WORONIECKI - POTENCJALNOŚĆ - PLASTYCZNOŚĆ - ogólne uzdolnienie wrodzone, samo przez się wystarcza do bardzo niedoskonałych słabych początkowych czynów i dopiero powoli przez częstsze ich powtarzanie nabywa coraz większej do ich sprawności; rozwój ten nie staje ale wciąż postępuje 2 zjawiska * piętno indywidualne - w miarę jak człowiek usprawnia swe wartości nadbierają one takich charakterystycznych cech, po których zawsze można go poznać (np. głos, ruchy ciała) ** rozwój potencjonalności poszczególnych naszych uzdolnień nie może jej nigdy całkowicie i we wszystkich kierunkach wyczerpać. Idzie on zawsze tylko w jednym kierunku zaniedbując inne. NAWYK = przyzwyczajenie, a SPRAWNOŚCI - charakteryzują się tym, że. A) dwoiste tzn. dzielą się b. Wyraźnie na dobre i złe, dobre ułatwiają uczynki odpowiadające prawu moralnemu (cnoty) złe ułatwiają uczynki sprzeciwiające się naturze, zaspokajające darzenia odśrodkowe (wady), B) antagonistyczne - każdej cnocie przeciwstawia się wada, między cnotą a wadą nieustanne zmaganie. Albo 1 albo 2 musi panować. C) dynamiczne - są w ciągłym rozwoju. Zatrzymanie się w rozwoju cnoty powoduje wadę. D) solidarne -wszystkie cnoty się łączą, brak jednej wpływa destrukcyjnie na inne, E) świadome - nie są nawykowe, odruchowe, są wynikiem świadomego wysiłku, działa choćby z błyskawicznej interwencji rozumu F) dają swobodę - tylko skłaniają ale nie zniewalają. WYCHOWANIE - to nadanie sprawności do czynu tym władzom duszy, które w działalności moralnej człowieka biorą udział - rozumowi, woli i zmysłowym władzom poznawczym. Zadanie wychowawcze - jak panować nad podnietami aby posługiwać się nimi do celów wskazanych przez rozum. Cyt: „Cnota czyni dobrym, posiadającego ją i sprawia, ze uczynki jego są dobre” - Arystoteles, CYT: „cnota może być wynikiem starannej pracy wychowawczej i samowychowawczej, wymaga wiele zmagań i wysiłków”. Cecha jednolitości postępowania moralnego CHARAKTER MORALNY. CNOTY KARDYNALNE 1) roztropność, 2) sprawiedliwość, 3) męstwo, 4) umiarkowanie + 3 teologiczne (wiara, nadzieja, miłość). CNOTA - najpierw są cnoty będące niejako częściami składowymi cnoty kardynalnej, inne cnoty są jakby jej gatunkami, * cały szereg cnót można zaliczyć do jakiejś grupy na podstawie podobieństwa do cnoty kardynalnej ** wiązadła wewnętrzne wszystkich cnót 1) od góry - rolę scalającą odgrywają cnoty kierujące nas do naczelnych celów życia (np. dobro wspólne), 2) od dołu - od fundamentu - wiązadło ma za zadanie nadać pewną organiczną jednolitość wszystkim czynnościom sprawczym, które swe cele mają podporządkować naczelnym celom życia - roztropność; każda nasza czynność czerpie impuls ze skłonności do dobra ( „czyń dobre, unikaj złego”). CHARAKTER - ten zespół cnót moralnych nadający postępowaniu człowieka cechę stałości, umiaru i jednolitości moralnej. 3 cechy: 1) pewna ogólna stałość, 2) sprawny umiar w poszczególnych dziedzinach, 3) jednolity kierunek do naczelnego celu życia. (gdzie te 3 cechy występują - silna osobowość człowieka). [* ludzie ze złym charakterem - opanowanie przez wady, jest stałość i umiar, ale brak kierunku, ** bez charakteru - brak w.w., *** dobry charakter - harmonijny - wciąż rozwój i wysiłek, gdy brak wysiłku charakter zepsuty, budowanie życia na mocnej opoce do której wzywa nas Chrystus.] WYCHOWANIE PERSONALISTYCZNE - polega na przekształcaniu nieświadomych swych celów i zadań jednostki ludzkiej samodzielną osobistość, potrafiącą sprawnie władać w pełni świadomości wszystkimi swoimi uzdolnieniami. Osobowość ludzka winna skrystalizować się w postaci charakteru. Zaprawianie do czynów moralnych - rozwój cnót, wykorzenienie wad. ŹRÓDŁA USPOSOBIEŃ I SPRAWNOŚCI MORALNYCH - 1) ćwiczenie czyli powtarzanie sprawności i utrwalanie 2) wrodzona czł. natura gatunkowa i indywidualna (TEMPERAMENT), 3) nadnatura - działalność czynników nadprzyrodzonych (laska uświęcająca). ZAŁOŻENIA ETYKI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ - w kwestii; 1) cel ostateczny - zjednoczenie z Bogiem w i Jezusa - teocentryzm, chrystocentryzm, bóg uznany za uosobienie, źródło doskonałości pełnię szczęścia, niezmiennego, wiecznego - którego pragną ludzie. 