Przedmiotem moich badań w niniejszej pracy jest demoralizacja wśród młodzieży.
Obserwacja ma na celu przede wszystkim poznanie i ukazanie powodów złego zachowania młodych ludzi.
Przystąpienie do badań naukowych wymaga od badacza sformułowania problemu badawczego. Prawidłowym sformułowaniem problemu zajmowało się wielu autorów. Zdaniem S. Nowaka „problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie”[Stanisław Nowak,1970, str.214].
Natomiast Mieczysław Łobocki uważa, że „problemy badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych” [Mieczysław Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych,1984, str.56].
T. Pilch [1998, Zasady badań pedagogicznych, str.25] uważa formułowanie problemów badawczych za zabieg ważny i wymagający wiedzy. Zdaniem autora stanowią one,,podstawę tworzenia hipotez... Od problemów także zależy, jakie techniki i narzędzia dobieramy, aby je rozwiązać.”
Głównym problemem badawczym niniejszej pracy dotyczącej demoralizacji wśród młodzieży jest pytanie:
Czy w trakcje popełnienia wykroczenia jest ważne przypodobacie się kolegą z grupy?
Problemy szczegółowe:
Czy sytuacja rodzinna nieletniego ( materialna, prawidłowych stosunków między członkami rodziny) ma ważne znaczenie dla niego w trakcje popełnienia wykroczeń?
Jaki stosunek nieletni ma do samego siebie?
Mając na uwadze powyższe rozważania, sformułowałam problemy badawcze w pewnym zestawie pytań, na które odpowiedzi szukać będę poprzez czynności badawcze.
Następnym etapem postępowania badawczego jest postawienie hipotez. Hipotezy są założeniami badań, a nie ich rezultatem końcowym. Hipoteza jest zdaniem nie w pełni uzasadnionym opartym na prawdopodobieństwie, wymagającym sprawdzenia (zweryfikowania), mająca na celu odkrycie nieznanych zjawisk lub praw. Może być zdaniem twierdzącym lub przeczącym.
M. Łobocki [1999, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, str.125] twierdzi, że hipotezy,,stanowią stwierdzenia, co, do których istnieje prawdopodobieństwo, że są trafną odpowiedzią na sformułowany uprzednio problem badawczy.”
Wg Z. Skornego [Skorny Z. „Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki.” WSiP: Warszawa, 1984 r., s. 72.] „ (…) hipoteza to przypuszczalna, przewidywana odpowiedź na pytanie zawarte w problemie badań”.
W. Zaczyński [W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, s. 26.]uważa, że „hipoteza robocza jest założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi”
T. Pilch [1998, Zasady badań pedagogicznych, str.26-27] określa hipotezę jako:,,wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą, którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego (...) na podstawie danych wyjściowych.” Hipoteza według Tadeusza Pilcha musi określać zależności między zmiennymi, powinna być na tyle precyzyjna, aby ściśle ograniczyć zasięg swego znaczenia. Powinna być zbudowana na podstawie uznanej wiedzy naukowej.
W oparciu o literaturę sformułowałam następujące hipotezy:
Hipoteza główna brzmi:
Głównym powodem popełnienia wykroczeń przez młodzież jest chęć aprobaty wobec kolegów z grupy.
Hipotezy szczegółowe:
Zakładam, że powodem popełnienia wykroczeń jest podniesienie swojej samooceny.
Zakładam, że powodem popełnienia wykroczeń jest próba zwrócenia na siebie uwagi najbliższych.
W opracowaniach metodologicznych można spotkać się z bardzo różnymi klasyfikacjami metod i technik badawczych. Różnice te są na tyle poważne, że to, co dla niektórych jest metodą, dla innych jest techniką i odwrotnie.
Wg S. Nowaka:[ S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, PWN, Warszawa 1984 r., s. 22.] „(…) metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie (lub optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania”
M. Łobocki [Mieczysław Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych. Warszawa: PWN.2000 r., s. 13 - 14]stwierdza, że,,sposobami postępowania badawczego nazywa się mniej lub bardziej skonkretyzowane procedury (strategie) gromadzenia i opracowania interesujących badacza wyników (materiału badawczego). Sposoby te noszą zazwyczaj nazwę metod lub technik badawczych.”
Według autora [Mieczysław Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych. Warszawa: PWN.2000 r, s. 243] metoda ,,odnosi się do ogólnych dyrektyw czy norm (reguł) postępowania badawczego, tj. obowiązujących bez względu na cel, jakiemu ma służyć, i warunki, w jakich się ją stosuje.”
Podział metod według Mieczysława Łobockiego:
Metoda obserwacji,
Metoda szacowania,
Eksperyment pedagogiczny,
Testy osiągnięć szkolnych,
Analiza dokumentów,
Metoda sondażu,
Metoda dialogowa,
Metoda biograficzna.
[Tadeusz Pilch, Zasady badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 1998r., s. 43.]„(…) metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki narzędzia badawczego. Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego. To ostatnie zaś ma zakres najwęższy i jest pojęciem podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody jak i pojęcia techniki badawczej”.
Poniżej przyjąłem podział metod, technik i narzędzi badawczych według Tadeusza Pilcha:
Metody badań pedagogicznych:
- Eksperyment pedagogiczny,
- Monografia pedagogiczna,
- Metoda indywidualnych przypadków,
- Metoda sondażu diagnostycznego,
2. Techniki badań pedagogicznych:
- Obserwacja
- Wywiad
- Ankieta
- Badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne
- Techniki socjometryczne
3. Narzędzia badawcze:
- Kwestionariusz wywiadu
- Kwestionariusz ankiety
- Test socjometryczny
- Dyspozycje i arkusz obserwacji
- Skale
Do przeprowadzenia badań w niniejszej pracy posłużono się podziałem metod według Tadeusza Pilcha. Wykorzystana metoda to metoda indywidualnych przypadków.
