Forma strumieniowa

Z formą strumieniową mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie następuje przemieszczanie się elementów biorących udział w uporządkowanym ruchu w określonym kierunku.

Zastosowanie tej formy w zajęciach wychowania fizycznego występuje podczas przemarszów, gier i zabaw, wyścigów rzędów itp. Najbardziej popularne są jednak ścieżki sprawnościowe nazywane „torami przeszkód”.

Torem przeszkód nazywamy taką formę organizacyjną ćwiczeń, w której uczniowie pokonują w ruchu lokomocyjnym pewną przestrzeń wraz z ustawionymi na niej przeszkodami, które mogą być naturalne lub wykonane z przyrządów i przyborów. Pokonuje się je dowolnie lub w sposób ustalony przez nauczyciela.

Ze względu na pochodzenie i rodzaj przeszkód wyróżnia się tory: naturalne, sztuczne i kombinowane.

Tor naturalny polega na wykorzystaniu naturalnych form i ukształtowań terenu, między którymi wyznacza się trasę i kolejność oraz sposób pokonywania. Mogą być one wyznaczane w ciągu całego roku.

Tor sztuczny - ustawiony jest w dowolnym miejscu (sala gimnastyczna lub boisko itp.) a przeszkodami są najróżniejsze przybory i przyrządy konwencjonalne i niekonwencjonalne.

Tor kombinowany - powstaje z połączenia toru naturalnego i sztucznego. Przeszkody na nim mogą być stałe lub doraźne.

Ze względu na trwałość torów przeszkód wyróżnia się tory stałe i doraźne.

Tory stałe - charakteryzują się trwałością i niezmiennością przeszkód, które są zamontowane na stałe.

Tory doraźne - czyli tymczasowe, są ustawiane na konkretną lekcję w różnych warunkach z możliwością dowolnego określania długości toru i doboru przeszkód.

Ze względu na kształt trasy rozróżnia się tory zamknięte i otwarte.

Tory zamknięte - są układane na obwodzie dowolnej figury geometrycznej. Początek i koniec toru są położone blisko siebie. Na takim torze może być więcej przeszkód (8-15) zainstalowanych na stałe lub doraźnie.

Tory otwarte - są układane po linii prostej lub krzywej, a start i meta są w stosunku do siebie przeciwległe i daleko położone. Na torach otwartych stawia się mniej przeszkód (4-8). Mogą one być dłuższe, ale na tyle, aby nauczyciel nie stracił kontaktu wzrokowego i głosowego. Czasem można też ułożyć kilka takich torów obok siebie.

Ze względu na ilość strumieni wyróżnia się tory pojedyncze i równoległe.

Tory pojedyncze - jednostrumieniowe - są najprostszą formą organizacji tych zajęć, bowiem jest tu tylko jeden strumień ćwiczących.

Tory równoległe - wielostrumieniowe - powstają na skutek powtórzenia kilku torów pojedynczych (np. jednorodnych) lub ustawienia kilku torów zróżnicowanych.

Tory przeszkód można pokonywać różnymi sposobami.

W I sposobie ćwiczący pokonują przeszkody kolejno od pierwszego punktu do ostatniego i wracają na początek toru dowolnym sposobem (okrężnie).

W II sposobie uczniowie pokonują tor przeszkód w obu kierunkach (tam i z powrotem).

W kolejnym sposobie dzieci pokonują tor wahadłowo, tzn. każdy pokonuje tor pojedynczo w jednym kierunku i ustawia się w rzędzie po drugiej stronie. Po wykonaniu ćwiczenia przez wszystkich uczniów, ten sam tor pokonują w odwrotnym kierunku, w tej samej kolejności.

Ostatni sposób pokonywania torów przeszkód przedstawia się następująco: ćwiczący stoją na 2 końcach toru i pokonują go przemiennie. Najpierw pokonuje tor uczeń stojący przy pierwszej przeszkodzie, po pokonaniu ustawia się na końcu drużyny przeciwnej, a rozpoczyna bieg uczeń stojący przy ostatniej przeszkodzie i tak na przemian (naprzemianstronnie). Te sposoby ilustruje rysunek (patrz załącznik nr 4).

Tor przeszkód można stosować zarówno podczas I części lekcji (rozgrzewki), jak i w części II - głównej.

