dysseminacja i retoryczność tekstu)

• Dekonstrukcja filozoficzna a dekonstrukcjonizm

• Przedstawiciele dekonstrukcjonizmu (P. de Man, J. Hillis-Miller)

• Od interpretacji do lektury; koncepcja misreading

XI Neopragmatyzm

• Pragmatyści i neopragmatyści amerykańscy - wspólne założenia

• Neopragmatyzm jako filozofia interpretacji; pojęcie interpretacjonizmu

• Poglądy R. Rorty'ego (interpretacja a użycie tekstu)

• Poglądy S. Fisha (początki: reader-response criticism; pojęcie wspólnoty interpretacyjnej; antyrelatywizm)

XII Feminizm, Gender i Queer

• Feminizm społeczno-polityczny: pierwsza, druga i trzecia fala (postfeminizm)

i feminizm akademicki; feministyczne literaturoznawstwo (założenia, cele);

Rewizjonistyczna krytyka feministyczna; ginokrytyka (E. Showalter), arachnologia (N. Miller), Écriture feminine (H. Cixous, L. Irigaray, J. Kristeva)

• Gender: źródła teorii - jej antyesencjalizm i antynaturalizm (feminizm a gender). Trzy stanowiska w kwestii relacji sex - gender (skrajnie esencjalistyczne, pośrednie, skrajnie antynaturalistyczne). Performatyka płci wg J. Butler. Gender i literatura

• Pojęcie Queer (queer a gender). Queer a studia lesbijskie i gejowskie. Queer i literatura.

XIII   Kulturowa teoria literatury. (Neo)historyzm. Postkolonializm

• Literatura jako praktyka kulturowa; ideologizacja i upolitycznienie literatury i badań literackich

• Historyczność tekstów (materializm kulturowy R. Williamsa, poetyka kulturowa S. J. Greenblata) i tekstualność historii (tropologia, narratywizm - H. White, F. Ankersmit)

• Badania postkolonialne (orientalizm - E. W. Said; dyskurs kolonialny, etniczność „Inność”, mniejszość, kanon, uniwersalizm)

---