Narzędzie, które mi posłużyło do zdobycia informacji potrzebnych do pracy jest kwestionariusz wywiadu, natomiast techniką jest wywiad.
Według Tadeusza Pilcha
...metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych (T. Pilch, Warszawa 2001)
Metoda indywidualnych przypadków
Metoda indywidualnych przypadków polega głównie na zgromadzeniu wszelkich informacji dotyczących badanego przypadku, a następnie wykorzystaniu ich w diagnozie i przy późniejszej pracy nad daną jednostką. (Metoda indywidualnych przypadków nazywana jest również metodą case-work.) Informacje te powinny mieć bezpośredni, bądź pośredni związek z powstaniem patologicznej sytuacji. Mary Richmond doszukiwała się przyczyn odbiegających od normy zachowań w pojęciach medycznych. Z jednej strony stwierdziła, iż powodem tego typu zjawisk są przyczyny typu charakterologicznego tkwiące w samym człowieku, a z drugiej przyczyny typu społecznego, od człowieka niezależne. Wyodrębniła również w procesie realizacji tej metody kilka etapów. Pierwszy z nich polega na przeprowadzeniu dokładnego rozpoznania, znalezieniu powodów i przyczyn trudnej sytuacji człowieka (diagnoza środowiskowa). Kolejny ma na celu próbę znalezienia dróg wyjścia z tej sytuacji akceptowanego przez obydwie strony(plan działania). Ostatni etap to konkretna praca z przypadkiem, polegająca głównie na czuwaniu nad realizacją ustalonego wspólnie planu działania.
Autorka metody indywidualnych przypadków wyróżniła również kilka technik, którymi można się posługiwać. Są to wywiad środowiskowy, obserwacja i analiza dokumentów. Wywiad ma na celu dokładne zebranie informacji o podopiecznym i jego najbliższym środowisku za pomocą rozmowy prowadzonej w sposób planowy i kierowany. Jest to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad. Obserwacja z kolei rozszerza swój zakres na otoczenie, w którym dana jednostka przebywa. Natomiast analiza dokumentów dotyczy prześledzenia wszelkich informacji zawartych w różnego rodzaju dokumentach pod kątem konkretnego przypadku. Służy ono gromadzeniu wstępnych opisowych także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Analizować możemy m.in. dokumenty opiniodawcze i kronikarskie, itp.
Wywiad- Mieczysław Łobocki [Mieczysław Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”, 1999 rok, s. 238] twierdzi, że wywiad to sposób,,gromadzenia informacji w celach naukowych za pomocą zadawania badanym przygotowanych uprzednio pytań, na które jednak otrzymuje się odpowiedzi nie w formie pisemnej, lecz ustnej.”
Wywiad - polega na bezpośredniej rozmowie badanego z badaczem w oparciu o ukierunkowany zakres pytań.
Wywiad - istotą tej metody jest rozmowa prowadzona w sposób planowy i kierowany, w celu uzyskania określonych informacji. Jest to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad. W badaniach pedagogicznych szczególnie użyteczny jest wywiad środowiskowy, który stosowany jest przy poznawaniu charakteru i zależności środowiska wychowawczego oraz wszelkich aspektów wychowawczych w środowisku społecznym. Warunkiem poprawnego przeprowadzenia wywiadu są właściwe przygotowywane dyspozycje.
Kwestionariusz wywiadu - jest to arkusz zawierający listę pytań do badanego i puste miejsce, bądź też odpowiedź do zakreślania przez badanego. Różni się od ankiety tym, że jest w nim więcej pytań otwartych.
Rozmowa - [ M.Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, s.253-54, 2006 rok] miedzy rozmową a wywiadem nie zachodzi istotna różnica, co usprawiedliwia łączne ich omawianie. Rozmowa stanowi swobodną i spontaniczną wymianę myśli bez z góry przewidzianego jej ukierunkowania, natomiast wywiad uważa się za wymianę myśli ściśle ukierunkowaną przez Osobę odpowiedzialną za jego przeprowadzenie.
Swoją obserwację przeprowadzałam codziennie w trakcje pobytu wśród młodzieży na mieście oraz podczas pracy na policji. Codziennie spotykałam młodzież, która popełniała wykroczenia. Powody popełniania ich były różne, ale najczęściej było to spowodowane brakiem zainteresowania wśród rodziców lub osób bliskich. Najczęściej są to ludzie pochodzący z marginesu społecznego, którzy przypadkowo zostali rodzicami i wychowanie dzieci pozostawili „ulicy”. Trudne dzieciństwo zmusiło tą młodzież do radzenia sobie samemu, czasami to oni musieli zatroszczyć się o wyżywienie dla całej rodziny oraz „zorganizowania” pieniędzy na alkohol dla rodziców. Te warunki zmusiły tych młodych ludzi do zatargów z prawem np. nadużywania alkoholu, narkotyków, drobnych włamań, kradzieży i wagarów w szkole ponieważ nie mają odpowiednich wzorców do naśladowania i nie umieją a z czasem nie chcą już zmienić swojego życia. Demoralizacji ulegają również dzieci z tzw. „dobrych domów” powodem są rodzice, którzy nie mają zbyt dużo czasu dla swoich dzieci a starają się to wynagrodzić prezentami i kieszonkowym, ale wsparcia i „bycia w życiu swojego” dziecka dobra materialne nie wynagrodzą. Młodzież podczas trudnego okresu dojrzewania potrzebuje głównie wsparcia psychicznego, kiedy go brakuje postanawia różnymi sposobami zwrócić na siebie uwagę rodziców, lub szuka wsparcia w różnych grupach nieformalnych.