Tory stosowane podczas rozgrzewki mają charakter ogólnorozwojowy i stanowią dopełnienie właściwiej rozgrzewki. Stwarzają u ćwiczących motywacje do ćwiczeń i przygotowują organizm do intensywniejszych wysiłków podczas II części lekcji.

Realizacja głównych zadań lekcji (treningu) przy pomocy toru przeszkód stanowi bardzo skuteczny sposób intensyfikowania zajęć i daje wysokie efekty kształcące, dydaktyczne i wychowawcze, pod warunkiem jednak, iż przestrzegana będzie wielość i różnorodność zadań oraz odpowiednia ilość powtórzeń pokonywania przeszkód. Nie zawsze spełnia te warunki tor pojedynczy. Dlatego też najczęściej stosuje się tory równoległe zróżnicowane.

Ilość torów jest uzależniona od liczby uczniów w klasie. Najlepszym rozwiązaniem organizacyjnym jest stworzenie torów o 4-6 przeszkodach i długości do 20 metrów. Na jednym torze liczba ćwiczących nie powinna przekraczać wartości podwojonej liczebności przeszkód (2 uczniów na 1 przeszkodę).

W zależności od stopnia trudności przeszkód, długość toru i sprawności fizycznej ćwiczących - czas pokonywania toru wynosi w granicach 3-5 minut. Po wykonaniu ćwiczeń musi nastąpić krótka przerwa (30-60 sekund) na odpoczynek i przejście do następnego toru. Przy każdym torze prowadzący musi zapoznać uczniów ze sposobem ich pokonywania.

Forma strumieniowa może być stosowana również w tzw. sposobie globalnym, jako podstawowa forma organizacji lekcji. Stosuje się tutaj wówczas dwa cykle ćwiczeń, z możliwością modyfikacji lub zmiany zadań w drugim cyklu. Aby przygotować uczniów psychicznie i fizycznie do wykonywania zadań - należy organizować na wstępie dynamiczną zabawę. Po zakończeniu I cyklu powinna być przerwa (2-4 minut), natomiast po II cyklu uczniowie powinni mieć możliwość wykonywania zadań ruchowych według własnych potrzeb i zainteresowań.

Przy pomocy toru przeszkód rozwija się sprawność motoryczną, a szczególnie: szybkość, wytrzymałość, zwinność oraz wszechstronnie oddziaływuje się na cały organizm. Zajęcia prowadzone tą formą wpływają na dyscyplinę, postawy i uczą zasad czystej rywalizacji sportowej.

Zatem, by prawidłowo zorganizować tor przeszkód i umożliwić jego optymalne wykorzystanie należy stosować pewne wskazania organizacyjno-metodyczne, tj.:

• pokonanie przeszkód powinno być możliwe dla każdego ucznia,

• w programowaniu toru należy unikać przeszkód trudnych, niebezpiecznych,

• należy przestrzegać zasady zmienności pracy mięśniowej, stosować zróżnicowany stopień trudności,

• zachować jeden zgodny kierunek oraz odległości wśród ćwiczących,

• przed ćwiczeniami należy dokładnie objaśnić zasady pokonywania toru z pokazem i zasadami bezpieczeństwa,

• liczebność ćwiczących na torze nie powinna być większa niż podwojona liczba przeszkód,

• rozległość toru nie może utrudniać kontaktu wizualnego i głosowego,

• czas oczekiwania na kolejne pokonanie toru nie powinien przekraczać czasu potrzebnego na jego jednorazowe pokonanie.

Podsumowując powyższe wiadomości, można stwierdzić, że organizowanie ćwiczeń w formie torów przeszkód daje możliwości:

• zestawiania ciekawych, atrakcyjnych układów ćwiczeń przy pomocy prostych przyrządów i przyborów raczej dostępnych w szkołach,

• wykorzystania terenów zielonych z ich naturalnymi formami i przeszkodami,

• intensyfikowania zajęć w każdych warunkach szkolnych i o każdej porze roku,

• wszechstronnego oddziaływania na ucznia, zarówno na jego procesy poznawcze, jak i na usprawnienie funkcji wegetatywnych oraz rozwijanie sprawności motorycznej, a szczególnie takich cech jak: szybkość, zwinność, siła, skoczność i wytrzymałość,

• aktywizacji procesów myślenia,

• kształtowania cech społecznie użytecznych, jak: współdziałanie, współzawodnictwo itp.,

• samooceny i samokontroli ogólnej sprawności fizycznej,

• przygotowania do rekreacji ruchowej.