2) motyw doraźny - pragnienie dobra, przyjemności, szczęścia, występują cele pośrednie 3) relacja między życiem doczesnym a wiecznym, obowiązkiem i szczęściem - przyjemnością - etyka chrześcijańska nie przenosi całego szczęścia do życia wiecznego i nie zabrania go szukać w życiu doczesnym. Należy jednak zachować umiar między nadmiarem a niedostatkiem w ocenianiu ich doniosłości życiowej. 4) od czego zależy postępowanie moralne - od sądu rozumu, który określa się głosem sumienia i woli. Wola nie może niczego chcieć nim rozum o czymś nie pomyśli („o czym nie wiesz tego nie pożądasz”) 5) sumienie - jest praktycznym sądem rozumu mówiącym co należy robić a czego nie (sumienie przeduczynkowe) i orzekającym już po dokonaniu uczynku o jego wartości moralnej (sumienie pouczynkowe) sumienie nie jest nieomylne. Prawo moralne - * naturalne p.m. - w formie prawa przyrodzonego wpisanego przez Boga w naturę ludzką, ** objawione p.m. - w postaci przykazań - stary i nowy testament. 6) błędność tak zwanej „etyki niezależnej” - odrzuca się uzasadnienie mocy obowiązującej prawa moralnego przez Boga jako źródła i motywu moralności. Występuje wówczas błąd polegający na dążeniu do zachowania skutków odrzucając przyczynę. 7) zmienności moralności - błędne jest twierdzenie, ze moralność ludzka jest 1 i niezmienna. 1 niezmienne są prawa przyrodzone moralności podczas gdy ich znajomość i zachowanie przez ludzi ulega pewnym zmianom i wahaniom. UMIARKOWANIE: powściągliwość, wstrzemięźliwość i trzeźwość, czystość osobista, łagodność i wyrozumiałość, pokora, pilność, umiejętność wypoczywania po pracy, skromność w zachowaniu i ubiorze. MĘSTWO: cierpliwość, długomyślność, stałość, wytrwałość, wielkoduszność, sprawiedliwość (szacunek, posłuszeństwo, prawo własności, hojność, prawdomówność, dyskrecja). WADY: źródła nasza natura- grzech pierworodny, wprowadzający rozdźwięki zwane pożądliwościami - zawiera wrodzone zarodki swych pożądliwości * skłonności indywidualne - myśli które czl. dziedziczy , powstają pod wpływem otaczających go warunków. Skłonności nie są jeszcze wadami. Powstawanie wady - gdy skłonność zadowalana przy każdej okazji powstaje swoista roztropność (odwraca wzrok duszy od prawdziwego kierunku życia, przed tym, oszczegał Chrystus „bacz aby światło które w tobie jest nie było ciemnością”, czł rzadko doświadcza wyrzutów sumienia) w wynajdowaniu środków do celu, gdy człowiek coraz częściej poddaje się skłonnościom, głos sumienia coraz ciszej i rozum przechodzi na służbę zła - powstaje WADA FORMALNA. Gdzie większe lub mniejsze paktowanie ze złem - PÓŁ WADY I ĆWIRĆ WADY. Nieraz wada rozwija się na gruzach cnoty. WADY GŁÓWNE: próżność (ulegamy zachciankom zwracamy na siebie uwagę ⇒ kłamstwo, obmowa, zawiść, kłótliwość, upór. Łakomstwo ( nieczystość, sobkowstwo, lenistwo, brak energii,) nieczystość (sobkowstwo, zaćmienie umysłu na sprawy życia duchowego, nienawiść Boga, zazdrość) , chciwość(polega na braku umiarkowania w zdobywaniu bogactw) ⇒ skąpstwo (na braku umiarkowania w ich wydawaniu i na robieniu sobie celu z tego co jest środkiem, bardziej zanieczyszcza duszę.) - kłamstwo (inne nieuczciwości i zbrodnie). Lenistwo w służbie Bożej - (polega na zniechęceniu się trudnościami odrazie dóbr duchowych niezadowoleniu z wymagań życia duchowego) - nieposłuszeństwo, szemranie, rozżalanie, narzekanie. Zazdrość (przedmiotem są rzeczy których nie można dzielić z innymi, dobra materialne związane z życiem doczesnym i gorsza zawiść ( czł, smuci się z posiadania dóbr przez innych widząc w tym swoje pomniejszenie) - smutek z cudzego powodzenia i radość z nieszczęścia, obmowa, potwarz, zniewagi czynne, największe zbrodnie. Gniewliwość - niezgoda, przekleństwa, złorzeczenia itp., itd. Najgorszym jej owocem jest mściwość. PYCHA - matką wad. Należy ją odróżnić od miłości własnej. Świadome dążenie do wywyższenia, przekraczającego należną nam miarę. Człowiek czyni z siebie cel ostateczny... niechęć do prawa moralnego.
1