Rozważania te potwierdza konspekt lekcji

Opis toru przeszkód:

1. Start z pozycji leżącej (przodem) i bieg slalomem z omijaniem 5

pachołków.

2. Przewrót w przód na materacu ponad leżącą piłką lekarską.

3. Skok rozkroczny przez kozioł z odbicia obunóż.

4. Soki zawrotne przez ławeczkę gimnastyczną.

5. Przejście w zwisie przodem przez trzy drabinki

6. Przewrót w tył na materacu

7. Rzut piłką lekarską o ścianę

8. Przejście równoważne po ławeczce gimnastycznej

6. Forma strumieniowa (tor przeszkód)

Torem przeszkód nazywamy taką formę ćwiczeń, w której uczeń lub uczennica muszą pokonać pewną przestrzeń wraz z ustawionymi przeszkodami. Przeszkody pokonują uczniowie w sposób ustalony przez nauczyciela lub w sposób dowolny, według własnej inwencji.

Tor przeszkód jest dla dzieci i młodzieży atrakcyjną formą zajęć ruchowych, a występujące w nim elementy współzawodnictwa indywidualnego lub zespołowego czynią z niego formę o dużych wartościach wychowawczych.

Pod pojęciem "przeszkód" rozumie się jakieś utrudnienia w przebyciu wytyczonej trasy i osiągnięciu celu, np. napotkanie na płot, mur, rów, strumyk, kłodę drzewa itp., które należy pokonać lub obejść. Oprócz tego rodzaju przeszkód, które posiadają zmaterializowany kształt mogą być również rozmieszczone na trasie "przeszkody" w formie zadań ruchowych, nie posiadających bezpośredniego związku z pokryciem i formą danego terenu, lecz stanowiących elementy techniki ruchu z różnych dziedzin działalności ruchowej. Przeszkody uczeń pokonuje w sposób polecony przez nauczyciela.

Rodzaje torów przeszkód mogą być następujące:

1. Naturalny tor przeszkód, który będzie polegał na wykorzystaniu naturalnych form i przedmiotów terenowych, takich jak: rowy, skarpy, strumyki, krzaki, kłody drzewa, doły pagórki, rosnące drzewa i inne, między którymi wyznacza się trasy i ustala się kolejność ich pokonywania.

2. Sztuczny tor przeszkód, ustawiony na sali, korytarzu w klasie itp.

3. Kombinowany tor przeszkód - kiedy na boisku szkolnym w torze przeszkód będziemy wykorzystywać piaskownicę, drążek lub tram stale zmontowany jednocześnie z przyrządami i przyborami używanymi w sali, np. skrzynią, kozłem gimnastycznym itp. lub gdy w naturalnych warunkach (pole, las, łąka, park) budujemy sztuczne przeszkody: kopiemy doły, ustawiamy kładki nad rowem czy strumieniem, ławeczkę gimnastyczną do wspinania opierając o gałąź drzewa itp.

Na takich torach możemy ćwiczyć, tzn. uczyć techniki pokonywania przeszkód, wyrabiać szybkość, zręczność, wytrzymałość, siłę, refleks. W takim wypadku tempo ćwiczeń może być mniejsze, niektóre przeszkody możemy pokonywać kilkakrotnie itp. Możemy również przy pomocy toru przeszkód dokonać oceny sprawności. Wtedy tor przeszkód dzieci pokonują pojedynczo, starają się to zrobić jak najszybciej - na czas.

Przy pomocy toru przeszkód możemy ocenić poziom sprawności. Sprawdzian taki może się odbyć na torze ćwiczonym kilkakrotnie, na torze o zupełnie nowym układzie, lecz zawierającym elementy ruchowe znane dzieciom (nie tylko z ćwiczeń na torze przeszkód, ale z innych lekcji wychowania fizycznego), lub na torze przeszkód złożonym z elementów kilku uprzednio ćwiczonych torów. Tor taki uczeń pokonuje pojedynczo jak najszybciej - na czas, oczywiście po uprzednim zapoznaniu się z nim i przynajmniej jednokrotnym ćwiczebnym pokonaniu. Sprawdzianów tych nie należy robić zbyt często, wystarczy raz na okres. Przy pomocy toru przeszkód możemy sprawdzić nabyte umiejętności w ogóle na lekcjach wychowania fizycznego i ocenić postępy robione przez ucznia z tego zakresu.

---